Κοροναϊός : Πώς ο εφιάλτης πέρασε από την Κίνα στην Ευρώπη

Στα τέλη του περασμένου Φεβρουαρίου, η Ευρώπη μόλις είχε αρχίσει να συνειδητοποιεί ότι ο κοροναϊός είχε πάψει να είναι αποκλειστικά πρόβλημα της Κίνας. Παρέμενε πάντως ανυποψίαστη για τον εφιάλτη που ήδη είχε αρχίσει να την περικυκλώνει.

Στις 26 Φεβρουαρίου, ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων ήταν 17 για τη Γαλλία, 27 για τη Γερμανία, 12 για την Ισπανία, 26 για τη Γερμανία, ενώ η Ελλάδα ανακοίνωνε το πρώτο επίσημα καταγεγραμμένο κρούσμα της.

Στην Ιταλία βέβαια τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Τα κρούσματα παρουσίαζαν καλπάζουσα αύξηση.  Εκείνη την ημέρα ήδη ξεπερνούσαν τα 400 και οι νεκροί είχαν φτάσει στους 12.

Η Ιταλία ήταν ήδη στο μάτι του κυκλώνα ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη πίστευαν ότι απλώς είχε αρχίσει να φυσάει.

Όπως αναφέρει ο Guardian, την ημέρα εκείνη, o ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε βλέποντας την κατάσταση να οδεύει εκτός ελέγχου, απευθύνθηκε στους ευρωπαίους εταίρους του για βοήθεια.

Η νοσοκομειακή θωράκιση της χώρας του είχε αρχίσει να ραγίζει υπό το βάρος των διαρκώς αυξανόμενων περιστατικών που έχρηζαν νοσηλείας. Οι αναπνευστήρες τελείωναν και οι γιατροί και οι νοσηλευτές, που ούτε τους εαυτούς τους δεν μπορούσαν να προστατεύσουν καθώς οι μάσκες και τα γάντια τους τελείωναν, έπρεπε την ίδια στιγμή να παίρνουν αποφάσεις που κανένας άνθρωπος δεν θα ήθελε να παίρνει: ποιος θα διασωληνωθεί και θα ζήσει και ποιος θα αφεθεί να πεθάνει.

Η Ιταλία καλεί σε βοήθεια

Η Ρώμη έστειλε επείγον μήνυμα στην έδρα της Κομισιόν στις Βρυξέλλες και μια λεπτομερής περιγραφή των άμεσων αναγκών της αναρτήθηκε στο Σύστημα Κοινής Έκτακτης Επικοινωνίας και Ενημέρωσης (CECIS) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι ώρες περνούσαν αλλά απάντηση δεν ήρθε από πουθενά. Όπως δεν ήρθε ούτε τις επόμενε ημέρες.

«Κανένα μέλος δεν απάντησε στο αίτημα της Ιταλίας και τη σχετική ειδοποίηση της Κομισιόν για βοήθεια», δηλώνει ο Γιάνεζ Λέναρτσιτς, ο ευρωπαϊος Επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, προσθέτοντας «Αυτό σήμαινε ότι δεν ήταν μόνο η Ιταλία απροετοίμαστη…Ήταν όλοι απροετοίμαστοι. Η έλλειψη απάντησης στο αίτημα της Ιταλίας δεν ήταν τόσο έλλειψη αλληλεγγύης. Ήταν έλλειψη εξοπλισμού»

Πώς όμως η κατ’ όνομα τουλάχιστον, ενωμένη Ευρώπη έφτασε να γίνει το επίκεντρο μιας πανδημίας;  Όπως δείχνει η έρευνα του Guardian και του οργανισμού Bureau of Investigative Journalism, σε αυτό δεν συνέβαλαν μόνο τα «ύπουλα» χαρακτηριστικά του COVID-19 αλλά και οι δομικές συνειδητές ή ακούσιες στρεβλώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πρώτη προειδοποίηση

Λίγο πριν η Ευρώπη και ο πλανήτης γιορτάσουν τον ερχομό του 2020, το γραφείο του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Νόσοων (ECDC) στη Στοκχόλμη ήταν το πρώτο που έλαβε προειδοποίηση για κρούσματα πνευμονίας αγνώστου προέλευσης σε θύλακα πληθυσμού στην Κίνα.  Το ECDC όμως, που ιδρύθηκε το 2005 ως  μέτρο αντίδρασης στην επιδημία του SARS το 2002-2003, έχει μόνο συμβουλευτικό χαρακτήρα. Η ευθύνη για την υγεία παραμένει στα αντίστοιχα εθνικά υπουργεία.

