Ανάλυση : Τα «κλειδιά» της συμφωνίας Eλλάδας – Αιγύπτου για ΑΟΖ

Λιάκουρας Πέτρος

Η συμφωνία με την Αίγυπτο ήταν αναμενόμενη. Και πριν το τουρκολιβυκό μνημόνιο και μετά, η Αίγυπτος αναδείχθηκε ως η χώρα «κλειδί» –όπως την είχα αποκαλέσει στην εφημερίδα ΤΑΝΕΑ 8/10/20- για την Ελλάδα.

Ο λόγος; Θα απέτρεπε την τουρκολιβυκή οριοθέτηση πριν υιοθετηθεί το μνημόνιο και, επειδή δεν έγινε, θα το διεμβόλιζε μετά την υιοθέτησή του. Με τη λογική αυτή ήταν εμφανή πλέον τα σημάδια ότι η ένταση δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί, μετά την αναγγελία για την προκήρυξη παραχώρησης αδειών όσον αφορά στα θαλασσοτεμάχια επί της τουρκολιβυκής οριοθέτησης. Και συναφώς είχα διατυπώσει την άποψη ότι η συμφωνία πρέπει να ολοκληρωθεί πριν από τον Σεπτέμβριο ’20 οπότε και θα ενεργοποιούταν ο προγραμματισμός των σεισμικών ερευνών από τα κρατικά σκάφη της Τουρκικής Εταιρίας Πετρελαίων.

Μετά από παλινωδίες αλλά και με τη γνωστή αργοπορία που χαρακτηρίζει τέτοιες διαπραγματεύσεις, η συμφωνία τελικώς υπεγράφη χθες. Πρόκειται για συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, είναι μερική έως τον 28ο μεσημβρινό. Η Τουρκία δια του υπουργείου των Εξωτερικών έχει προβάλει διεκδικήσεις έως αυτό το όριο, θεωρώντας ότι δυτικά η Ελλάδα μαζί με την Αίγυπτο και τη Λιβύη είναι οι διεκδικητές της περιοχής αυτής.

Ανατολικά η οριοθέτηση θα έμελλε να ενεργηθεί συνολικά μεταξύ όλων των παράκτιων κρατών της επέκεινα Αν. Μεσογείου. Η σπουδή του υπουργείου Αμυνας στο όνομα του ανταγωνισμού του με το Εξωτερικών να επισπεύσει -στο όνομα της Γαλάζιας Πατρίδας- το τουρκολιβυκό μνημόνιο πέρα από κάθε προηγούμενη ενδοκυβερνητική συνεννόηση έχει προκαλέσει μια αδιανόητη οριοθέτηση, που αντί να διαμορφώνει συνθήκες σταθερότητας, έχει προκαλέσει μια ανατροπή σε ό,τι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας έχει προβλέψει.

Αποκαθίσταται η τάξη στην περιοχή

Το ότι η συμφωνία είναι μερική δεν σημαίνει ότι οι ακτές των νησιών δεν προκαλούν επικαλυπτόμενες διεκδικήσεις ανατολικά του 28ου μεσημβρινού εφόσον προβλέπεται ρήτρα μη παραίτησης σε αυτήν. Αυτό αφορά ιδίως στην επέκεινα του ορίου του 28ου μεσημβρινού μελλοντική οριοθέτηση. Επίσης, είναι ισορροπημένη, με βάση και την αναλογία των ακτών, όχι της Κρήτης. Η συμφωνία με την Αίγυπτο αποκαθιστά την τάξη στην περιοχή. Διεμβολίζει την τουρκολιβυκή οριοθέτηση καθιστώντας -λόγω ελληνικής έμπρακτης αμφισβήτησης- την εφαρμογή του επίμαχου μνημονίου δυσχερή. Αποκαθιστά την ανάκτηση των δικαιωμάτων που παράγουν οι ακτές των νησιών στην περιοχή της Αν. Μεσογείου. Με λίγα λόγια η Ελλάδα ανακτά την πρόσβασή της σε αυτές τις θαλάσσιες περιοχές.

Οι χώρες που έχουν αντικείμενες ακτές χωρίς να παρεμβάλλονται εύλογες διεκδικήσεις τρίτων κρατών είναι η Ελλάδα και η Αίγυπτος. Με τη συμφωνία κατοχυρώνονται τα κυριαρχικά δικαιώματα τους όσον αφορά στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Η συμφωνία καθορίζει τις περιοχές στις οποίες κάθε κράτος θα ασκεί ακώλυτα τα κυριαρχικά δικαιώματά του. Η συμφωνία όπως και κάθε ανάλογη συμφωνία οριοθέτησης είναι ένα συστατικό στοιχείο, όπως έχει υπογραμμίσει η διεθνής νομολογία, για την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Δημιουργεί ωσαύτως διαφορά που ωθεί όλα τα εμπλεκόμενα κράτη σε επίλυση και την Ελλάδα να αντιμετωπίζει τις όποιες τουρκικές αξιώσεις από νομικά ισχυρότερη θέση.

Τα μηνύματα της Αθήνας

Παράλληλα η Ελλάδα καταδεικνύει ότι εναρμονίζεται με το Δίκαιο της θάλασσας σε εναντίωση κάθε μονομερούς πράξης ή τετελεσμένων στέλνοντας τα μηνύματα έναντι κάθε άλλου παράκτιου κράτους να τηρείται η ανάλογη στάση περί οριοθέτηση με συμφωνία.

Όμως η συμφωνία έχει προκαλέσει την ισχυρή αντίδραση της Τουρκίας, η οποία διαρρέει ότι προτίθεται να ακυρώσει την προγραμματισμένη πρώτη συνάντηση των διερευνητικών επαφών εντός του Αυγούστου. Αν και επίσημα δεν έχει ανακοινωθεί, εν τούτοις αναγγέλθηκε μια NAVTEX, όχι για έρευνες, και αυτό έχει σημασία, αλλά για στρατιωτικές ασκήσεις νοτίως της Ρόδου και του Καστελορίζου.

Ίσως αυτή η αντίδραση ήταν αναμενόμενη. Πλην όμως πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια παράνομη οριοθέτηση σε συμφωνία με ένα κράτος περιορισμένης αρμοδιότητας, και αντιδρά επίμονα έναντι μιας καθόλα νόμιμης συμφωνίας.

Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς