Δημήτρης Λιγνάδης: Ήμουν προετοιμασμένος και για το αναπάντεχο

Ο Δημήτρης Λιγνάδης βρίσκεται ήδη στην Επίδαυρο. Σε επτά ημέρες θα παρουσιάσει στο Αρχαίο Θέατρο τους «Πέρσες» του Αισχύλου στην πρώτη μετά-κοροναϊού παράσταση στην Επίδαυρο.

Παρόλες τις δυσκολίες και τους περιορισμούς, το Φεστιβάλ Αθηνών αποφάσισε να δώσει και φέτος το παρών στην Επίδαυρο και μάλιστα με μια μεγάλη πρωτοπορία.

Για πρώτη φορά το έργο θα μεταδοθεί ζωντανά σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και την Google Ελλάδος.

Ο Δημήτρης Λιγνάδης βρίσκεται ένα χρόνο στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου. Έναν δύσκολο χρόνο, με το μεγαλύτερο μέρος της σεζόν να μην μπορεί να αξιοποιηθεί καλλιτεχνικά εξαιτίας της πανδημίας του κοροναϊού.

Ο ίδιος ειλικρινής και ευθύς όπως πάντα, προσαρμόστηκε αμέσως στις νέες συνθήκες και ήταν κάθε μέρα στο γραφείο του για να οργανώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις δράσεις του Οργανισμού.

Όσοι τον ξέρουμε χρόνια, είμαστε χαρούμενοι που ο Δημήτρης δεν άλλαξε καθόλου αυτόν τον ένα χρόνο. Δεν βάζει κουστούμι και κυριλέ χαμόγελο για να μας μιλήσει, δεν κρύβεται πίσω από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή, δεν επαναπαύεται και -όπως επαναλαμβάνει- συνεχίζει να μην κινείται φοβικά.

Δεν ξέρει ακόμα αν θα διεκδικήσει μια δεύτερη θητεία στο Εθνικό, αλλά ξέρει σίγουρα ότι του έχει λείψει πολύ ο έξω κόσμος. Ένας παλιότερος διευθυντής του θεάτρου του είχε πει ότι όταν νιώθει πολύ πιεσμένος, να κλειδώνει το γραφείο και να φεύγει για τρεις μέρες. Όπως μου εκμυστηρεύτηκε, δεν έχει καταφέρει ακόμα να το κάνει.

Αυτή θα είναι και η ευχή μου για την δεύτερη χρονιά του στο τιμόνι του Οργανισμού. Να παραμείνει αισιόδοξος και ό,τι αναπάντεχο του τύχει να είναι μόνο για καλό. Και να καταφέρει να «δραπετεύσει» για ένα τριήμερο με την πρώτη ευκαιρία.

Ήμουν προετοιμασμένος για το αναπάντεχο

Αποδεχόμενος αυτή την τιμητική θέση, ήμουν προετοιμασμένος και για το απροσδόκητο. Ξέρω το Εθνικό, έχω ζήσει το Εθνικό, είμαι εδώ από 15 χρόνων. Από παιδάκι επισκέπτης, μετά στη Σχολή του Εθνικού, μετά ηθοποιός στο Εθνικό, μετά σκηνοθέτης στο Εθνικό. Το πρόλαβα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Έχω δει όλους τους μετασχηματισμούς του και ξέρω σαν ηθοποιός και όλες τις παθογένειες ή τα θετικά που έχει ένα Εθνικό θέατρο.

Το κυριότερο είναι η αγάπη μου για το Εθνικό Θέατρο. Αλλά όταν λέμε ότι αγαπάς κάποιον, σημαίνει ότι τον γνωρίζεις και τον αγαπάς, για αυτό δεν υπάρχει κεραυνοβόλα αγάπη και υπάρχει κεραυνοβόλος έρωτας. Η αγάπη προϋποθέτει γνώση και τριβή. Και εγώ γενικά το κεφάλαιο Εθνικό Θέατρο το γνώριζα, το αγαπούσα και το αγαπώ.

Όταν δέχθηκα, λοιπόν, αυτή τη θέση ήξερα ότι δεν μπορεί κανείς να τα υπολογίζει όλα, θα έρθει και το αναπάντεχο. Το οποίο ήρθε και λέγεται πανδημία και δεν αφορά μόνο στο Εθνικό Θέατρο αλλά σε όλη την ανθρωπότητα.

Έδειξε -και αυτό ας θεωρήσουμε ότι είναι καλό- ότι ο άνθρωπος δεν είναι τόσο μεγάλος όσο πίστευε. Πάντα θα υπάρχει κάτι απρόβλεπτο έξω από αυτόν που έρχεται και βεβαίως αυτός προσπαθεί να το διαχειριστεί αλλά δεν μπορεί να το προβλέψει. Είναι κάπως σαν αρχαία τραγωδία.

