Γιατί ήθελαν την ανατροπή του Μακαρίου; Πού βρισκόταν ο Μακάριος τη μέρα του πραξικοπήματος; Γνώριζε η ΚΥΠ για το πραξικόπημα; Μαρτυρίες που σχετίζονται με αυτά τα ερωτήματα περιέχονται στον Φάκελο της Κύπρου.

Ο Φάκελος της Κύπρου

Οι τέσσερις πρώτοι τόμοι του Φακέλου της Κύπρου δόθηκαν πριν από περίπου δυο χρόνια στη δημοσιότητα σε ηλεκτρονική μορφή.

Για σειρά λόγων ο Φάκελος της Κύπρου αποτελούσε τα προηγούμενα χρόνια επτασφράγιστο μυστικό.

Από τις εκατοντάδες σελίδες, το παρόν άρθρο εστιάζει και φωτίζει ορισμένες από τις πτυχές της τραγωδίας του πραξικοπήματος, όπως αυτές μαρτυρούνται από τις καταθέσεις των πρωταγωνιστών της εποχής στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων για τον Φάκελο της Κύπρου, η οποία λειτούργησε από τον Φεβρουάριο του 1986 έως τον Μάρτιο του 1988.

Στις 15 Ιουλίου 1974, η χούντα των Αθηνών, διά των οργάνων της στη Μεγαλόνησο (Εθνική Φρουρά, ΕΛΔΥΚ, ΕΟΚΑ Β’), ανατρέπει τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, και εγκαθιστά κυβέρνηση «μαριονετών» υπό το δημοσιογράφο Νικόλαο Σαμψών (φωτογραφία).

Γιατί ήθελαν την ανατροπή του Μακαρίου

Βασικό διαχρονικό ερώτημα αφορά τους λόγους για τους οποίους οι πραξικοπηματίες και η χούντα των Αθηνών ήθελαν την απομάκρυνση του Μακαρίου από την προεδρία της Κύπρου.

Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, ο οποίος κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου και της τουρκικής εισβολής της 20ής Ιουλίου του 1974 ήταν ο ανώτατος αξιωματικός στην Κύπρο, στον Μπλέτσα.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Εγινε μια σύσκεψη με τον Μπονάνο και ο Μπονάνος σάς είπε, αν θέλετε, να το επιβεβαιώσετε, ότι απολύει ο Μακάριος δύο ΕΣΣΟ και, επειδή θα απολεσθεί η Ελλάς και επειδή θα απολέσει η Ελλάς την Κύπρο, απεφασίσθη η ανατροπή του διά εθνικούς λόγους. Το ερώτημά μου είναι ποια είναι η εκτίμησή σας για αυτούς τους εθνικούς λόγους εν ονόματι των οποίων έπρεπε να ανατραπεί ο Μακάριος. Ή να δολοφονηθεί ή να συλληφθεί. Επειδή λέτε τη λέξη ανατροπή και αυτήν χρησιμοποίησε και ο Μπονάνος. Είναι αληθές ότι σας είπε τέτοιο πράμα;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Για ανατροπή;

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Ναι, δι’ εθνικούς λόγους.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλιστα.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Το επιβεβαιώνετε κι εδώ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Ναι.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Το ερώτημά μου είναι ποια είναι η εκτίμησή σας; Ποιοι είναι οι εθνικοί λόγοι στο όνομα των οποίων έπρεπε να ανατραπεί ο Μακάριος;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Πιθανόν διότι δεν εδέχετο την Ένωση και ορισμένα άλλα, όπως ήταν η απόλυσις των δύο ΕΣΣΟ, οι δηλώσεις οι οποίες είχε κάνει ότι δεν θα συμμετάσχει, εάν η Ελλάς έχει προβλήματα στο Αιγαίο, αυτά τα πράγματα.

Πού βρισκόταν ο Μακάριος;

Ενα από τα ζητήματα που συχνά γίνεται λόγος συζήτησης σε κοινωνικό, τουλάχιστο, επίπεδο, είναι κατά πόσο ο Μακάριος εκείνο το πρωινό της 15ης Ιουλίου του 1974 ήταν μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο.

Οι μαρτυρίες των πρωταγωνιστών Γεωργίτση και Μπονάνου είναι ζοφερές και αντικρουόμενες.

