Αγωνία για το φθινόπωρο και το «ντέρμπι» με την οικονομία

Την έναρξη του… ντέρμπι -μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της οικονομίας- «σφύριξε» ο πρωθυπουργός στο τελευταίο «θερινό» υπουργικό συμβούλιο. Προσεχώς, ακολουθεί ένα φθινόπωρο με βαριά πολιτική και οικονομική ατζέντα, όπου εκείνο το διάστημα οι επιπτώσεις της πανδημίας θα έχουν πλήρως αποτυπωθεί, τόσο στα δημόσια οικονομικά, όσο και στην αγορά, προμηνύοντας ένα τρίμηνο σκληρού ροκ έως το τέλος του έτους.

Το φθινόπωρο η κυβέρνηση -περάν ότι πρέπει να έχει καταρτίσει τα επενδυτικά σχέδια, τα οποία θα κατατεθούν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (32 δισ. πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης)- θα κάνει τον απαιτούμενο απολογισμό, προκειμένου να εξετάσει αν θα εφαρμόσει νέα στοχευμένα μέτρα στήριξης ή και μόνιμες ελαφρύνσεις.

Το μήνυμα, πάντως, του πρωθυπουργού προς τους υπουργούς,  ενόψει και της εισροής των κοινοτικών πόρων συνολικού ύψους 72 δισ. ευρώ (2021-2027), ήταν σαφές: να μη χαθεί ούτε ένα ευρώ, δεν πρέπει να χαθεί ούτε ένα λεπτό.

Η μεγάλη αγωνία του φθινοπώρου είναι τα στοιχεία για την απασχόληση, αφού, μεταξύ άλλων, ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση  του τέλους της “κουτσουρεμένης” φετινής, τουριστικής σεζόν.

Άλλος ένας παράγοντας ανησυχίας είναι πως θα αποτυπωθεί στην αγορά της εργασίας η “δουλειά από το σπίτι”. Επίσης, πολλά μαγαζιά λιανικής σχεδιάζουν να κλείσουν τα καταστήματά τους και να συνεχίσουν τις πωλήσεις μέσω ίντερνετ, με ένα τέτοιο ενδεχόμενο να προκαλεί κύμα ανέργων.

Οι παραπάνω παράγοντες – σε συνδυασμό με το ύψος της ρευστότητας στα κρατικά ταμεία, τα κρατικά έσοδα και την ύφεση- θα μπουν στη “βαλίτσα” του υπουργού Οικονομικών, για τα φθινοπωρινά ραντεβού της ελληνικής κυβέρνησης με τις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, ενώ εκείνο το διάστημα θα ξεκινήσουν, επίσης, οι συζητήσεις για την παράταση της δημοσιονομικής ευελιξίας –  σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης- με την Αθήνα να επιδιώκει τη μείωση των στόχων για τα ελληνικά δημοσιονομικά μεγέθη.

Η άνοδος στη ΔΕΘ

Από το Σεπτέμβριο η κυβέρνηση δίνει ραντεβού με τους πολίτες και αφορά, κυρίως, το εξαγγελθέν “συνδυαστικό” πακέτο στήριξης, το οποίο, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο ενδέχεται να περιλαμβάνει – πέραν των έκτακτων μέτρων – και μονιμοποίηση κάποιων παρεμβάσεων. Φυσικά, όλα αυτά καθορίζονται από το δημοσιονομικό χώρο και την πορεία της πανδημίας.

Από το υπουργείο Οικονομικών καθησυχάζουν, τουλάχιστον, ως προς τα ταμειακά διαθέσιμα. Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να καταγράψει σημαντικό  έλλειμμα (άνω του 4%), ενώ στις εκροές προστίθεται το 1,4 δισ. ευρώ των αναδρομικών προς τους συνταξιούχους (που θα δοθούν εφάπαξ μέχρι τέλος του έτους). Το “μαξιλάρι” ανέρχεται στην παρούσα φάση   σε 31,5 δισ. ευρώ, από 37,5 δισ. ευρώ στην αρχή της πανδημίας. Εάν σε αυτή τη διαφορά των 6 δισ. ευρώ προστεθούν τα περίπου 8 δισ. ευρώ από τις εκδόσεις τίτλων, προκύπτει ότι έχουν δαπανηθεί από εθνικούς πόρους για την αντιμετώπιση της κρίσης περίπου 14 δισ. ευρώ.