Ένας χρόνος στο τιμόνι του Εθνικού

Έχουν συμβεί δύο δυσκολίες σε όλη την διεύθυνση του θεάτρου. Αναλάβαμε τελευταία στιγμή. Έπρεπε να ανοίξουμε πολύ γρήγορα με το προσχεδιασμένο ρεπερτόριο από την προηγούμενη διεύθυνση και αμέσως να ψάξουμε να καταρτίσουμε ένα ρεπερτόριο για τη δική μας διεύθυνση, γιατί η αγορά των γνωστών και καλών ηθοποιών που θα ήθελα να κινηθώ θα είχαν κλείσει.

Τρέξαμε πολύ γρήγορα, το καταφέραμε, περιμέναμε και την κατάλληλη στιγμή να το αναγγείλουμε, ψάξαμε και την οικονομοδιοικητική κατάσταση και μόλις τα κάναμε όλα αυτά ήρθε ο κοροναϊός. Έπρεπε πάλι από την αρχή να γίνει ραγδαία ένας σχεδιασμός, όχι πια για το ρεπερτόριο, αλλά κυρίως για το πώς μετά από αυτή την μετωπική σύγκρουση που λέγεται κοροναϊός, θα μείνουμε ζωντανοί. Ως Εθνικό Θέατρο, ως υπόσταση θεάτρου, ως δράσεις, διοικητικά ζωντανοί. Αυτά ήταν τα δύο αναπάντεχα.

Θετικός ο απολογισμός

Ο απολογισμός μου ως προς τη συνείδησή μου είναι πάρα πολύ θετικός. Αντιδράσαμε γρήγορα. Δεν ήταν εύκολο καθόλου, γιατί είχαμε και μια ολόκληρη κοινωνία που αντιμετώπιζε ένα αχαρτογράφητο πρόβλημα και μάλιστα μια κοινωνία καλλιτεχνών, που είναι και η ίδια αχαρτογράφητη. Είχαμε δύο αχαρτογράφητες περιοχές, τον κοροναϊό και τους ανθρώπους που δουλεύουν στον πολιτισμό. Ήμασταν πάρα πολύ γρήγοροι και πάρα πολύ δίκαιοι.

Εγώ δεν κάθισα σπίτι ποτέ. Ήμουν κάθε μέρα στο γραφείο, όπως και όλη η διεύθυνση του Εθνικού Θεάτρου. Οφείλω να πω ότι και η πλειοψηφία των εργαζομένων έβαλαν πλάτη και δούλεψαν για να κρατηθούμε ζωντανοί και ίσως για να καταφέρουμε στο μέλλον να παίξουμε ένα κομβικό ρόλο σαν ένας εποπτευόμενος κρατικός πυλώνας σε αυτό που λέγεται διαμόρφωση της θεατρικής πραγματικότητας αύριο.

Εύρος χωρίς να θυσιαστεί το βάθος

Δεν μπορώ να σου πουλήσω μαγκιά και να σου παίξω τον άνετο και να σου πω ότι δεν με απογοητεύει που δεν μπόρεσα να κάνω αυτά που ήθελα. Ναι, με απογοητεύει, γιατί ουσιαστικά μένει σύμφωνα με την τριετή θητεία ενάμισης covid χρόνος. Δεν με πειράζει τόσο που δεν θα καταφέρω να έχω το ρεπερτόριο που ήθελα, αυτά συμβαίνουν. Μέλημά μου είναι να δώσει το Εθνικό ένα στίγμα. Να απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, να έχει εύρος χωρίς να θυσιάσει το βάθος του.

Αυτό που θα με ενοχλήσει είναι να μην προλάβουν να ευοδωθούν οι πιο εκπαιδευτικές, οι πιο κοινωνικές δράσεις του Εθνικού Θεάτρου. Το να κάνεις ένα ρεπερτόριο πιο φτωχό από αυτό που οραματιζόσουν δεν πειράζει. Αυτά συμβαίνουν. Τις συνέργειες με το υπουργείο Πολιτισμού, το υπουργείο Παιδείας, την ΕΡΤ, τα εργαστήρια που θα μετασχηματίσουμε. Αυτά θα ήθελα να προλάβω να τα κάνω γιατί αυτά έχουν μακρόπνοο σχεδιασμό. Δεν μπορούν να γίνουν σε τρία χρόνια. Ένα καλλιτεχνικό όραμα μπορεί να γίνει σε τρία χρόνια. Τα βαθιά πολιτιστικά όμως θέλουν μακρόπνοο σχεδιασμό.

Ανάπτυξη και όχι επιδοματική πολιτική

Ρωτάνε όλοι αν αρκούν τα χρήματα που δίνει η πολιτεία. Δεν αρκούν, πρέπει να δώσει περισσότερα για να βοηθήσει να σταθούμε στα πόδια μας, να εξορθολογιστούμε και καλλιτεχνικά και οικονομικά.

