Πώς ο κοροναϊός μεταμορφώνει την τουριστική βιομηχανία της Ευρώπης;

Από τον πλουτισμό πρώην έρημων – πλην πανέμορφων – περιοχών, μέχρι τις διαμαρτυρίες για την εκτίναξη των ενοικίων ελέω Airbnb, ο τουρισμός έχει υπάρξει συχνά πεδίο διαμάχης εντός των εκάστοτε κοινοτήτων. Η φετινή χρονιά, όμως, είδε τις πλέον τουριστικές αστικές περιοχές του πλανήτη να αδειάζουν ξαφνικά όχι μόνο από ταξιδιώτες, αλλά και από ζωή εξαιτίας του lockdown, με το οικονομικό τους μέλλον να φαντάζει σκοτεινό – σε ορισμένες περιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, απειλώντας να συμπαρασύρει το σύνολο της οικονομίας των χωρών μετέτρεψαν τον τουρισμό σε «βαριά βιομηχανία».

Η Βαρκελώνη σε κίνδυνο

Οι εμπορικές ενώσεις της Βαρκελώνης προβλέπουν ότι τουλάχιστον το 15% των επιχειρήσεων, καθώς επίσης και ένα στα τέσσερα εστιατόρια στο κέντρο της Βαρκελώνης θα βάλουν λουκέτο για πάντα, σύμφωνα με τον Guardian, ως αποτέλεσμα της επέλασης του κοροναϊού. Σε πολλούς ακόμη τουριστικούς αστικούς προορισμούς, οι ενδείξεις είναι εξίσου δυσοίωνες, με δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας να απειλούνται με εξαφάνιση.

Όμως σε πολλές από τις πλέον δημοφιλείς πόλεις της Ευρώπης, δήμαρχοι, ακαδημαϊκοί και ερευνητές συμφωνούν πως η συγκεκριμένη κρίση ίσως αναδειχθεί πράγματι σε ευκαιρία: Στην ευκαιρία ης αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας του τουρισμού κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι πόλεις που μαστίζονταν ως τώρα από συνωστισμό εξαιτίας του τουρισμού να γίνουν και πάλι ανθρώπινες.

Μιλώντας στον Guardian, η Μπάρμπορα Χρούμπα, εργαζόμενη στο τουριστικό πρακτορείο της Πράγας, δήλωσε ότι η πρωτεύουσα της Τσεχίας έχει ανάγκη από ένα νέο είδος επισκέπτη. Ο Χαβιέ Μαρσέ, δημοτικός σύμβουλος της Βαρκελώνης στον τομέα του τουρισμού, σημείωσε: «Δεν θέλω περισσότερους τουρίστες. Θέλω περισσότερους επισκέπτες». Σε αντίστοιχους τόνους κινήθηκε και η ομόλογός του στη Βενετία, Πάολα Μαρ, τονίζοντας ότι «είμαστε μια πόλη σε κρίση και προσπαθούμε να κάνουμε κάτι διαφορετικό».

Ωστόσο, όλες αυτές οι καλές προθέσεις είναι απαραίτητο να συνοδευτούν από συγκεκριμένες αντιπροτάσεις. Σύμφωνα με την Τζάνετ Σανζ, αντιδήμαρχο της Βαρκελώνης, οι πόλεις που έχουν καταλήξει να εξαρτώνται από τον τουρισμό, τώρα αναγκάζονται να πληρώσουν το τίμημα αυτής της «μονοκαλλιέργειας». Η διαφοροποίηση από αυτό το μοντέλο δεν μπορεί παρά να αποτελέσει πρόκληση.

Η Βαρκελώνη, έχοντας πληθυσμό 1,6 εκατ. κατοίκους, υποδέχθηκε 30 εκατ. τουρίστες το 2019. Η Βενετία, με μόλις 270.000 κατοίκους, 25 εκατ. τουρίστες. Το Άμστερνταμ των 873.000 φιλοξένησε 19 εκατ. τουρίστες.

Η Βενετία διχάζεται

Για πολλές πόλεις, όπως η Βενετία, η παρουσία των τουριστών ήταν ως τώρα μια από τις μεγαλύτερες απειλές για το μέλλον τους. Η απουσία τους αποδεικνύεται εξίσου – αν όχι περισσότερο – επικίνδυνη.

Αν και οι επισκέπτες έχουν αρχίσει να επιστρέφουν στην πόλη των καναλιών μετά τη χαλάρωση των μέτρων, οι περισσότεροι φτάνουν με αυτοκίνητο από την Αυστρία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο. Πολλά ξενοδοχεία παραμένουν κλειστά, ενώ τα υπόλοιπα λειτουργούν με πληρότητα της τάξης του 30%.

Η πόλη δεν έχει λάβει ακόμη σημαντικά μέτρα, όμως ήδη έχουν αρχίσει να παρατηρούνται ορισμένες μικρές αλλαγές: «Οι ιδιοκτήτες κατοικιών που ως τώρα νοικιάζονταν σε τουρίστες υπέγραψαν μια συμφωνία με το δημοτικό συμβούλιο και τα πανεπιστήμια της Βενετίας, προκειμένου φέτος να μισθώνουν σε φοιτητές», εξηγεί η Μαρ. «Πρόκειται για μια θετική εξέλιξη».

