Οι 19 αλλαγές σε φόρους, συντάξεις και εισφορές που φέρνει το «πόρισμα Πισσαρίδη»

Παρεμβάσεις σε όλο το φάσμα της φορολογίας και αλλαγές στη δομή του ασφαλιστικού συστήματος με μειώσεις εισφορών προτείνει η Επιτροπή Σοφών, υπό τον καθηγητή και κάτοχο του βραβείου Νομπέλ Οικονομίας Χριστόφορο Πισσαρίδη, αποτυπώνοντας, παράλληλα, τις διαχρονικές πληγές της ελληνικής οικονομίας, για τις οποίες εισηγείται μέτρα άμεσης υλοποίησης. Από τους κυριότερους άξονες είναι η φορολογική μεταρρύθμιση, για την οποία παραθέτει στοιχεία για τις παθογένειες του εισπρακτικού μηχανισμού, επαναλαμβάνοντας το υψηλό βάρος που σηκώνουν οι μισθωτοί και τα μεσαία εισοδήματα. Ενδεικτικά η επιβάρυνση ενός μισθωτού από φόρους και εισφορές με εισόδημα περί τις 20.000 ευρώ ανέρχεται περίπου στο 46%, ενώ η Ελλάδα κατέχει το ρεκόρ στους έμμεσους φόρους, όπου το 2017 και το 2018 αντιπροσώπευαν το 57% των συνολικών φορολογικών εσόδων, έναντι 54% το 2014. Σε παράλληλη τροχιά θα πρέπει να κινείται η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, με παρεμβάσεις προς την ενίσχυση της αναλογικότητας και διαφάνειας του δημόσιου διανεμητικού πρώτου πυλώνα.

Οι βασικές αλλαγές

«ΤΑ ΝΕΑ» παρουσιάζουν σήμερα τις 19 βασικές αλλαγές στη φορολογία, στις συντάξεις και τις εισφορές που θα επηρεάσουν την τσέπη μας τα επόμενα χρόνια, όπως αυτές προκύπτουν από την ανάλυση των προτάσεων και τα ψιλά γράμματα του πορίσματος Πισσαρίδη. Αυτές είναι:

1 Αναμόρφωση των φορολογικών συντελεστών και των φορολογικών κλιμακίων εισοδήματος στην κατεύθυνση της περαιτέρω απλοποίησης. Σύγκλιση προς τον μέσο όρο της ευρωζώνης και εναρμόνιση των κλιμακίων φορολογίας εισοδήματος και ασφαλιστέων αποδοχών. Προτείνεται εν ολίγοις η άμεση μείωση των φορολογικών συντελεστών, κυρίως στα μεσαία εισοδήματα. Να μπει ένα τέλος στη φορολογική επιβάρυνση με ληστρικούς ονομαστικούς συντελεστές. Η μεσαία εισοδηματική τάξη καταβάλλει το 51% των φορολογικών εσόδων, ενώ στη μεσαία εισοδηματική τάξη ανήκει χονδρικά ένας στους δύο Ελληνες και στην υψηλή εισοδηματική τάξη ένας στους οκτώ. Το διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα για ένα νοικοκυριό προσδιορίζεται σε 19.700 ευρώ.

2Συνεχής προσπάθεια απλοποίησης του φορολογικού συστήματος, με τη θέσπιση ειδικού θεσμού (στο πρότυπο του Office for Tax Simplification του Ηνωμένου Βασίλειου). Για παράδειγμα, στην πράξη θα μπορούσε να διευρυνθεί η ηλεκτρονική τιμολόγηση και η ηλεκτρονική τήρηση λογιστικών βιβλίων, όπου η φορολογική διοίκηση θα έχει στη διάθεσή της μεγάλο μέρος της απαραίτητης πληροφορίας σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Να γίνει πιο εύκολη η διασταύρωση πληροφοριών, η διενέργεια ηλεκτρονικών ελέγχων και η διαχείριση όλων των ηλεκτρονικά διαθέσιμων πληροφοριών στο μέγιστο – θα οδηγήσει στην εποχή της πλήρους ψηφιοποίησης.

