Άμεση ανάλυση: Γιατί ο Ερντογάν έβγαλε τώρα το Oruc Reis στο Αιγαίο – Μπορεί να φτάσει στα άκρα;

Σε τεντωμένο σκοινί -για δεύτερη φορά μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων- κινούνται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις στον απόηχο της συμφωνίας Αθήνας – Καΐρου για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.

Η Άγκυρα, αφού τορπίλισε τις διερευνητικές επαφές που θα γίνονταν στο τέλος του Αυγούστου, έστειλε το απόγευμα της Δευτέρας το ερευνητικό σκάφος Oruc Reis εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας, συνοδευόμενο από μονάδες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, δείχνοντας πως προετοιμάζεται για σοβαρή πρόκληση η οποία δεν ολοκληρώθηκε την 21η Ιουλίου λόγω της αποφασιστικής απάντησης που επέδειξε η Ελλάδα.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος βρίσκεται σε δεινή θέση λόγω κατάρρευσης της τουρκικής οικονομίας, ψάχνει τρόπο που θα συσπειρώσει τον τουρκικό λαό, καθώς και μια νίκη κατά της Αθήνας διεκδικώντας ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή της Μεσογείου, με την τελευταία να διαμηνύει σε όλους τους τόνους πως είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο, επισημαίνοντας ότι δεν θα δεχτεί παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της.

Μιλώντας στο in.gr ο Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, χαρακτηρίζει την αντίδραση της Τουρκίας να βγάλει το Oruc Reis από το λιμάνι της Αττάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο ως απολύτως αναμενόμενη, δεδομένου ότι η Τουρκία «όφειλε» να δείξει ότι αντιδρά στη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου. Επισημαίνει πάντως πως από τις τελευταίες δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να καλλιεργείται κλίμα αποκλιμάκωσης, καθώς ο «σουλτάνος» εκτιμά πως θα πιεστεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα από τον διεθνή παράγοντα.

Ερωτηθείς μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει ο τούρκος πρόεδρος, ο κ. Φίλης τονίζει πως καθοριστικό ρόλο θα παίξει η διπλωματική εγρήγορση που θα επιδείξει η Αθήνα, ωστόσο εξαρτά σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις στην περιοχή από τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, δη, της Γερμανίας. Σύμφωνα με τον ίδιο «αν η ΕΕ δείξει ότι είναι έτοιμη στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής (σ.σ. τέλη Αυγούστου) να συμπεριλάβει μέτρα τα οποία θα πλήξουν καίρια την τουρκική οικονομία, ο Ερντογάν θα το σκεφτεί δεύτερη και τρίτη φορά».

Σε ό,τι αφορά στην επιχειρηματολογία της Άγκυρας ότι η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου τορπίλισε της διερευνητικές επαφές, ο κ. Φίλης υποστηρίζει πως η Άγκυρα δεν είχε πραγματική πρόθεση να καθίσει στο τραπέζι των συνομιλιών με την Αθήνα. Μάλιστα, επισημαίνει πως ενδέχεται η γείτονα με τις τελευταίες κινήσεις της να επιχειρεί να βελτιώσει τη διαπραγματευτική θέση της και να ζητήσει περισσότερα ανταλλάγματα στο μέλλον.

Τι σημαίνει η νέα τουρκική κλιμάκωση; Τι επιδιώκει η Άγκυρα;

«Η Τουρκία όφειλε να δείξει ότι αντιδρά στη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου. Μία χώρα που ισχυρίζεται το τελευταίο χρονικό διάστημα ότι τίποτα στην Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη δική της συναίνεση και έγκριση, όταν καλείται να αντιμετωπίσει μια συμφωνία που της δημιουργεί τετελεσμένη κατάσταση -που κατά την Τουρκία είναι σε βάρος των συμφερόντων της- δεν θα μπορούσε παρά να αντιδράσει με τρόπο δυναμικό.

Επίσης, θέλει να στείλει μήνυμα και προς την Αίγυπτο παρά το ότι η NAVTEX ακουμπά πάνω στη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου αλλά δεν παραβιάζει κατά το ελάχιστο την αιγυπτιακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Ένας από τους στόχους της Τουρκίας είναι να δείξει προς την Αίγυπτο ότι σε περίπτωση κύρωσης και υλοποίησης της συμφωνίας θα υποστεί κι αυτή κάποιες συνέπειες».

Μέχρι πού θα φτάσει η Τουρκία;

«Δεν εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς. Εξαρτάται από τη δική μας ετοιμότητα και διπλωματική εγρήγορση, καθώς και από το τι μήνυμα θα λάβει η Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δείξει ότι είναι έτοιμη σε περίπτωση παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας να συμπεριλάβει στην έκτακτη σύνοδο, στα τέλη Αυγούστου, μέτρα τα οποία θα πλήξουν καίρια την τουρκική οικονομία, εκτιμώ ότι ο Ερντογάν θα το σκεφτεί δεύτερη και τρίτη φορά. Αν από την άλλη η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθήσει μια ηπιότερη στάση, υιοθετώντας τρόπον τινά την τουρκική θέση ότι δήθεν η Ελλάδα με τη συμφωνία που συνήψε με την Αίγυπτο στο χρονικό διάστημα που την έκανε τορπίλισε τις διερευνητικές επαφές, τότε μπορεί να έχουμε συνέχιση από πλευράς της Τουρκίας.