Την πρώτη αξιολόγηση για τον COVID-19 την έδωσε το ECDC στις 9 Ιανουαρίου. «Τις ημέρες εκείνες, η αντίληψη ήταν ότι τα περισσότερα κρούσματα συνδέονταν με εκείνη την αγορά ζωντανών ζώων [στη Γουχάν]. Σχεδόν δύο εβδομάδες αργότερα διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, που φυσικά αλλά τι πρέπει να κάνεις», δήλωσε η διευθύντρια του Κέντρου, Άντρια Αμμόν.

Αρχική προτεραιότητα για τους Ευρωπαίους ήταν το πώς θα κρατήσουν την επιδημία εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων και στις 17 Ιανουαρίου έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή συνεδρίαση για τον COVID-19. Τη συνεδρίαση συγκάλεσε η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας της Κομισιόν, όργανο με επίσης περιορισμένο συμβουλευτικό ρόλο, που απαρτίζεται από εκπροσώπους των υπουργείων Υγείας του κάθε κράτους – μέλους και που από το ξέσπασμα της γρίπης Η1Ν1 το 2009 έχει την ευθύνη του διασυνοριακού υγειονομικού συντονισμού στην Ευρώπη.

Όμως στις 17 Ιανουαρίου, μόνο 12 από τα 28 κράτη μέλη συμμετείχαν. Η ενημέρωση που είχαν ήταν ότι μερικές δεκάδες άνθρωποι στη Γουχάν της Κίνας είχαν προσβληθεί από ένα νέο είδος κοροναϊού. Η συζήτηση στράφηκε προς το γεγονός ότι 300.000 Κινέζοι αναμενόταν να ταξιδέψουν  στην Ευρώπη για να γιορτάσουν την κινεζική πρωτοχρονιά, λίγες ημέρες αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου. Το βάρος έπεσε στις απευθείας πτήσεις από τη Γουχάν προς το Λονδίνο, το Παρίσι και τη Ρώμη.  Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία τις επόμενες ημέρες μοιράστηκαν πληροφορίες για τα βήματα που ακολούθησαν, αλλά καμία πληροφορία δεν ήρθε από την Ιταλία, που βρισκόταν ανάμεσα στις χώρες που δεν είχαν συμμετάσχει στη συνεδρίαση της 17ης Ιανουαρίου.

Ο πύργος της Βαβέλ

Αν και η επιτροπή σχεδίαζε να εκδώσει συστάσεις σχετικά με τα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν στα σύνορα των κρατών μελών, τα μέλη που συμμετείχαν στη συνεδρίαση της 17ης Ιανουαρίου δεν κατέληξαν σε συμφωνία κι αυτό ήταν μια πρόγευση για τη μοιραία έλλειψη επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης που θα ακολουθούσε.

Οι κυβερνήσεις αγνόησαν την επιτροπή παραλείποντας να την ενημερώσουν για τα μέτρα ελέγχου που θα εφάρμοζαν κι έτσι στην κρισιμότερη περίοδο, όταν μια κοινή συντονισμένη στάση θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα, τα περισσότερα κράτη μέλη επιδόθηκαν σε έναν διαγωνισμό μονόπλευρων αποφάσεων και μέτρων.

Σαν να μην έφτανε αυτό, ακόμα και όταν συνεδρίαζε η επιτροπή, το γεγονός ότι η συζήτηση διαρκούσε το πολύ μία ώρα και σε αυτήν συμμετείχαν περίπου 100 άτομα, καθιστούσε τη συνεννόηση και την εξαγωγή κοινών συμπερασμάτων, ακόμα κι αν υπήρχε η βούληση,  πρακτικά αδύνατη.

Η νέα Πρόεδρος της Κομισιόν

Το ότι στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρισκόταν η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, που πριν ασχοληθεί με την πολιτική ήταν γιατρός, έχοντας μάλιστα master στη Δημόσια Υγεία, θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδανικό για την αντιμετώπιση του κοροναϊού. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη.

«Η Κομισιόν έπρεπε να είχε δράσει νωρίτερα», είχε αναφέρει στον Guardian ένα ευρωπαίος αξιωματούχος. « Η Φον ντερ Λάιεν είναι έξυπνη, αλλά είναι καινούρια στις Βρυξέλλες και στηρίζεται σε έναν – δύο ανθρώπους στο Βερολίνο που επίσης δεν έχουν εμπειρία σχετικά με την Κομισιόν και με το τι μπορεί να γίνει. Δεν ρωτάς τα μέλη, αν θέλουν να υπάρξει συντονισμός. Απλώς τους συντονίζεις. Η υγεία είναι μια εθνική αρμοδιότητα, αλλά μπορείς να πιέσεις τις καταστάσεις»

Σύμφωνα με τον Λέναρτσιτς πάντως η Κομισιόν είχε από νωρίς προσπαθήσει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. «Συγκαλέσαμε την πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής Συντονισμού Κρίσεων στις 28 Ιανουαρίου. Η Κομισιόν αντιμετώπισε σοβαρά αυτήν την απειλή. Δεν αλλάξαμε προσέγγιση, ούτε όταν πολλαπλασιάζονταν οι φωνές εκεί έξω ότι ‘όλα αυτό απλά θα εκπνεύσει’, ούτε όταν κάποιοι άλλοι έπαιζαν με τη θεωρία της ανοσίας της αγέλης.

