Αφανείς ήρωες : Η αποτρόπαια πραγματικότητα των νεκροθαφτών στη Βραζιλία του κοροναϊού

Ο Μιγκέλ Μπράγκα έχει κάνει πολλές δουλειές στη ζωή του: πουλούσε γλειφιτζούρια, αργότερα καθαριστικά, φυλούσε αυτοκίνητα. Φέτος, μετά το πλήγμα που δέχτηκε η Βραζιλία από τον κοροναϊό, ξεκίνησε να ασχολείται με τις ταφές.

Μιλώντας στον Guardian, ο 30χρονος πατέρας δύο παιδιών, ο οποίος αποκομίζει $250 δολάρια το μήνα ανοίγοντας τάφους στο μεγαλύτερο νεκροταφείο της Λατινικής Αμερικής, δήλωσε: «Κάποιος πρέπει να κάνει αυτή τη δουλειά».

Οι δραματικές αεροφωτογραφίες της Βίλα Φορμόζα έχουν κάνει το γύρο του πλανήτη τους τελευταίους μήνες, αποτελώντας ίσως το ισχυρότερο σύμβολο της φονικής αποτυχίας της Βραζιλίας να θέσει την πανδημία υπό έλεγχο.

Λιγότερη σημασία έχει δοθεί στον σιωπηλό στρατό των νεκροθαφτών, του τελευταίου οχυρού της χαμένης μάχης εναντίον της ασθένειας που έχει ήδη κοστίσει τη ζωή σε περισσότερους από 80.000 συμπολίτες του Μπράγκα.

Αόρατοι άνδρες

«Οι νεκροθάφτες είναι οι αόρατοι άνδρες της πανδημίας», είπε στον Guardian ο Ραφαέλ Βιλέλα, ένας Βραζιλιάνος φωτογράφος που καταγράφει τον πόνο τους.

Μόνο στο Σάο Πάολο, όπου βρίσκεται και η Βίλα Φορμόζα, περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από κοροναϊό, πράγμα που σημαίνει ότι αν η πολιτεία ήταν χώρα θα βρισκόταν στην δεκάδα εκείνων που έχουν δεχθεί το ισχυρότερο πλήγμα, ξεπερνώντας ολόκληρες χώρες όπως το Ιράν, το Περού και η Ρωσία.

Αλκοολισμός και κατάθλιψη

Ακόμη και υπό φυσιολογικές συνθήκες, η ζωή είναι πεδίο μάχης για τους περίπου 300 νεκροθάφτες που εργάζονται στα 22 νεκροταφεία της πρωτεύουσας της πολιτείας. «Ο αλκοολισμός και η κατάθλιψη είναι άρρηκτο μέρος της δουλειάς μας», παραδέχεται ο Μανοέλ Νορμπέρτο, ένας από τους επικεφαλής του σωματείου τους.

Όμως η φετινή χρονιά ήταν ακόμη πιο σκληρή. Τα επίσημα στοιχεία – που επιβεβαιώνουν τα όσα λένε οι ίδιοι οι νεκροθάφτες εδώ και μήνες – δείχνουν ότι το πρώτο μισό του 2020 είδε αύξηση 40% στις ταφές σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, με 46.484 τελετές σε σύγκριση με τις 33.246 του περασμένου έτους.

Τον Μάιο, τον χειρότερο μήνα για το Σάο Πάολο, 9.796 ταφές έχουν πραγματοποιηθεί φέτος σε σύγκριση με τις 5.799 της περασμένης χρονιάς. Τον Ιούνιο θάφτηκαν 8.925 νεκροί. Ο αντίστοιχος αριθμός για το 2019 ήταν στους 5.884.

«Ο ψυχίατρός μου είναι ένα πακέτο τσιγάρα και μια μπύρα μετά τη δουλειά», λέει ο Μπράγκα, μετά από άλλη μια σκληρή 11ωρη βάρδια κατά την οποία συμμετείχε σε περισσότερες από 50 ταφές.

«Η ψυχολογία μου είναι βαριά. Η γυναίκα μου λέει ότι στριφογυρίζω στο κρεβάτι. Μερικές φορές μιλάω στον ύπνο μου», προσθέτει. «Όμως είμαι χαλαρός. Για μένα, η δουλειά μου είναι όπως και οποιαδήποτε άλλη».

«Η βία είναι κομμάτι της πραγματικότητάς μου»

Ο Μπράγκα μεγάλωσε σε μια φαβέλα στα ανατολικά του Σάο Πάολο, διαβόητη για τη σκληρότητά της. Ο πατέρας του ήταν σιδεράς και η μητέρα του καμαριέρα. Έχοντας μεγαλώσει στη δεκαετία του 1990, όταν η πόλη μαστιζόταν από την αστυνομική βία, έχει γίνει μάρτυρας αμέτρητων αποτρόπαιων περιστατικών. «Προέρχομαι από ένα βίαιο μέρος. Έχω δει πολλά πτώματα στους δρόμους. Πρόκειται για κάτι που είναι κομμάτι της πραγματικότητάς μου», θυμάται.