3Κατά το δυνατό εξομοίωση και ενιαία φορολογική μεταχείριση των εισοδημάτων από διαφορετικές πηγές ώστε να μην καταστρατηγείται και η έννοια της προοδευτικότητας της φορολογικής κλίμακας. Παραπέμπει στη θέσπιση ενιαίας φορολογικής κλίμακας για όλα τα εισοδήματα ανεξαρτήτως πηγής. Ειδικός τρόπος φορολόγησης να έχουν τα εισοδήματα από κεφάλαιο (π.χ. από ενοίκια 15%).

4Διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Να αυξηθεί δηλαδή ο αριθμός όσων πληρώνουν φόρους. Τα πρόσφατα στοιχεία (έτος 2018) δείχνουν πως ο ένας στους οκτώ φορολογουμένους πληρώνει τα εννέα από τα δέκα ευρώ φόρου εισοδήματος. Δηλαδή, περίπου 1.000.000 φορολογούμενοι πληρώνουν το 92% των κρατικών εσόδων από τον φόρο εισοδήματος, περίπου 2.600.000 πληρώνουν το υπόλοιπο 8% των εσόδων από τον φόρο εισοδήματος, ενώ 5.100.000 φορολογούμενοι δεν πληρώνουν ούτε ένα ευρώ.

5Σταδιακή μεταφορά του ΕΝΦΙΑ σε τοπικό επίπεδο, με αντίστοιχη προσαρμογή των μεταβιβάσεων πόρων από την κεντρική κυβέρνηση προς τους ΟΤΑ. Προτείνεται η μείωση των κρατικών επιχορηγήσεων στους δήμους με εκχώρηση στους δήμους των εσόδων από τον φόρο ακινήτων. Από το 2010 μέχρι το 2015 οι φόροι κατοχής ακινήτων αυξήθηκαν έξι φορές, από τα 500 εκατ. ευρώ σε 3 δισ. ευρώ, ενώ το 2016 αυξήθηκαν εκ νέου σε 3,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία ένας στους τέσσερις ιδιοκτήτες πλήρωσε το 2018 το 70% του συνολικού ΕΝΦΙΑ ύψους 2,65 δισ. ευρώ. Σε σύνολο 7,3 εκατομμυρίων φορολογουμένων τα 4,9 εκατ. δηλώνουν ατομική περιουσία έως και 60.000 ευρώ.

6Ενίσχυση αποταμίευσης νοικοκυριών με κίνητρα για μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επενδύσεις μέσω της ελληνικής κεφαλαιαγοράς και ειδικών επενδύσεων. Αυτή η πρόταση είναι πολύ σημαντική καθώς ουσιαστικά προτείνεται η επαναφορά φοροαπαλλαγής για την αποταμίευση και τη μακροχρόνια επένδυση σε αμοιβαία κεφάλαια.

7Ευνοϊκότερη φορολογική μεταχείριση των επενδύσεων των επιχειρήσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό, με μεταβολή του σημερινού εισοδήματος δεκαετούς φορολογικής απόσβεσης με επιταχυνόμενες αποσβέσεις εντός τριετίας.

8Αρση αντικινήτρων για τη μεγέθυνση εταιρειών εντός της χώρας.

9Σταθερό φορολογικό πλαίσιο για τις επιχειρήσεις. Δεκαετής ρήτρα μη επιδείνωσης του φορολογικού πλαισίου για νέες επενδύσεις.

10 Μείωση της φορολόγησης των ενεργειακών προϊόντων για τη βιομηχανία και εξέταση της δυνατότητας επιβολής περιβαλλοντικού φόρου σε εισαγωγές (carbon border tax) από χώρες οι οποίες δεν έχουν θεσπίσει τα κατάλληλα περιβαλλοντικά μέτρα.

11Αυστηρότερα και εντατικότερα μέτρα ελέγχου για τον περιορισμό της λαθραίας διακίνησης καυσίμων και καπνικών προϊόντων, με εξασφάλιση του κατάλληλου εξοπλισμού και τεχνογνωσίας.

