Αθήνα: Μια πρωτεύουσα πυρότουβλο!

Το 1972 ένας από τους διαστημικούς δορυφόρους διαγράφει πορεία πάνω από την Αττική και στο πέρασμά του από την Αθήνα στέλνει το λακωνικό μήνυμα: Τσιμέντινος βράχος!

Ο τύπος της εποχής αναπαράγει αυτό το μήνυμα στα πρωτοσέλιδά του. Περιέργως, οι μόνοι που δεν αντέδρασαν σ’ αυτή την είδηση, που μηδένιζε τη φήμη του άλλοτε κλεινού άστεως, ήταν οι εκπρόσωποι του Τεχνικού Επιμελητηρίου, φυσικά και το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου (κυβέρνηση-αντιπολίτευση).

Τα επίχειρα της τσιμεντοποίησης τα πληρώνουν οι αναγκαστικοί έποικοι των Αθηνών, ήδη από τη δεκαετία του ’60. Η τσιμεντοποίηση συνδυάζεται με το μπάζωμα των ρεμάτων και των αντίκλινων, που ήταν οι φυσικοί αποδέκτες των όμβριων υδάτων. Μάλιστα, μερικά από τα ρέματα αυτά λειτουργούσαν και ως γραφικά ποτάμια, που σκορπούσαν στις παρόχθιες περιοχές τη δροσιά με τις λεύκες και τις ιτιές. Για να μη φτάσουμε βέβαια στο Συμπόσιο του Πλάτωνος όπου ο φιλόσοφος αναφέρει τους περιπάτους στις όχθες του Ιλισσού, που εκτείνονταν από τους στύλους του Ολυμπίου Διός μέχρι τις εκβολές του ποταμού, στις φαληρικές ακτές.

Κοντά σε αυτά τα αμέτρητα γραπτά ντοκουμέντα, και οι περίτεχνες χαλκογραφίες των ευρωπαίων περιηγητών του 18ου  και 19ου αιώνα που υμνούν με την ειδυλλιακή τους μορφή την Αθήνα, τα περίχωρά της και τις ακτές της.

Οι καταστροφές του ’50 και του ’60

Η Αθήνα έχασε οριστικά το ειδυλλιακό και εν μέρει ευρωπαϊκό προφίλ του μεταπολέμου του ’40, με το ξήλωμα 13 γραμμών του τραμ, το μπάζωμα και την λεωφορο-ποίηση ρεμάτων και ποταμιών, την ακάθεκτη εισβολή του πετρελαϊκού λόμπυ στις συγκοινωνίες, αλλά και με την πολεοδομική, ρυμοτομική και εν γένει χωροταξική αναρχία. Με απόγειο αυτής της πορείας, τις πολυόροφες τσιμέντινες πολυκατοικίες και τον σχεδόν μηδενικό ακάλυπτο χώρο.

Περιττό ν’ αναφέρουμε τον κυρίαρχο ρόλο που διεδραμάτισε στην εκφυλιστική αυτή πολεοδομική πορεία, η παρέμβαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, τόσο ως υπουργού Δημόσιων Έργων και Συγκοινωνιών (1952-1955) όσο και ως πρωθυπουργού της χώρας στην προδικτατορική περίοδο, (1958-1963). Ευτυχώς για την υστεροφημία του ανδρός, η επιστροφή του, το 1974 από το Παρίσι, όπου έζησε ως αυτοεξόριστος (1963-1974), στην Αθήνα, του άνοιξε το δρόμο για διαμετρικά αντίθετες και ευεργετικές παρεμβάσεις στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας μας.

Η παραπάνω διαδρομή της ελληνικής πρωτεύουσας κρίθηκε απαραίτητο ν’ αναφερθεί κυρίως για να καλύψει τα ιστορικά κενά που τυραννούν τις νεότερες γενιές με την άγνοια κάποιων μελανών σελίδων της Ιστορίας μας.

Έτσι φθάσαμε στο σημερινό πρόσωπο μιας πρωτεύουσας των 4,5 εκατομμυρίων Ελλήνων που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ήμισυ του σημερινού μας υπογεννητικού πληθυσμού.

Υπολογίζεται ότι εκατομμύρια κάτοικοι του λεκανοπεδίου της πρωτεύουσας διαβιώνουν πραγματικά βίον αβίωτο, σε μια πόλη που συσσωρεύει θερμοκρασίες μέχρι 42 βαθών στις τσιμέντινες κατασκευές. Η θερμοκρασία αυτή διατηρείται, όπως με τα πυρότουβλα μέχρι τις νυχτερινές ώρες, μαζί βέβαια με τον θερμό αέρα των εξωτερικών σωμάτων από τα κλιματιστικά!

Η αθηναϊκή τσιμέντινη φαβέλα

Δεν δικαιούνται επομένως να καυχώνται ούτε οι εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου, αλλά ούτε και των περισσότερων πολιτικών δυνάμεων που σιωπηρά αλλά και με κρυπτοενοχικά συμπτώματα αποδέχονται το σημερινό κατάντημα της Αθήνας.

Σε οποιαδήποτε εδαφική έξαρση του λεκανοπεδίου και αν σταθούμε (Λυκαβητός – Ακρόπολη – Τουρκοβούνια κ.α) μετά βίας διακρίνουμε μετρημένους στα δάκτυλα δρόμους, που σηματοδοτούν με το εύρος τους τα περισσότερα μέρη. Η μια πολυκατοικία κολλημένη στην άλλη. Νησίδες πρασίνου από ελάχιστες έως ανύπαρκτες. Επιβεβαιώνεται λοιπόν ο από διαστήματος χαρακτηρισμός της Αθήνας ως… τσιμέντινου βράχου!

Κατά τα άλλα, τρίζουν τα κόκαλα του Κλεάνθους και του Σάουμπερτ, του Καυτατζόγλου του Τσίλερ, του Πικιώνη, του Κώστα Μπίρη, του Άρη Κωνσταντινίδη και τόσων άλλων για το ίδιο κατάντημα…

Έτσι τρίζουν και τα κόκαλα του Ιπποδάμου με την υποδειγματική ρυμοτόμηση του Πειραιά και της Ρόδου, στην κλασσική αρχαιότητα.

Και κλείνει το κάπως εκτενές αυτό σημείωμα με την απάντηση που είχε δώσει με απογοήτευση αλλά και με σαρκασμό για το παρόν και το μέλλον της Αθήνας ο αείμνηστος Γιάννης Ξενάκης: «Δεν υπάρχει καμιά ελπιδοφόρα προοπτική. Μόνον διατήρηση του ιστορικού κέντρου και βομβαρδισμός σε μεγάλη έκταση στην υπόλοιπη τσιμεντούπολη»!