Η συζήτηση που πρέπει να γίνει

Η διαπίστωση ότι τις τελευταίες δεκαετίες περίπου 160 δισεκατομμύρια ευρώ συνέρρευσαν στην ελληνική οικονομία μέσα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ήρθε να υπογραμμίσει ότι το πρόβλημα δεν ήταν η συνολική διαθέσιμη δαπάνη, όσο ο βαθμός στον οποίο αυτή συναντούσε ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο. Δεν προσπερνώ ότι αυτά τα ποσά και θέσεις εργασίας στήριξαν και στην ολοκλήρωση – αν και με σημαντικές υπερβάσεις – έργων συνέβαλαν. Ομως δεν απέτρεψαν μια δεκαετή βαθιά οικονομική κρίση, που εν μέρει οφειλόταν στα μνημόνια, εν μέρει στην εξάντληση του κυρίαρχου αναπτυξιακού υποδείγματος. Ούτε μας έφεραν σε καλύτερη θέση να αναμετρηθούμε με μια νέα παγκόσμια κρίση.

Η δαιμονοποίηση και στη συνέχεια εγκατάλειψη της έννοιας του οικονομικού σχεδιασμού έδωσε τη θέση της στην αντίληψη της ανάπτυξης ως ικανότητας συμπλήρωσης τεχνικών δελτίων για έργα και προγράμματα, την ώρα που σημαντικό μέρος από τις ευρωπαϊκές δαπάνες λειτούργησε και ως υποκατάστατο της ελλιπούς δημόσιας δαπάνης για την κάλυψη βασικών αναγκών. Επιπλέον, κυριάρχησε η λογική ότι αρκούσαν οι «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή οι αλλαγές στην αγορά εργασίας και οι ιδιωτικοποιήσεις για να υπάρχει ανάπτυξη και κατά συνέπεια η όποια δυνατότητα κοινωνικής πολιτικής. Μόνο που έτσι η συζήτηση για το ποια ανάπτυξη θέλουμε απλώς αναβαλλόταν.

Σήμερα, που για δεύτερη φορά μετά το 2008-2009 φαίνεται η αποτυχία ενός μοντέλου οικονομικής διαχείρισης που διεκδίκησε τον χαρακτήρα αδιαμφισβήτητης «οικονομικής ορθοδοξίας», απαιτείται να κάνουμε τη συζήτηση διαφορετικά.

Να ξεφύγουμε από τη γενική επίκληση των «μεταρρυθμίσεων» ή την απλή προσπάθεια «να πέσει χρήμα στην αγορά» και να κάνουμε τη συζήτηση που αποφεύγουμε για δεκαετίες: για το τι μπορεί να παράγει η χώρα σε ένα περιβάλλον που το σφραγίζει η κλιματική αλλαγή, για το ποιες δεξιότητες πρέπει να αξιοποιήσει για να έχει κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας και να ξεφύγει από την τουριστική μονοκαλλιέργεια, για το ποιο κοινωνικό μοντέλο προκρίνει για να αποφεύγει τον φαύλο κύκλο μιας κοινωνίας μειωμένου κόστους αλλά και μειωμένων προσδοκιών.