Άλλες πόλεις, όπως το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη και η Λισσαβόνα, λαμβάνουν μέτρα για την άμβλυνση του φαινομένου του Airbnb και τη μείωση των ενοικίων.

Κάτοικοι εναντίον επιχειρήσεων;

Τόσο στη Βαρκελώνη όσο και στη Βενετία, κύρια προτεραιότητα είναι η μείωση των τεράστιων κρουαζιερόπλοιων που καταφτάνουν στα λιμάνια τους. Όμως η τοπική αυτοδιοίκηση δεν έχει τη δικαιοδοσία για μέτρα περιορισμού τους, και είναι αναγκασμένη να ελπίζει στην παρέμβαση της κεντρικής κυβέρνησης.

Ο Ματέο Σέκι ηγείται μιας ομάδας ακτιβιστών εναντίον του φαινομένου στη Βενετία. Μιλώντας στον Guardian, αναφέρει: «Δε θέλουμε να ζούμε πια με το φόβο ότι αυτά τα τέρατα θα συγκρουστούν. Όμως νοιάζομαι για τους εργαζόμενους που βρέθηκαν χωρίς δουλειά. Είμαστε εναντίον των μεγάλων πλοίων και πάντα λέγαμε ότι πρέπει να βρεθεί μια λύση, όμως οι εργαζόμενοι πρέπει να προστατευτούν».

Δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας κινδυνεύουν και οι πόλεις δεν δείχνουν κοντά στο να ανακαλύψουν μια βιώσιμη μορφή τουρισμού που δεν θα έχει ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των δεικτών ανεργίας.

«Υπάρχουν άνθρωποι που λένε ότι η πόλη είναι υπέροχη έτσι, χωρίς τους τουρίστες», εξηγεί ο Μαρσέ στον Guardian. «Όμως ίσως αλλάξουν γνώμη όταν η πόλη σταματήσει να πληρώνει το 80% του μισθού τους τον Σεπτέμβριο και η ανεργία σκαρφαλώσει στο 18%».

Πέρα από τους αριθμούς

Ο Μαρσέ πιστεύει ότι το πρόβλημα δεν έγκειται στα νούμερα, αλλά στην κατανομή. Θέλει να ενθαρρύνει τους τουρίστες να επισκεφθούν και άλλες περιοχές της πόλης, εκτός από τα κλασικά αξιοθέατα. Την ίδια άποψη μοιράζεται και το σχέδιο 16 σημείων που εκπόνησε η πόλη του Άμστερνταμ, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι δεν είναι εύκολο να αποτρέψει κανείς τους επισκέπτες από τα πιο εμβληματικά σημεία της πόλης.

Ο Οκτάβι Μπόνο, γενικός διοικητής τουρισμού της καταλανικής κυβέρνησης, συμφωνεί: «Δεν θέλουμε ούτε λιγότερους ούτε περισσότερους τουρίστες. Θέλουμε καλύτερο τουρισμό με καλύτερη κατανομή των επισκεπτών ανά εποχή και ανά περιοχή. Εκπονούμε ένα συμφωνημένο σχέδιο προώθησης».

Ωστόσο, ο Περέ Μαρινέ, εκπρόσωπος της ομοσπονδίας ενώσεων κατοίκων της Βαρκελώνης, δεν μοιάζει να συμφωνεί: «Αυτά που λέει οφείλονται στο ότι σκέφτονται τους επιχειρηματίες, όχι τους πολίτες. Δεν είμαι αντίθετος στις απόψεις του περί αποκέντρωσης, όμως αυτό συνεπάγεται έναν νέο τρόπο προώθησης της πόλης. Τα σχέδια που έχουν εγκρίνει το τελευταίο διάστημα παραπέμπουν σε συνέχιση του ίδιου μοντέλου μαζικού τουρισμού».

Κατά τη γνώμη του, η λύση βρίσκεται στον περιορισμό του αριθμού των κλινών της πόλης.

Από την πλευρά του, το Άμστερνταμ προσανατολίζεται στην ενθάρρυνση των ίδιων των κατοίκων του να ανακαλύψουν εκ νέου την πόλη που ζουν. Όμως αυτό φαίνεται πως ήδη συμβαίνει. Οι πολίτες δεν είχαν εγκαταλείψει την πόλη τους. Αντιθέτως, αισθάνονταν ότι οι τουρίστες τους είχαν εκτοπίσει από αυτή.

Σε κάθε περίπτωση, όλα δείχνουν ότι η πλήρης ανάκαμψη των διεθνών μετακινήσεων εντός του 2020 είναι εντελώς απίθανη. Επομένως, ο χρόνος είναι εκείνος που θα κρίνει τις εξελίξεις.

Ταυτόχρονα, η τεράστια κρίση που υπέστη – και εξακολουθεί να υφίσταται – η βιομηχανία των αερομεταφορών, κατά πάσα πιθανότητα θα επηρεάσει την κινητικότητα των πολιτών τόσο όσο και ο νεοαποκτηθείς φόβος τους για τους κινδύνους της πανδημίας.

«Ο τουρισμός θα είναι εντελώς διαφορετικός», τονίζει η Μαρ. «Δεν θα ταξιδεύουν όλοι όσο συνήθιζαν στο παρελθόν. Κι εκείνοι που θα το κάνουν, ίσως συνεχίσουν με πιο χαλαρούς ρυθμούς. Ίσως βλέπουν λιγότερα πράγματα και απολαμβάνουν περισσότερο την εμπειρία».