Ο αντιπερισπασμός του Brexit

Στις 29 Ιανουαρίου η Κομισιόν με επείγουσα εντολή απαγορεύει στο προσωπικό της τα μη αναγκαία ταξίδια προς την Κίνα, ενώ την ίδια  ημέρα συγκαλεί συνέντευξη τύπου για να ευαισθητοποιήσει την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη για τον κίνδυνο του κοροναϊού. Η συνέντευξη τύπου όμως συμπίπτει με την επικύρωση του Brexit από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ήταν η μέρα που τα ευρωπαϊκά ειδησεογραφικά δίκτυα πλημμύριζαν από την εικόνα ευρωβουλευτών κρατημένοι χέρι- χέρι να αποχαιρετούν τη Βρετανία από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν ένα τραγικά άσχημο timing. «Η αίθουσα τύπου ήταν σχεδόν άδεια.Υπήρχε αντίλαλος  από την άδεια αίθουσα, αλλά ελπίζαμε ότι θα υπάρξει και κάποιος αντίλαλος στα ΜΜΕ. Δεν το είδαμε όμως να συμβαίνει» θυμάται ο Λέναρτσιτς επιρρίπτοντας την ευθύνη και στα ΜΜΕ. «Κατανοώ ότι ήταν μια ιστορική ημέρα, αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι είχαμε κάτι να πούμε την ίδια εκείνη ημέρα. Το είπαμε και δεν ήταν πολλοί αυτοί που ενδιαφέρθηκαν»

Μια μη ενωμένη Ένωση

Τα περισσότερα κράτη μέλη άργησαν πολύ να αντιδράσουν και όταν το έκαναν ήταν πια αργά. Τον Μάρτιο ο κοροναϊός κυριεύει την Ευρώπη. Η δύναμη με την οποία χτυπά τις νοσοκομειακές υποδομές των κρατών μελών είναι τέτοια που μπροστά του λυγίζουν κρατικά συστήματα υγείας που μέχρι τότε θεωρούνταν από τα πιο προηγμένα στον κόσμο.

Με τον τραγικότερο τρόπο αποκαλύπτονται σοβαρές έλλειψεις σε αναπνευστήρες αλλά και σε προστατευτικό εξοπλισμό που δύσκολα φανταζόταν κανείς ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει η πολυδιαφημιζόμενη «προηγμένη Ευρώπη».

Οι μάσκες , τα γάντια και ο υπόλοιπος προσταυευτικός εξοπλισμός εξαντλούνται και μαζί τους εξαντλείται και η δύναμη των γιατρών και των νοσηλευτών. Τα κρούσματα και οι θάνατοι αυξάνονται κατακόρυφα. Και τότε…όλες οι βασικές αξίες και αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν υπήρξαν ποτέ,  εξαφανίζονται. Ούτε αδελφικότητα, ούτε αλληλεγγύη. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Η Γερμανία, βασική πύλη εισόδου εμπορευμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπλοκάρει την εξαγωγή μεγάλης ποσότητας προστατευτικού εξοπλισμού. Το παράδειγμά της ακολουθούν και άλλοι.

Όπως ανέφερε ανώνυμη πηγή των Βρυξελλών στον Guardian ολόκληρα φορτία που είχαν αγοραστεί από  άλλα κράτη μέλη και έφτασαν σε λιμάνια της Γερμανίας και της Γαλλίας «πολύ απλά εκλάπησαν». Παράλληλα το Βέλγιο και η Ολλανδία αγόραζαν συγκεκριμένα συστατικά, που βρίσκονταν ήδη σε έλλειψη για να φτιάξουν φάρμακα αντιμετώπισης του COVID-19 και να τα διοχετεύσουν στα δικά τους νοσοκομεία, εμποδίζοντας έτσι οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια για κοινή αντιμετώπιση.

«Ζητώ από όλους σας σήμερα να δεσμευθείτε ότι θα εργαστούμε όλοι μαζί, ανοικτά και με διαφάνεια, μέσα σε πνεύμα αδελφοσύνης για να διασφαλίσουμε μια αντίδραση πολιτικής συνοχής» είπε στη συνεδρίαση των υπουργών Υγείας της 6ης Μαρτίου, η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου.

Το κατά πόσο τα κράτη μέλη την έλαβαν υπόψιν τους αποδεικνύεται εδώ και κάποια 24ωρα από τις αδιέξοδες συζητήσεις της Συνόδου Κορυφής των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που απέχει πολύ από το να είναι όντως ένωση.