Πόσο ρατσισμό κρύβει ο ποδοσφαιρικός σχολιασμός;

Η απόχρωση του δέρματος ενός ποδοσφαιριστή καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το είδος του σχολιασμού που θα επιλέξει να κάνει γι’ αυτόν ο δημοσιογράφος που περιγράφει τον αγώνα.

Αυτό υποστηρίζει η έρευνα της εταιρείας αθλητικών ειδών RunRepeat και της αγγλικής Ένωσης Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών (PFA) που δημοσίευσε η ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.

Τα συμπεράσματα της συγκεκριμένης έρευνας προέκυψαν ύστερα από μελέτη των σχολίων που έγιναν για 643 ποδοσφαιριστές κατά τη διάρκεια περιγραφής 80 ποδοσφαιρικών αναμετρήσεων, της αγωνιστικής περιόδου 2019/20 σε τέσσερα κορυφαία ευρωπαϊκά πρωταθλήματα: την αγγλική Premier League, την ισπανική La Liga, την ιταλική Serie A και τη γαλλική Ligue 1.

Τα 2.074 σχόλια που αναλύθηκαν, προέρχονταν από αγγλόφωνους δημοσιογράφους που συνεργάζονται σε δημοσιογραφικούς οργανισμούς της Μεγάλης Βρετανίας, των ΗΠΑ και του Καναδά.

Το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι ο σχολιασμός για παίκτες με πιο σκούρο χρώμα επικεντρώνεται κυρίως στα φυσικά προσόντα του αθλητή όπως η ταχύτητα και η δύναμη, ενώ όταν οι σχολιαστές αναφέρονται στην ευφυία των ποδοσφαιριστών η πλειοψηφία των επαίνων αφορούν παίκτες με πιο ανοικτό χρώμα δέρματος τη στιγμή που οι συνάδελφοί τους με πιο σκούρο δέρμα δέχονται μεγαλύτερη κριτική.

Η ανάλυση δείχνει ότι τα σχόλια σχετικά με τη δύναμη και την ταχύτητα αφορούσαν πολλαπλάσιες φορές ποδοσφαιριστές σκούρου χρώματος ενώ αντιθέτως παίκτες πιο ανοικτού χρώματος συχνότερα επαινέθηκαν για την υπευθυνότητά τους, τη νοημοσύνη τους και τα ηγετικά τους χαρακτηριστικά.

Αναφερόμενος στη συγκεκριμένη μελέτη, ο Τζέισον Λι, διευθυντής ισότητας στην PFA δηλώνει: «Οι σχολιαστές συμβάλουν στη διαμόρφωση της αντίληψης που έχουμε για τον κάθε παίκτη, βαθαίνοντας κάθε είδους ρατσιστική προκατάληψη που έχει ήδη ο τηλεθεατής»

Όταν, για παράδειγμα, το σχόλιο έχει να κάνει με την ευστροφία ενός παίκτη, το 73.53% των επικριτικών σχολίων αφορούν σκουρόχρωμους παίκτες, φανερή απόδειξη ότι σύμφωνα με τους αγγλόφωνους σχολιαστές «νοημοσύνη» και «σκουρόχρωμος παίκτης» δύσκολα συναντώνται. Την ίδια λογική ακολουθούν και τα σχόλια σχετικά με τα υπόλοιπα διανοητικά και σωματικά προσόντας των ποδοσφαιριστών.

Και στα ελληνικά, αν το σκεφτούμε, ο χαρακτηρίσμος «μαέστρος», που παραπέμπει σε παίκτη με εξαιρετική τεχνική, με ηγετικά προσόντα και ικανότητα να «δημιουργήσει» παιχνίδι την συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αποδίδεται σε πιο ανοιχτόχρωμους παίκτες, ενώ για σκουρόχρωμους ποδοσφαιριστές με τις ίδιες ακριβώς ικανότητες  χρησιμοποιείται πολύ συχνότερα ο χαρακτηρισμός  «μάγος», που μπορεί μεν να αποτυπώνει τα εξαιρετικά τεχνικά ταλέντα ενός ποδοσφαιριστή αποκρύπτει όμως την ικανότητά του να αναλύσει το παιχνίδι και να κατευθύνει την ομάδα του προς τη νίκη.

Όπως υποστηρίζει η Ένωση Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών (PFA), παρά το γεγονός ότι οι σχολιαστές μπορεί να μη έχουν πρόθεση να ενισχύσουν τα ρατσιστικά στερεότυπα, «το ότι το κυρίαρχο προσόν των μαύρων βασίζεται στη σωματικότητα και όχι στη νοημοσύνη» είναι κάτι που πρέπει να ξεριζωθεί.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την προσπάθεια των ποδοσφαιριστών της Premiere League για ευαισθητοποίηση ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις.  Για τις 12 τελευταίες αγωνιστικές του αγγλικού πρωταθλήματος, αντικατέστησαν τα ονόματά τους, με το όνομα του κινήματος Black Lives Matter, θέλοντας να αναδείξουν την ανάγκη των μαύρων για σεβασμό.

«Οι παίκτες ενώθηκαν για να υποστηρίξουν το κίνημα Black Lives Matter, στέλνοντας ένα δυνατό μήνυμα για την ισότητα» αναφέρει η PFA «είναι όμως ακόμα αναγκασμένοι να πορεύονται μέσα στις συστημικά ρατσιστικές δομές, παρά τις σημαντικές τους αρχές και την επαγγελματική τους επιτυχία».

Οι ωμές ρατσιστικές επιθέσεις οπαδών ή ακόμα και συμπαικτών εις βάρος σκουρόχρωμων ποδοσφαιριστών εξακολουθούν να υπάρχουν. Λόγω όμως της ωμότητας τους, γίνονται ευκολότερα αντιληπτές και ως έναν βαθμό ευκολότερα αντιμετωπίσιμες. Το δύσκολο είναι να αντιληφθούμε τα μικρά ή μεγάλα στερεότυπα φυλετικών διακρίσεων που «φωλιάζουν» μέσα στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το ποδόσφαιρο, τον αθλητισμό, τη ζωή.