Βάρβαροι προ των πυλών

Η ιστορία της Αθήνας, και της Αττικής γενικότερα, είναι φορτωμένη από χρονικά εισβολών από διαφορετικά φύλα. Από πολεμικούς λαούς που στόχευαν στην κατάκτηση, τη λεηλασία και τον πλουτισμό μέχρι και οργανωμένες στρατιωτικές δυνάμεις που απέβλεπαν στη δημιουργία η εμπέδωση αυτοκρατοριών.

Τα σοβαρότερα προβλήματα η Αθήνα τα υπέστη από την εισβολή βαρβαρικών φύλων. Μετά τη μοιραία για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μάχη της Αδριανούπολης το 378 μ.Χ., οι γοτθικές ορδές κατέκλυσαν σταδιακά την κυρίως Ελλάδα. Το δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας, με διαλυμένες ουσιαστικά τις ένοπλες δυνάμεις του, αδυνατούσε πρακτικά να αντιδράσει. Ενώ το ανατολικό, με έδρα την Κωνσταντινούπολη, επέδειξε περίεργη αδιαφορία. Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος είχε πεθάνει και οι δυο γιοι του, αφεντικά των δύο κομματιών του Ρωμαϊκού κράτους (να μην ξεχνάμε πως πρώτη φορά γίνεται λόγος για «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» μετά το 1562, πάνω από 100 χρόνια δηλαδή από την πτώση της Κωνσταντινούπολης, βλ. σχετ. J. Carr, «Η δυναστεία των Κομνηνών», Ψυχογιός, 2020, σελ. 11) αποδείχθηκαν κατώτεροι των περιστάσεων.

Μέχρις η Ρώμη να μπορέσει κάπως να ανασυγκροτηθεί και να σταλεί ο στρατηγός Στιλίχων, κι αυτός βαρβαρικής (βανδαλικής) καταγωγής, στην Πελοπόνησο για να τους εκδιώξει – παρά την υπονόμευσή του από την Κωνσταντινούπολη – οι βάρβαροι είχαν ήδη λεηλατήσει την υπόλοιπη Ελλάδα. Με μια σημαντική εξαίρεση. Ο αρχηγός τους Αλάριχος δεν εισέβαλε στην Αθήνα. Σύμφωνα με τις εξιστορήσεις της εποχής, ένα όραμα που είδε πάνω στα τείχη της Ακρόπολης τον απέτρεψε από το να εισβάλει και να τη λεηλατήσει (βλ. βιβλίο μου, «Η Τυραννία του Χάους», Αρμός, 2012, σελ. 227-231). Ηταν η Αθηνά, με πλήρη στρατιωτική εξάρτυση, που φαινόταν να κινείται πάνω τους, έτοιμη να υπερασπισθεί τον Παρθενώνα. Επέτρεψε όμως στους καλόγηρους, που ακολουθούσαν τον άγριο στρατό του και κατέστρεφαν τα παγανικά σύμβολα της αρχαιότητας στο πέρασμά τους, να βεβηλώσουν τον ιερό βράχο καταστρέφοντας πολλά έργα τέχνης πάνω στον Παρθενώνα.

Ο Αλάριχος έδειξε την ίδια ανοχή απέναντι στους χριστιανούς κι όταν, αργότερα, εισέβαλε στην Ιταλία. Κατευθυνόμενος στη Ρώμη παρέκαμψε πόλεις που είχαν απόλυτα ασπασθεί τον χριστιανισμό, όπως λ.χ. η Ακουίλεια, που νωρίτερα είχε ισοπεδωθεί από τους Ούννους του Αττίλα (βλ. L. Musset, «The Germanic Invasions: The Making of Europe AD 400-600», London 1975). Σύμφωνα με τον ιστορικό της εποχής Ορόσιο («Ιστορία εναντίον των Παγανιστών») «κάτω από τις διαταγές του Αλάριχου οι Γότθοι, εισβάλλοντας στη Ρώμη, μόνο τη λεηλάτησαν και δεν την έκαψαν, σύμφωνα με τη συνήθεια των βαρβάρων, σεβόμενοι απόλυτα τους ιερούς της χριστιανικούς ναούς και ιερά τεμένη». Το γιατί οι βάρβαροι σεβάσθηκαν τόσο τον Χριστιανισμό, κι έδειξαν τέτοιο καταστροφικό μένος εναντίον του αρχαίου κλασικού πολιτισμού, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα άλυτα μυστήρια της ιστορίας…

Κατά καιρούς θα αναφερόμαστε σε κάποιες, όχι τόσο γνωστές, πτυχές της Ιστορίας.