Επινε ένα ποτήρι κρασί. «Αφήστε με ρε παιδιά μια φορά να σας τα εξηγήσω όλα. Ακούστε με» μας είπε. «Οι Κινέζοι δεν ρίξανε κορωνοϊό στην Ελλάδα. Κάνουνε δουλειές με μας, αγοράζουν σπίτια στην Αθήνα, έχουν το λιμάνι. Μας αφήσανε έξω από το σχέδιο. Ρίξανε στη Δυτική Ευρώπη – πολύ στην Αγγλία, που θα είχε φτηνά προϊόντα από του χρόνου λόγω Brexit και θα ήταν ανταγωνιστική. Ρίξανε και λίγο στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στη Γαλλία προειδοποιητικά. Ξέρουν πώς να το κάνουν. Με τον Πούτιν τα έχουν καλά και δεν τον πειράξανε. Χτυπάνε χώρες που κατασκευάζουν φτηνά προϊόντα: Ινδία, Τουρκία, Βραζιλία δεν αγοράζουν από αυτούς τίποτα. Το καλύτερο το κάνανε στην Ιταλία. Χτυπήσανε τον Βορρά, αλλά δεν πειράξανε τον Νότο γιατί το λιμάνι στη Νάπολι είναι δικό τους. Κι όταν καθαρίσανε την Ευρώπη κάνανε επίθεση στην Αμερική για να γονατίσουν τον Τραμπ που έχει εκλογές, επειδή έβαζε φόρους στα προϊόντα τους – δεν το έχεις ακούσει; Τώρα εμείς κινδυνεύομε να την πατήσουμε από τον τουρισμό: μας έρχεται ο ιός εισαγόμενος όπως και τον χειμώνα». Το είπε, ολοκλήρωσε και λογικά περίμενε ένα χειροκρότημα.

Η γοητεία όλης αυτής της ανάλυσης είναι ότι στηρίζεται στην απόλυτη βεβαιότητα του φίλου μου: ό,τι μας έλεγε το πίστευε. Το πρόβλημα φυσικά είναι ότι για όσα λέει δεν έχει ιδέα! Κάποια τα διάβασε κάπου στο Διαδίκτιο, άλλα τα έβγαλε από το μυαλό του. Ομως τα θεωρεί χρήσιμα γιατί του εξηγούν τα πάντα και τον γεμίζουν και αισιοδοξία. Κι όποιος από αισιοδοξία κι απλές εξηγήσεις έχει ανάγκη τον ακούει προσεκτικά. Η τον διαβάζει στο Facebook: οι απόψεις του είναι πιο δημοφιλείς και πιο κατανοητές από αυτές των λοιμωξιολόγων. Το ότι αυτά που λέει δεν είναι δυνατόν να τα γνωρίζει, μικρή σημασία έχει.

Πολλά από τα fake news που κυκλοφορούν βασίζονται σε παραποιήσεις φωτογραφιών, διαστρέβλωση δηλώσεων, χρησιμοποίηση στοιχείων με τρόπους ολότελα παραπλανητικούς – είναι αποτελέσματα δουλειάς, σε πολλές περιπτώσεις προσεκτικής. Αλλά τα καλύτερα fake news είναι αυτά που δεν στηρίζονται πουθενά αλλού, παρά μόνο στη φαντασία του εμπνευστή τους. Για έναν απλό λόγο: διότι απαντούν συχνά σε καθημερινές απορίες κι αυτό υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που το έχει ανάγκη. Για τον κόσμο αυτό είναι ύποπτο το να μην υπάρχουν εξηγήσεις. Οποιος π.χ. ρωτάει αν θα υπάρξει δεύτερο κύμα επίθεσης του κορωνοϊού είναι διατεθειμένος να ακούσει την πιο εξωφρενική θεωρία παρά να του πει ένας επιστήμονας πως είναι δύσκολο να υπολογιστεί το εάν και το πότε. Κι όποιος ρωτά με φόβο αν θα υπάρξει δεύτερο lockdown δεν περιμένει απλά να του πει κάποιος ναι ή όχι, αλλά να το τεκμηριώσει λέγοντας κάτι πιο πολύ από το χιλιοειπωμένο «η οικονομία δεν το αντέχει».

Η επιτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας ήταν δεδομένο ότι θα προκαλούσε χαλάρωση των μέτρων και των συμπεριφορών μας. Ομως προκάλεσε και κάτι που ήταν μάλλον πέρα από κάθε πρόβλεψη: μια μεγάλη δυσπιστία για την ύπαρξη του ιού, καθώς και για την επιτυχία της αντιμετώπισής του. Ο,τι δεν πληρώθηκε με τεράστιο πόνο και απόγνωση (γιατί οι νεκροί ήταν στη χώρα μας λίγοι κι αρκετοί έφυγαν πλήρεις ημερών), είχε ως αποτέλεσμα πολλοί να είναι δύσπιστοι ως προς την ίδια την ικανότητα της χώρας που τα κατάφερε. Σε μια συγκεκριμένη κατηγορία Ελλήνων, που θεωρούν πάντα τη χώρα «ψωροκώσταινα», φαίνεται fake news η διαπίστωση ότι η χώρα του αντιμετώπισε κάτι πολύ επικίνδυνο πιο σοβαρά και πιο αποτελεσματικά από τη Σουηδία, την Αγγλία, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία κ.λπ. Αυτοί οι Ελληνες αναζητούν εξωφρενικές απαντήσεις στις απορίες τους: μιλάμε για τους ίδιους, που αν μετρήσουμε πολλούς περισσότερους νεκρούς τον επόμενο χειμώνα θα τα βάλουν με το κράτος, τον απρόσεκτο γείτονά τους, τις πολυεθνικές που κρύβουν τα εμβόλια κ.λπ. Σήμερα πάντως είναι βέβαιοι: δεν ρίξανε κορωνοϊό στην Ελλάδα οι Κινέζοι. Γιατί παντρεύονται στη Σαντορίνη…

Headlines