Το οικονομικό επιτελείο μετράει από τώρα “δυνάμεις” όπου ο τελικός απολογισμός θα γίνει το Σεπτέμβριο, έχοντας συμπεριληφθεί οι δύσκολοι θερινοί μήνες των τουριστικών εισπράξεων και η πορεία των κλάδων μεταφορών και εστίασης. Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έχει προαναγγείλει νέο πακέτο στήριξης,  τονίζοντας πως στη ΔΕΘ «οφείλουμε να έχουμε ετοιμάσει ως οικονομικό επιτελείο μία επιχειρηματολογία» για τα μέτρα στήριξης αλλά και για την επόμενη ημέρα μείωσης εισφορών και φόρων, κάνοντας λόγο για «ένα συνδυαστικό πακέτο».

Τρομάζουν η ύφεση και η ανεργία

Οι προβλέψεις για  εκτόξευση της ανεργίας  σε επίπεδα άνω του 20%,  σε συνδυασμό με τα σενάρια ύφεσης, κοντά στο 10%, συνθέτουν ένα  κοκτέιλ δυσοιωνων στοιχείων για τα επόμενα χρόνια, σε περίπτωση, όμως, που υπάρξει ένα δεύτερο επιδημικό πλήγμα.

Μαύρες είναι οι προβλέψεις των αναλυτών για την ανεργία, καθώς  υπάρχουν σενάρια πως το 2020 θα ξεπεράσει το 19%, με μεγάλες επιπτώσεις στις μισθολογικές απολαβές. Μεγάλη είναι η αγωνία για το κόσμο του τουρισμού και της εστίασης καθότι οι εν λόγω κλάδοι έχουν πληγεί περισσότερο με αποτέλεσμα οι απώλειες των θέσεων εργασίας και της συνολικής ζημιάς να φανεί από τον Οκτώβριο. Σε πολιτικό επίπεδο θα πρέπει να εξεταστεί πως θα στηριχθεί η εργασία και φυσικά πως θα ενισχυθούν τα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης. Από το Σεπτέμβριο η κυβέρνηση αναμένει τα πρώτα χρήματα από το ευρω- πρόγραμμα SURE, με τους συνολικους πόρους να ανέρχονται στα περίπου 1,5 δισ. ευρώ.

Με βάση το πρώτο σενάριο, αν δηλαδή δε  συμβεί νέο κύμα, ο ΟΟΣΑ τοποθετεί  την ύφεση του  2020 στο -8% και  την  ανάπτυξη   του 2021 στο 4,5%. Στην περίπτωση νέας υγειονομικής κρίσης, το 2020 θα κλείσει  -9.8% και η ανάκαμψη   το 2021 θα είναι 2,3%.      Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανέφεραν συρρίκνωση του ευρωπαϊκού ΑΕΠ κατά 7,4% το 2020, με σχεδόν καμία ευρωπαϊκή οικονομία να αναμένεται ότι θα επανέλθει στα επίπεδα πριν την πανδημία, εντός των επόμενων δύο ετών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της ελληνικής κυβέρνησης, στο δυσμενές μακροοικονομικό σενάριο, προβλέπεται μείωση του πραγματικού ΑΕΠ για το 2020 κατά 7,9% και  αύξηση κατά 8% το 2021.

Τον Οκτώβριο τα σχέδια  – Τα μεγάλα στοιχήματα για τους πολίτες

Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε μία ισχυρή ομάδα πέντε ατόμων που θα «τρέξουν» το Ταμείο Ανασυγκρότησης των 32 δισ. ευρώ. Με στόχο τη χάραξη ενός εθνικού σχεδίου, το οποίο θα είναι βασισμένο στις στρατηγικές κατευθύνσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη,η κυβέρνηση θα ξεκινήσει, τους επόμενους δύο μήνες, εντατική κοινοβουλευτική διαβούλευση, ώστε να δημιουργηθεί μία συνεκτική εθνική πρόταση, η οποία  θα κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Οκτώβριο.

Μεγάλη βαρύτητα δίνεται  στη χρηματοδότηση επενδυτικών και επιχειρηματικών σχεδίων που θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίες σε μεσοπροθεσμο και μακροχρόνιο οριζοντα. Στους βασικούς άξονες είναι οι ψηφιακές τεχνολογίες, η πράσινη ανάπτυξη, η περιβαλλοντική αναβάθμιση, η διαχείριση αποβλήτων και η αναβάθμιση υποδομών, κυρίως  στον εισερχόμενο τουρισμό.

