Γιώργος Παπαθανασόπουλος : Ρέκτης και οραματιστής

Ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος, ο οποίος εργάστηκε ακατάπαυστα επί επτά δεκαετίες για την προώθηση της αρχαιολογικής έρευνας σε δεκάδες ενάλιες και χερσαίες θέσεις της Ελλάδας, απεβίωσε στις 26 Μαΐου 2019, σε ηλικία 95 ετών, όντας ο γηραιότερος των ελλήνων αρχαιολόγων.

Σημαίνον στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, ρέκτης και οραματιστής, ο Παπαθανασόπουλος άφησε πολύτιμη παρακαταθήκη το σπουδαίο ερευνητικό, μουσειακό και συγγραφικό έργο του, καθώς και την αστείρευτη αγάπη του για τα μνημεία της χώρας μας.

Γεννημένος στην Αθήνα το 1924, ο Παπαθανασόπουλος σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στα δύσκολα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής, συμμετέχοντας στον αντιστασιακό αγώνα μέσα από τις τάξεις της ΕΠΟΝ και του ΕΑΜ.

Είχε την τύχη να μαθητεύσει πλάι στον Χρήστο και τη Σέμνη Καρούζου, συμμετέχοντας στον αποκιβωτισμό των αρχαίων της Κατοχής.

Εργάστηκε ως στενός συνεργάτης του αμερικανού αρχαιολόγου Carl William Blegen στις ανασκαφές του ανακτόρου του Νέστορος, στο λόφο του Άνω Εγκλιανού Μεσσηνίας, ενώ ως επιμελητής Αρχαιοτήτων ανέλαβε τη διοργάνωση και έκθεση των αρχαιολογικών συλλογών του Μουσείου της Πύλου και επιμελήθηκε την επανέκθεση της Κυκλαδικής Συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

Κατά τα έτη 1964-1966 παρακολούθησε μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Tübingen και το Σεπτέμβριο του 1966 ανέλαβε προϊστάμενος της Εφορείας Ολυμπίας.

Από τη θέση αυτήν οργάνωσε και διηύθυνε εκτενείς επιφανειακές και ανασκαφικές έρευνες στη Μεσσηνία και στην αρχαία Ήλιδα, εντόπισε δεκάδες νέους αρχαιολογικούς χώρους, όπως το πρωτοελλαδικό μέγαρο στα Ακοβίτικα Μεσσηνίας, και οργάνωσε το Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλαμάτας.

Το 1969 τοποθετήθηκε προϊστάμενος της Εφορείας Σπάρτης και το επόμενο έτος ξεκίνησε τη συστηματική ανασκαφική έρευνα στο νεολιθικό σπήλαιο του Διρού Μάνης, έρευνα που συνεχίστηκε τις επόμενες πέντε δεκαετίες και οδήγησε στην ίδρυση του Νεολιθικού Μουσείου Διρού και του Κέντρου Νεολιθικών Μελετών Διρού.

Η μέριμνά του για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της Πελοποννήσου υπήρξε συνεχής και ουσιαστική, όπως κατέδειξε και η συμβολή του στη λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία των πληγέντων από το σεισμό του 1986 μνημείων της Καλαμάτας.

Ο Παπαθανασόπουλος πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (1973), καθώς και κύριος εμπνευστής και υπέρμαχος της ίδρυσης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (υπηρέτησε ως προϊστάμενός της από την ίδρυσή της, το 1976, έως τη συνταξιοδότησή του από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, το 1987).

Ως προϊστάμενος της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων επιδόθηκε στην πρώτη συστηματική καταγραφή και τεκμηρίωση των μνημείων της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς, πραγματοποιώντας τις πρώτες ενάλιες αρχαιολογικές έρευνες του ΥΠΠΟΑ σε αρχαία ναυάγια και λιμενικές εγκαταστάσεις στο Λιμένι Μάνης, την Πάρο, τη Ρόδο, το Λαύριο, τη Μεθώνη κ.α.

Εξάλλου, εργάστηκε άοκνα για την εγκατάσταση του Ελληνικού Κέντρου Υποβρύχιων Αρχαιολογικών Ερευνών στο Νιόκαστρο της Πύλου.

Κατά τα έτη 1981-1982 διετέλεσε προϊστάμενος της Α’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, ενώ από το 1975 έως το 1990 διετέλεσε μέλος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του υπουργείου Πολιτισμού.

Από το 1978 έως το 1983 ήταν ο εκπρόσωπος του υπουργείου Πολιτισμού στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την επεξεργασία των άρθρων Διεθνούς Σύμβασης για την προστασία της Υποβρύχιας Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς στις Συνόδους των Παρισίων και του Στρασβούργου.

Κατά την περίοδο 1989-1992 πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνσή του και σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών η ανασκαφική διερεύνηση του πρωτοελλαδικού ναυαγίου του Δοκού.

Το συγγραφικό έργο του περιλαμβάνει μονογραφίες, καταλόγους εκθέσεων και ένα μεγάλο αριθμό άρθρων σε έγκριτα ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και συνεδριακούς τόμους.

Ο Γιώργος Παπαθανασόπουλος είχε νυμφευτεί το 1951 την Ασπασία Μοίρα, με την οποία απέκτησε δύο τέκνα, τον Θάνο και τη Λιλή.