Διπλωματικό «σκάκι» Ελλάδας – Τουρκίας με φόντο την γερμανική μεσολάβηση

Οσα συζητούνται πίσω από κλειστές πόρτες και όσα δημοσιοποιούνται στον Τύπο τις τελευταίες ημέρες καταδεικνύουν πόσο δύσκολη θα είναι η διαχείριση της επανέναρξης των διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Αυτή φαίνεται, σύμφωνα με πληροφορίες του «Βήματος», ότι έχει ήδη δρομολογηθεί για το δεύτερο 15ήμερο του Αυγούστου, ως το επόμενο βήμα της «τριμερούς του Βερολίνου» και όσων επακολούθησαν με την έκδοση της τουρκικής NAVTEX και της αναδίπλωσης που ήρθε λόγω τόσο της έγκαιρης αμυντικής εγρήγορσης της Αθήνας, όσο και της γερμανικής παρέμβασης εκ μέρους της Ανγκελα Μέρκελ.

Η πόλωση μεταξύ εκείνων που θεωρούν ότι η Αθήνα και η Αγκυρα δεν μπορούν παρά να συνομιλήσουν κάποια στιγμή, ώστε να διαπιστωθεί αν υπάρχει περιθώριο συνεννόησης, και αυτών που απορρίπτουν σχεδόν συλλήβδην κάθε προσέγγιση είναι πλέον πολύ μεγάλη. Αυτή η εικόνα είναι σκιαγραφημένη με πληρότητα σε όσους λαμβάνουν αποφάσεις στην Αθήνα. Η υπέρβαση αυτού του σκηνικού θα αποδειχτεί δύσκολη και δεν χωρεί εξωραϊσμούς.

Η «τριμερής του Βερολίνου»

Η απόφαση της κυβέρνησης να αποδεχτεί την πρωτοβουλία της Γερμανίας και να προσέλθει στην «τριμερή του Βερολίνου» εδραζόταν σε μια πολύ απλή συλλογιστική. Η γερμανική ιδέα κάλυπτε την ελληνική θέση ότι θα μπορούσε να επανεκκινήσει ο δίαυλος των διερευνητικών επαφών από το σημείο στο οποίο «είχαν παγώσει» στον 60ό γύρο τον Μάρτιο του 2016, εφόσον όμως η Τουρκία σταματούσε κάθε δραστηριότητα, όπως π.χ. οι σεισμικές έρευνες ή οι γεωτρήσεις νοτίως της Κρήτης ή πλησίον του Καστελλορίζου.

Υπάρχει βέβαια άλλο ένα κρίσιμο τεστ, μετά την απόφαση να μην αποσταλεί το ερευνητικό σκάφος «Oruc Reis» σε περιοχή που η Αθήνα θεωρεί ότι αποτελεί κομμάτι της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, για να διαπιστωθεί η ειλικρίνεια της Αγκυρας. Αυτό δεν είναι άλλο από την έγκριση και δημοσιοποίηση νέων αδειών προς την Τουρκική Κρατική Εταιρεία Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων ακριβώς έξω από την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη των έξι ναυτικών μιλίων σε μια περιοχή που καλύπτει από τη Ρόδο ως και νοτιοανατολικά της Κρήτης. Το χρονικό όριο από το αρχικό αίτημα της ΤΡΑΟ ήταν οι τρεις μήνες, οι οποίοι εκπνέουν στα τέλη Αυγούστου.

Οι διερευνητικές επαφές

Οπως πληροφορείται «Το Βήμα», είναι σαφές στην ελληνική πλευρά ότι μετά τη συνάντηση στη γερμανική πρωτεύουσα η Αγκυρα επεδίωξε να διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών της αναφορικά με τα θέματα που θα ήθελε να συζητηθούν.

Ο εξ απορρήτων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, ο Ιμπραχίμ Καλίν, επανέλαβε πρόσφατα ότι «εμείς είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλα τα ζητήματα με την Ελλάδα, το Αιγαίο, την υφαλοκρηπίδα, τα νησιά, τον εναέριο χώρο, τις εργασίες έρευνας, την Ανατολική Μεσόγειο και όλα τα άλλα διμερή ζητήματα. Εμείς είμαστε έτοιμοι να τα συζητήσουμε χωρίς προϋποθέσεις».

Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι ο κ. Καλίν γνωρίζει πολύ καλά ποιο είναι το πλαίσιο που συμφωνήθηκε στο Βερολίνο και η Αθήνα δεν είναι διατεθειμένη να παίξει αυτό το παιχνίδι. Ο δε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας έχει ξεκαθαρίσει τις τελευταίες ημέρες ότι η επανενεργοποίηση των διερευνητικών επαφών εστιάζει μόνο στη διαφορά της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπενθυμίζεται ότι επί μακρόν η Αγκυρα πίεζε προς διαχωρισμό των δύο περιοχών, αλλά μετά την κίνηση του Ευάγγελου Βενιζέλου, όταν ο ίδιος ήταν επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας την περίοδο 2013-2014, η εντολή καλύπτει πλέον και τους δύο γεωγραφικούς χώρους.