Η αναπτυξιακή στόχευση του οικονομικού “στρατηγείου”, είναι, μεταξύ άλλων, η μείωση των συντελεστών μετά τα πρώτα κλιμάκια, η ενοποίηση και μετακίνηση φόρων ακινήτων, η μείωση ασφαλιστικών εισφορών και η μείωση χρόνου έκδοσης αποφάσεων στη Δικαιοσύνη. Στη λίστα  είναι η ανοδος των συνολικών επενδύσεων από 12% σε 20-25%, των εξαγωγών στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (48%), της μεταποίησης στο 12% σε 3 χρόνια και στο 15% έως το 2030 και η  αύξηση της απασχόλησης στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (74%).

Επενδύσεις, φορολογία και γραφειοκρατία

Το οικονομικό επιτελείο έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιβεβαιωθούν τα σενάρια   μονιμοποίησης ή χρονικής επέκτασης των έκτακτων μειώσεων φόρων, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο των μέτρων στήριξης της οικονομίας. Οι  εν λόγω αποφάσεις   εντάσσονται στο γενικότερο σχεδιασμό της κυβέρνησης  για μόνιμη μείωση του φορολογικού βάρους από το φθινόπωρο.

Σε δημόσιες τοποθετήσεις του  ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανέφερε εκ νέου  πως  όταν τελειώσει η πανδημία,   η χώρα θα επιστρέψει  στην ορθή δημοσιονομική πολιτική που θα περιλαμβάνει μόνιμες μειώσεις φόρων και εισφορών. Ήδη, η κυβέρνηση έχει προχωρήσει στη μείωση του ΕΝΦΙΑ μεσοσταθμιά από το 22% στο 9% και στη μείωση των ασφαλιστικών κατά 0,9%. Όπως τονίζεται από το οικονομικό επιτελείο όλα θα εξαρτηθούν από την έκταση της υγειονομικής κρίσης και την πορεία αντιμετώπισης της. Σχετικά με τις προσωρινές μειώσεις φόρων που έγιναν λόγω πανδημίας αυτές θα αξιολογηθούν από Οκτώβριο.

Από τις βασικές αιτίες των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης είναι η περικοπή των δημόσιων επενδύσεων. Μεταξύ 2008 και 2018 η ελληνική οικονομία κατέγραψε τον υψηλότερο ρυθμό μείωσης της συνολικής επενδυτικής δαπάνης (13 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ) μεταξύ των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η μείωση αυτή προσδιορίστηκε από τη δραματική πτώση τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων επενδύσεων, κατά 10 και 3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ αντίστοιχα.

Βαρίδι για τις επενδύσεις, την επιχειρηματικότητα και φυσικά για την αύξηση της απασχόλησης και των μισθών είναι  τα τεράστια φορολογικά βάρη.  Για παράδειγμα, η φορολόγηση  4μελούς οικογένειας παρέμεινε το 2019  η δεύτερη υψηλότερη μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ. Επίσης, η χώρα βρέθηκε στη 2η θέση  των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ αναφορικά με το ύψος των επιβαρύνσεων στη μισθωτή απασχόληση. Για τα εισοδήματα του  2019  σε μία τετραμελή οικογένεια το συνολικό ποσοστό των κρατήσεων είναι πάνω από το 38%, με αποτέλεσμα να είναι το δεύτερο μεγαλύτερο διεθνώς μετά το 39,2% της Ιταλίας.

Αποτελεσματικότητα στα προγράμματα ΕΣΠΑ και στη ρευστότητα

Απογοητευτικό το αποτέλεσμα από  τις παρελθούσες κυβερνήσεις, αφού σε 40 χρόνια λάβαμε κοινοτικούς πόρους ύψους   160 δισ. ευρώ  ή διαφορετικά ένα ολόκληρο ΑΕΠ, με το αναπτυξιακό  αποτύπωμα να παραμένει περιορισμένο. Η επανάληψη, λοιπόν,  μίας αποτυχίας στην αποτελεσματική απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων, με παράλληλη αστοχία στην σωστή επένδυση τους, θα αποτελέσει το ύστατο χαίρε, απογοητεύοντας κυρίως τη νέα γενιά που αναμένει τη δημιουργία θέσεων εργασίας και επιχειρηματικών ευκαιριών. Το νέο στοίχημα είναι να δοθεί ρευστότητα στην αγορά μέχρι το τέλος του έτους, όπου μετά το 2021 θα ξεκινήσουν οι νέες κοινοτικές δράσεις.