Εμένα δεν μου αρέσει να ζητάω συνέχεια, έχω αποκτήσει και με την δουλειά μου στο ελεύθερο θέατρο πιό διαχειριστικές δυνατότητες και προσανατολισμούς. Θέλω το Εθνικό Θέατρο να κάνει ανάπτυξη, να δώσει θέσεις εργασίας που θα δώσουν στο μέλλον και άλλες θέσεις εργασίας.

Οι επιδοτήσεις και τα επιδόματα είναι μια λύση ανάγκης όταν συμβεί κάτι άσχημο. Χαίρομαι όμως που έχω καταλάβει ότι η παρούσα κυβέρνηση και η συγκεκριμένη υπουργός έχουν τη διάθεση, αφού λυθούν άμεσα προβλήματα του κλάδου που μαστίζεται από το επικείμενο φάσμα της ανεργίας, να δοθεί η δυνατότητα να υπάρξει μια όχι επιδοματική αλλά αναπτυξιακή πολιτική. Εγώ δεν περιμένω με ένα καπέλο απλωμένο. Θα κάνω ότι μπορώ και θα πορευτώ ακόμα και με τις δυσκολίες.

Επόμενη θητεία

Είναι πολύ νωρίς ακόμα. Δεν το έχω σκεφτεί. Θα την σχεδιάσω, ωστόσο, και ελπίζω είτε η οποιαδήποτε ανανέωση ή αλλαγή φρουράς, να γίνει σε εύθετο διάστημα για να μπορέσει κανείς να συνεννοηθεί με τον εαυτό του ή με τον επόμενο. Γιατί υπάρχουν σχεδιασμοί που χρειάζονται καιρό να υλοποιηθούν.

Πιστεύω πολύ στην ωφέλεια και όχι μόνο στην ηδονή της θεατρικής πράξης. Πολλές φορές ο σπόρος που φυτεύεις δεν είναι κάτι ωραίο. Ο σπόρος αργεί να σου φέρει την τριανταφυλλιά ή το δένδρο. Εγώ όμως θα επιμείνω με το σπόρο. Χρειάζεται βέβαια καλλιέργεια, φροντίδα και στήριξη.

Επίσκεψη Μητσοτάκη στην πρόβα των Περσών

Δεν καταλαβαίνω γιατί όλοι με ρωτάνε για αυτό. Δεν κινούμαι φοβικά. Κάνω αυτό που μου λέει η συνείδηση μου και νομίζω ότι υπακούει στην κοινή λογική. Έκανε την τιμή ο πρωθυπουργός να έρθει σε μια πρώτη πρόβα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Πολιτισμού. Έτυχε να είναι η συγκυρία τέτοια που ο κλάδος ήταν στους δρόμους και δόθηκε η ευκαιρία σε όλους που ήταν εκεί, 35 άτομα συνολικά, να επισημάνουν τα προβλήματα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευκαιρία κατά τη γνώμη μου.

Κατανοώ κάθε αντίδραση αλλά δεν σημαίνει ότι την υιοθετώ. Η αγάπη μου και η έννοια μου ως προς τους συναδέλφους μου, είναι κατατεθειμένη από τα 18 μου που δουλεύω στο θέατρο. Δεν θα απολογηθώ σε κανέναν για την αγάπη μου και την έννοια μου και κυρίως δεν θα απολογηθώ για το Εθνικό Θέατρο. Γιατί το Εθνικό Θέατρο έμεινε ενεργό αυτή την περίοδο για να μπορέσει να στηρίξει τους ηθοποιούς. Οποιαδήποτε άλλη κουβέντα τη θεωρώ από άστοχη έως κομματικώς εκμεταλλεύσιμη.

Ποιητικό κείμενο οι Πέρσες

Η παράστασή μου, και να μην υπήρχε ο κοροναϊός, περίπου έτσι θα ήταν. Μια παράσταση που δεν βασίζεται στη σωματική επαφή. Βασίζεται στην ερωτοτροπία με αυτό που λέγεται συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, στην ερωτοτροπία που έχουμε με το θέμα που είναι η περίλαμπρη νίκη των Ελλήνων απέναντι σε μια υπερδύναμη αλλά και την προοικονομία της αλαζονείας που μπορεί να φέρει αυτή η νίκη ενός Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ, όταν ο Δαβίδ θέλει να γίνει Γολιάθ στη θέση του Γολιάθ.

Στο θέαμα γίνεται μια θεραπεία με την αρχαιοελληνική έννοια, μια υπηρέτηση αυτού του τεράστια κρυπτικά ποιητικού κείμενου που λέγεται Πέρσες. Είναι σαν μια δραματική όπερα χωρίς μουσική, αλλά ο θεατής μπορεί να την ακούσει. Σε μια έξοχη μετάφραση του Θόδωρου Στεφανόπουλου. Η αντιμετώπισή μου απέναντι στο αρχαίο δράμα θα είναι να επιλέγω πάντοτε ανθρώπους που έχουν πολύ μεγάλη φιλολογική γνώση απέναντι στο κείμενο.