Η γερμανική προεδρία

Την ίδια στιγμή, η Αθήνα προετοιμάζεται εν όψει της επανέναρξης των διερευνητικών επαφών, ενώ στο ημερολόγιό της έχει σημειωμένη άλλη μία ημερομηνία: το διήμερο 27-28 Αυγούστου, όταν θα πραγματοποιηθεί στο Βερολίνο η άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ (Gymnich). Πάντως, φαίνεται ότι, παρά την επιθυμία του Μεβλούτ Τσαβούσογλου να παραστεί στη συνάντηση αυτή, όπου θα συζητηθούν οι ευρωτουρκικές σχέσεις, η γερμανική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ κινείται με το σκεπτικό ότι το «παρών» θα δώσουν μόνο οι υπουργοί Εξωτερικών των «27». Παράλληλα, διπλωματικές πηγές των Αθηνών απέρριπταν τη σπουδή του τούρκου υπουργού Αμυνας Χουλουσί Ακάρ για άμεση επανάληψη των συζητήσεων επί των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Η Αγκυρα έχει στείλει πρόσκληση για την επανάληψη των συνομιλιών, που αυτή τη φορά θα πρέπει να πραγματοποιηθούν στη γειτονική χώρα, αλλά δεν υπήρχε πρόβλεψη για να γίνει κάτι τέτοιο την προσεχή εβδομάδα.

Τουρκική πρόταση τετραμερούς συνάντησης για την Κύπρο

Η εξίσωση περιπλέκεται φυσικά από την επιμονή της Αγκυρας να διαχωρίζει πλήρως το Κυπριακό και όσα σχετίζονται με αυτό από τον διμερή ελληνοτουρκικό διάλογο. Η άμεση κίνηση να σταλεί εντός της ΑΟΖ της Κύπρου το ερευνητικό σκάφος «Barbaros» σχεδόν την επομένη της απόφασης να μην εξέλθει του λιμένος της Αττάλειας το «Oruc Reis» έδειξε ότι η Αγκυρα δεν προτίθεται να αναστείλει τη στρατηγική της σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες στην Ανατολική Μεσόγειο – ιδιαίτερα πέριξ της Κύπρου.

Η διαφορετική προσέγγιση μεταξύ ελληνοτουρκικών και Κυπριακού, σε συνδυασμό με την άποψη που επικρατεί σε ορισμένους κύκλους των Αθηνών ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να θεωρεί συνδεόμενα τα δύο ζητήματα (η οποία εκφράστηκε δημοσίως και κατά ορισμένους άκομψα κατόπιν των εξελίξεων με τα δύο ερευνητικά σκάφη), πυροδότησε δυσφορία στη Λευκωσία.

Πάντως, ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ του Νίκου Δένδια και του Νίκου Χριστοδουλίδη είναι στενός και ο κύπριος υπουργός Εξωτερικών είναι πλήρως ενήμερος για τις εξελίξεις.
Αυτό που έχει επίσης ενδιαφέρον είναι ότι η Αγκυρα φέρεται να κατέθεσε στο τραπέζι, όπως πληροφορείται «Το Βήμα», μια πρόταση για τετραμερείς συνομιλίες με τη συμμετοχή Ελλάδας – Τουρκίας – Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων. Μάλιστα, η ιδέα προέβλεπε ότι αυτές οι συνομιλίες θα έπρεπε να διεξαχθούν σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, κάτι που σήμαινε ότι η Αγκυρα θα ήθελε να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι ο Νίκος Χριστοδουλίδης και εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων ο Κουντρέτ Οζερσάι ως «υπουργός Εξωτερικών» του ψευδοκράτους.

Είναι σαφές ότι ούτε η Αθήνα και πόσω μάλλον η Λευκωσία θα μπορούσαν να αποδεχθούν μια τέτοια πρόταση σε αυτή τη φάση. Ωστόσο, καθώς θα πλησιάζουν το φθινόπωρο και οι εκλογές στα Κατεχόμενα (στις 11 Οκτωβρίου), θα επανέλθουν οι ιδέες που ασπάζονται πολλοί εντός ΕΕ για έναν νέο γύρο συνομιλιών για το Κυπριακό υπό τη μορφή πενταμερούς διάσκεψης. Το Κυπριακό θεωρείται κρίσιμο για την πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων, εξ ου και σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υπάρχει δυσφορία λόγω του αιτήματος της Λευκωσίας για νέες κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας που θα δυναμίτιζαν περαιτέρω το κλίμα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