Ακόμη κι έτσι, οι τελευταίοι μήνες ήταν οδυνηροί για τη Βίλα Φορμόζα, ένα νεκροταφείο τόσο μεγάλο, ώστε ακόμη και ορισμένοι από τους νεκροθάφτες να μην το έχουν γυρίσει ολόκληρο.

Μια Κυριακή του Μαΐου, στην κορύφωση της κρίσης του Σάο Πάολο, ο Μπράγκα συμμετείχε στην ταφή 80 νεκρών σε μία μόλις βάρδια. Σχεδόν όλοι τους ήταν θύματα – επιβεβαιωμένα ή πιθανά – της φονικής ασθένειας. Ορισμένες εβδομάδας, οι εργαζόμενοι αναγκάζονταν να ανοίξουν ακόμη και 500 καινούργιους τάφους. Από την αρχή της επιδημίας στη χώρα, ο αριθμός τους έχει ξεπεράσει τους 8.000.

«Υποφέρουμε σιωπηλά»

«Υποφέρουμε σιωπηλά», παραδέχεται ο Λουίζ Σίλβα, βετεράνος νεκροθάφτης, που λέει ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι συνάδελφοί του βιώνουν θλίψη και άγχος στη δουλειά τους. «Φοβόμαστε, γιατί δεν ξέρουμε αν θα μολυνθούμε κι εμείς».

Ο Πάουλο Λοτούφο, επιδημιολόγος στο πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο χαιρετίζει τους νεκροθάφτες ως αφανείς ήρωες της πανδημίας. Ερασιτέχνες ντετέκτιβ της ασθένειας που βοηθούν τις πενθούσες οικογένειες ενώ ταυτόχρονα βοηθούν στην παρακολούθηση της εξέλιξης της πανδημίας και των επιπτώσεών της για τη Βραζιλία.

Αφανείς ήρωες

Ο Λοτούφο αναφέρει ότι οι εξαντλημένοι νεκροθάφτες του Σάο Πάολο ήταν οι πρώτοι που επέστησαν την προσοχή του στην επικείμενη καταστροφή τον Μάρτιο, αναφέροντας ότι καθημερινά τελούνταν 100 ταφές, αντί για τις συνηθισμένες 30.

«Είναι οι συνοδοιπόροι μου σε αυτό το ταξίδι», λέει ο Λοτούφο, υποστηρίζοντας ότι οι παρατηρήσεις τους από την πρώτη γραμμή είναι πιο σημαντικές από ποτέ τώρα που η χώρα άνοιξε και πάλι την οικονομία της και οι πολιτικοί παραποιούν τις στατιστικές για τον κοροναϊό για να πείσουν τους πολίτες ότι όλα είναι υπό έλεγχο.

Οι παρατηρήσεις του Μπράγκα δείχνουν ότι η πόλη του Σάο Πάολο μπορεί να έχει ξεπεράσει τα χειρότερα, καθώς ο ιός πλέον κινείται στην επαρχιακή ενδοχώρα, αλλά και στο νότο και τη δύση της Βραζιλίας. Κάποιες μέρες, μόλις 30 με 40 ταφές τελούνται συνολικά στη Βίλα Φορμόζα.

«Δεν έχουμε καμία αξία»

Παρά τον πόνο, ο Μπράγκα δηλώνει ότι η παρακολούθηση των τελετών διαφορετικών θρησκειών – που αντανακλούν την ανομοιογένεια της Βραζιλίας – είναι μια εμπειρία που τον συγκινεί.

«Οι πιστοί της Αφροβραζιλιάνικης πίστης Καντόμπλε πετούν ποπ κορν στους τάφους για να εξαγνίσουν τους νεκρούς. Οι ακόλουθοι της Ουμπάντα δείχνουν να ενσωματώνουν ιερές οντότητες. Οι ευαγγελιστές τραγουδούν, όμως λένε ότι μόνο η σάρκα αναχωρεί. Και οι καθολικοί ψάλλουν, πράγμα που με ανατριχιάζει».

Ο Μπράγκα δεν πηγαίνει συχνά στην εκκλησία, αν και η γυναίκα του είναι ιερές των ευαγγελιστών. Όμως μέσα από την εργασία του έχει διαπιστώσει ότι είναι αδύνατον να μην σκέφτεται πόσο ευάλωτη είναι η ανθρώπινη ύπαρξη.

«Βλέπω όλα αυτά τα σώματα να θάβονται, είτε είχαν κοροναϊό είτε όχι, και συνειδητοποιώ ότι απλώς δεν έχουμε καμία αξία», εξηγεί.

«Δεν έχει σημασία αν είσαι έξυπνος ή χαζός, αν έχεις λεφτά ή όχι, αν είσαι όμορφος ή άσχημος. Η γη μας καταπίνει όλους».

Πηγή: www.theguardian.com