Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή : Ένας από τους κορυφαίους της μαθηματικής διανόησης

Ο Kωνσταντίνος Καραθεοδωρή υπήρξε μια εξέχουσα επιστημονική προσωπικότητα, ένας από τους σημαντικότερους μαθηματικούς του 20ού αιώνα.

Ο Καραθεοδωρή, κατά τη μακροχρόνια παραμονή του στο εξωτερικό, τίμησε την Ελλάδα ως επιφανής επιστήμονας, ως πολιτισμένος άνθρωπος, ως ανιδιοτελής οραματιστής και ως αγνός πατριώτης.

Ο Καραθεοδωρή υπήρξε γόνος μιας σπουδαίας οικογένειας με ρίζες στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, γενάρχης της οποίας ήταν ο πολυμαθής και πολύγλωσσος Στέφανος Καραθεοδωρή (1789-1867), προσωπικός ιατρός του σουλτάνου, λόγιος και μαθηματικός, ιδρυτής της αυτοκρατορικής ιατρικής σχολής της Κωνσταντινούπολης.

Οι Καραθεοδωρήδες εν γένει, μολονότι τιμήθηκαν με ανώτατα αξιώματα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, δεν παρέλειψαν να υπηρετήσουν στο μέτρο του εφικτού τα εθνικά συμφέροντα, παραδίδοντας το εμπόριο, τις τέχνες και τις επιστήμες σε ελληνικά χέρια.

Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, δισέγγονος του Αντωνίου Καραθεοδωρή, αδελφού του προαναφερθέντος Στεφάνου, γεννήθηκε στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου 1873.

Ο πατέρας του, ο διπλωμάτης Στέφανος Καραθεοδωρή, είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη το 1834, η δε μητέρα του, Δέσποινα Πετροκόκκινου, η οποία είλκε την καταγωγή της από τη Χίο, έφυγε από τη ζωή ενόσω ο Κωνσταντίνος ήταν μόλις έξι ετών.

Οι πρώτες μαθηματικές διακρίσεις ήλθαν για τον Κωνσταντίνο σε ηλικία δεκαέξι ετών.

Ο Καραθεοδωρή σπούδασε στη στρατιωτική σχολή μηχανικών του Βελγίου, στο Παρίσι και στο Λονδίνο, ενώ εργάστηκε ως μηχανικός σε μεγάλα αρδευτικά έργα του Νείλου.

Όμως, η μεγάλη γοητεία που ασκούσαν πάνω του τα μαθηματικά τον οδήγησε στην απόφαση να εγκαταλείψει το επάγγελμα του μηχανικού, σε ηλικία 27 ετών.

Έχοντας την πεποίθηση ότι μόνο τα μαθηματικά έδιναν νόημα στη ζωή του, ο Καραθεοδωρή σπούδασε μαθηματικά στο Βερολίνο και κατόπιν στο Γκέτινγκεν (Γοτίγγη), περίφημο μαθηματικό κέντρο της Ευρώπης.

Η διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Περί ασυνεχών λύσεων στο λογισμό των μεταβολών» θεωρήθηκε ιδιαίτερης αξίας από σπουδαίους μαθηματικούς της εποχής εκείνης.

Ο Καραθεοδωρή, ο οποίος νυμφεύτηκε σε ηλικία τριάντα πέντε ετών (το 1908) την εικοσιτετράχρονη Ευφροσύνη (μαζί της απέκτησε δύο παιδιά, τον Στέφανο και τη Δέσποινα), κατάφερε να διαγράψει λαμπρή πορεία ως μέλος της επιστημονικής κοινότητας και ως παιδαγωγός.

Οι επιστημονικές εργασίες του αναφορικά με τη μαθηματική ανάλυση και τη γεωμετρία, το λογισμό των μεταβολών και τη μαθηματική απεικόνιση, τη θερμοδυναμική και τη γεωμετρική οπτική, τη θεωρία των συνόλων και τη θεωρία της σχετικότητας θεωρούνται έρευνες εξαίρετης έμπνευσης, οι οποίες τον κατέστησαν έναν από τους κορυφαίους της μαθηματικής διανόησης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στο πλαίσιο της λαμπρής επιστημονικής καριέρας του, ο Καραθεοδωρή ανέπτυξε σχέση αλληλοεκτίμησης με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν και είχε τη δική του συμβολή στη διατύπωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας.

Το επιστημονικό του κύρος ήταν εκείνο που ώθησε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μετά την απελευθέρωση της ιωνικής γης από τον Ελληνικό Στρατό (1919), να του αναθέσει την οργάνωση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης.

Ο φιλόπατρις Καραθεοδωρή, που βρισκόταν τότε στο αποκορύφωμα της επιστημονικής σταδιοδρομίας του, εγκατέλειψε χωρίς δεύτερη σκέψη την αξιοζήλευτη θέση του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του έλληνα πρωθυπουργού.

Ο εργασιομανής επιστήμονας εργάστηκε νυχθημερόν για την οργάνωση και τον εξοπλισμό του πανεπιστημίου, θέλοντας να κάνει πραγματικότητα την επιθυμία του Βενιζέλου, να εκπολιτίσει η Ελλάδα τη Μικρά Ασία.

Δυστυχώς, τα τραγικά γεγονότα του 1922 δεν επέτρεψαν την υλοποίηση του οράματός του.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Καραθεοδωρή υπήρξε ένας από τους τελευταίους που αναχώρησαν από τη Σμύρνη προ της καταστροφής και πρόλαβαν να σωθούν.

Ακολούθως διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Γερμανία, απογοητευμένος από την κατάσταση που υποχρεώθηκε να βιώσει στην πατρίδα του.

Το 1928 ο Καραθεοδωρή αφίχθη κατόπιν προσκλήσεως στις ΗΠΑ, όπου δίδαξε στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ενώ έδωσε σειρά διαλέξεων σε φημισμένα πανεπιστήμια.

Το 1929, ύστερα από νέο κάλεσμα του Βενιζέλου, επέστρεψε από το Μόναχο στην Ελλάδα, για να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του στην οργάνωση των Πανεπιστημίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Αφού ανταποκρίθηκε επιτυχώς στην αποστολή του, επέστρεψε στην έδρα του στο Μόναχο, συνεχίζοντας εκ παραλλήλου το συγγραφικό του έργο.

Ο Καραθεοδωρή, δραστήριος και παραγωγικός έως το τέλος, έφυγε από τη ζωή στις 2 Φεβρουαρίου 1950, σε ηλικία 77 ετών.