ΚΑΠΠΟΣ: Εν πάση περιπτώσει τώρα εκ των υστέρων τι νομίζετε; Ότι ο Μακάριος ήτανε στο Προεδρικό Μέγαρο ή δεν την ήτανε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Από την κατάθεση του επικεφαλής που ήτανε στο κυλικείο, του μόνου ανθρώπου που κατέθεσε και μας είπε ότι ήτανε. Αν πράγματι ήτανε ή όχι δεν μπορώ να το βεβαιώσω.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Για να εκπληρωθεί τώρα ο σκοπός της διαταγής, το αντικείμενο, σκοτώστε τον ή πιάστε τον, δεν έπρεπε προηγουμένως να βεβαιωθείτε ότι ο Μακάριος είναι μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν ξέραμε, όπως σας είπα.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Πώς θα εκτελούσατε τη διαταγή; Εάν ο Μακάριος ήταν εκτός Κύπρου και εκείνη την ημέρα το πρωί 8.30΄ δεν πήγε να κοιμηθεί στο Προεδρικό Μέγαρο, δεν έμενε στο Προεδρικό Μέγαρο, ήταν στη Μονή Κύκκου; Βεβαιωθήκατε ότι ήταν μέσα και ξεκινήσατε ή στα τυφλά βαράγατε;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι.

ΜΠΛΕΤΣΑΣ: Αλλά πώς;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Δεν ξέραμε πού βρίσκεται ο Μακάριος.

Σε άλλο σημείο, ο Επικεφαλής των μονάδων καταδρομών κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου Κωνσταντίνος Κομπόκης επί του ιδίου θέματος:

ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ: Διάβασα το μεσημέρι κάτω στα έγγραφα που μας έχουν έρθει ένα σήμα από ΓΕΕΦ προς ΑΕΔ. Και λέει μέσα «Μούσκος δεν ανευρέθη». Τι εννοεί μ’ αυτό;

ΚΟΜΠΟΚΗΣ: Δεν ξέρω. Προφανώς κάποιοι περίμεναν ότι θα ευρίσκετο στο Προεδρικό.

ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ: Ποιος;

ΚΟΜΠΟΚΗΣ: Το όνομα αυτό εχρησιμοποιείτο, είναι το όνομα το πραγματικό του Μακαρίου.

ΠΑΠΑΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ: Εγώ δεν το γνωρίζω ομολογουμένως. Δηλαδή οι αξιωματικοί τον ήξεραν σαν Μούσκο;

ΚΟΜΠΟΚΗΣ: Ο Μακάριος πριν γίνει ιερωμένος λεγόταν Μούσκος.

Γνώριζε η ΚΥΠ για το πραξικόπημα;

Αλλο ενδιαφέρον ερώτημα είναι κατά πόσον η ΚΥΠ ήταν ενήμερη για την ανατροπή του Μακαρίου και αν οι χουντικοί είχαν δικό τους άνθρωπο μέσα στο Προεδρικό. Ο Γεωργίτσης αρνείται και τα δυο ενδεχόμενα.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Μέσα από το Προεδρικό Μέγαρο δεν είχατε άνθρωπο;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι. Ο Παπαγιάννης ήταν ο υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ, ο οποίος και διέθεσε τον έναν λόχο προς αεροδρόμιο και τον άλλο λόχο να συνοδεύσει άρματα.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Μεταφέρω την ερώτηση συναδέλφων. Εκ των δύο Παπαγιάννηδων, ποιος είναι ο στενός συνεργάτης σας, ο ναυτικός ή ο του στρατού ξηράς;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Με τον ναυτικό δεν είχα εγώ καμία επαφή.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Λοιπόν, του στρατού ξηράς, ξεκαθαρισμένο.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλιστα.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Στο Προεδρικό Μέγαρο είχατε συνεργάτη;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Είχατε για στόχο το Προεδρικό Μέγαρο, δεν ξέρατε τη διαρρύθμισή του μέσα, ήταν εκεί ο Αρχιεπίσκοπος και δεν είχατε άνθρωπο να σας δώσει πληροφορία;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Με Μυστικές Υπηρεσίες είχατε συνεργασία;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μυστικές Υπηρεσίες, όταν λέτε, ποια εννοείτε, την ΚΥΠ;

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Την ΚΥΠ.

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Όχι.

ΠΑΥΛΙΔΗΣ: Σχεδιάσατε αυτό απούσης της ΚΥΠ;

ΓΕΩΡΓΙΤΣΗΣ: Μάλιστα.

Πηγή: sigmalive.com

Headlines