12Ενίσχυση κινήτρων για συρρίκνωση της παραοικονομίας μέσω επιβράβευσης και στοχευμένης χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών. Τα τελευταία χρόνια, μετά το 2015, η αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών συνέβαλε στην άνοδο των εισπράξεων από ΦΠΑ, όμως ακόμα η Ελλάδα παραμένει πολύ χαμηλά στην κατάταξη. Κατέχει την 4η χαμηλότερη μεταξύ χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης με 18,4%, έναντι 36,7%. Το πλαίσιο μπορεί να ενισχυθεί με περαιτέρω κίνητρα μέσω επιβράβευσης και στοχευμένα σε επαγγελματικούς κλάδους με φοροδιαφυγή. Η Ελλάδα εμφανίζει τη δεύτερη υψηλότερη υστέρηση στον ΦΠΑ (VAT gap) στην ΕΕ, με 33,6% της συνολικής φορολογικής απαίτησης (VAT total tax liability).

13Μείωση της φορολογικής σφήνας, η οποία μετρά τη διαφορά μεταξύ του κόστους εργασίας για τον εργοδότη και την αντίστοιχη καθαρή αμοιβή που λαμβάνει ο εργαζόμενος. Αναμένεται ότι μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να αποκαλύψει την αδήλωτη απασχόληση και, συνεπώς, να αντισταθμίσει μέρος, τουλάχιστον, των χαμένων κρατικών εσόδων.

14Μετασχηματισμός της επικουρικής σύνταξης (σήμερα νοητής κεφαλαιοποίησης) σε νέα επικουρική που θα λειτουργεί πλήρως κεφαλαιοποιητικά. Περίπου το 5% των πληρωμών ασφαλισμένων για συντάξιμες εισφορές είναι κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα. Αντίστοιχα, το σύνολο του ενεργητικού των κεφαλαιοποιητικών προγραμμάτων σύνταξης είναι κοντά στο 1% του ΑΕΠ, σε αντιδιαστολή με 50% για τον μέσο όρο των χωρών – μελών του ΟΟΣΑ. Επίσης, το σημερινό ύψος των υποχρεωτικών εισφορών για κύρια και επικουρική σύνταξη στον δημόσιο διανεμητικό πυλώνα (26,5%) είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και 8% υψηλότερο από τον μ.ό. των χωρών – μελών του ΟΟΣΑ.

15Μείωση του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας, δηλαδή της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών. Μια ασφαλιστική μεταρρύθμιση σε συνδυασμό με στοχευμένα φορολογικά κίνητρα για τοποθετήσεις στην εγχώρια κεφαλαιαγορά, με βάση τις καλές πρακτικές της ΕΕ, δημιουργεί νέα αποθεματικά προς επένδυση ύψους έως και €99 δισ. σε 40 χρόνια. Η ενίσχυση της αποταμίευσης και των επενδύσεων με αυτό τον τρόπο εκτιμάται ότι οδηγεί σε υψηλότερο πραγματικό ΑΕΠ κατά €6,9 δισ. και 81.000 περισσότερες θέσεις εργασίας (ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης) κατά μέσο όρο ετησίως για τα επόμενα 40 χρόνια.

16Μείωση του ανώτατου ορίου εισοδήματος (πλαφόν ασφαλιστέων αποδοχών) επί του οποίου επιβάλλονται αναλογικές ασφαλιστικές εισφορές για τους μισθωτούς εργαζομένους, ώστε να προσεγγίσει τους μέσους όρους στην ΕΕ.

17Αντικατάσταση της ποσοστιαίας εισφοράς υγείας των μισθωτών με ένα σταθερό ποσό ή ένα σύστημα λίγων κλάσεων, όπως ισχύει και με τους αυτοαπασχολούμενους. Εναλλακτικά, διατήρηση του ισχύοντος καθεστώτος αναλογικών εισφορών αλλά με ακόμα πιο χαμηλό πλαφόν ασφαλιστέων αποδοχών υγείας. Το σχετικό κενό θα καλυφθεί από γενικά φορολογικά έσοδα.

18Αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης με τρόπο που να είναι αναλογιστικά και ουσιαστικά περισσότερο ανταποδοτική. Αυτό πρακτικά σημαίνει αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης ανάλογα με τις εισφορές που καταβάλλονται

19Πληρέστερη μετάβαση συντάξεων σε σύστημα τριών πυλώνων, με μείωση εισφορών και ενισχυμένους βαθμούς ελευθερίας των νοικοκυριών στη διαχείριση.