Πάντως, από τις τελευταίες δηλώσεις Ερντογάν καλλιεργείται ένα κλίμα αποκλιμάκωσης, προφανώς γιατί εκτιμά ότι θα πιεστεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα από τον διεθνή παράγοντα που θα τον υποχρεώσει να κάνει πίσω.

Ο τούρκος πρόεδρος δεν αποκλείεται να κάνει μια προβολή σημαίας στην περιοχή, την οποία θα παρουσιάσει στο εσωτερικό ως τεράστια νίκη και μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχτεί δημιουργία τετελεσμένων, και στη συνέχεια να προβεί σε αναδίπλωση».

Οι επόμενες κινήσεις της Αθήνας

Είναι πολύ σημαντικό για εμάς να δείξουμε προς τους Ευρωπαίους πρώτον, ότι η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου είναι η μόνη νόμιμη στην περιοχή, η οποία ήρθε να αντιστρέψει το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο, και δεύτερον ότι αυτή είναι μια ενδεδειγμένη ενέργεια την οποία η Ελλάδα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να κάνει.

Αποτελεί πρόφαση από την πλευρά της Τουρκίας για τη μη έναρξη των διερευνητικών η επίκληση ότι η συμφωνία με την Αίγυπτο τορπίλισε τις επαφές, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύ αμφίβολο ότι η Τουρκία θα τις επιχειρούσε. Η Τουρκία δεν είχε πρόθεση να συνομιλήσει με την Ελλάδα με αυτούς τους όρους. Πριν την έκδοση της NAVTEX (προ εβδομάδων) η Τουρκία δεν έδειχνε διάθεση για διάλογο. Μετά την έκδοσή της υποχρεώθηκε ύστερα από τη γερμανική παρέμβαση να πει ότι συμφώνησε σε διερευνητικές με την Ελλάδα. Χρησιμοποίησε ως άλλοθι τη συμφωνία με την Αίγυπτο για να διακόψει πριν καν ξεκινήσουν οι διερευνητικές συνομιλίες».

Η στάση της Γερμανίας

«Αρχικά, υπήρξε αφωνία από την πλευρά της Γερμανίας. Η πρώτη δήλωση Ερντογάν ήρθε την Παρασκευή. Υπάρχει μια καθυστέρηση που δεν μπορεί παρά να μας προβληματίζει, αλλά οπωσδήποτε η θέση των Γερμανών όπως εκφράστηκε σήμερα, βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση. Δεν είναι αρκετή όμως. Η Γερμανία πρέπει να δράσει θεσμικά ως προεδρεύουσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Οι συνομιλίες Ελλάδας – Τουρκίας

«Αν η Τουρκία μπορεί να χωνέψει την ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία και, αν μπορεί να προσαρμοστεί στις περιφερειακές και νομικές πραγματικότητες, τότε μπορεί πράγματι -υπό την πίεση που μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να ασκήσει προς την τουρκική οικονομία- να προσέλθει στο τραπέζι του διαλόγου.

Υπάρχει η διάσταση ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή να είναι σε κάποιο βαθμό τεχνητό από την πλευρά της Άγκυρας, όχι για να προκαλέσει στρατιωτική σύρραξη με την Αθήνα, αλλά για να βελτιώσει τη διαπραγματευτική θέση της και να ζητήσει περισσότερα ανταλλάγματα στο μέλλον».

Το επιχείρημα της Άγκυρας περί μειωμένης επήρειας των νησιών

«Εξ’ αρχής είχα τονίσει ότι η συμφωνία θα κινηθεί σε ένα δίπολο. Από τη μία θα την καταγγείλει, όπως και έκανε, και από την άλλη θα την εμφανίσει ως συμφέρουσα για την ίδια προκειμένου να διασπάσει το εσωτερικό μέτωπο στην Ελλάδα. Είναι σαφές ότι Τουρκία κινείται σε αυτό το δίπολο. Οι δηλώσεις Τσαβούσογλου εντάσσονται στον ψυχολογικό υβριδικού χαρακτήρα πόλεμο νεύρων τον οποίο η Τουρκία διεξάγει εις βάρος μας.

Ό,τι και να ισχύει στη συμφωνία με την Αίγυπτο δεν αποτελεί προηγούμενο για την όποια μελλοντική διευθέτηση με την Τουρκία. Αν τα νησιά -για τα οποία έχει ληφθεί υπόψιν η αρχή της αναλογικότητας κατά κύριο λόγο στη συμφωνία- είχαν πάρει 100% επήρεια, αυτό θα αποτελούσε νομικό προηγούμενο που θα το δεχόταν η Τουρκία σε περίπτωση διαπραγμάτευσης; Όχι.

Η κάθε συμφωνία είναι ξεχωριστή, δεν δεσμεύει την επόμενη. Για εμάς αυτό που έχει σημασία είναι ότι αναγνωρίζεται στα ελληνικά νησιά και υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, ενώ θέση της Τουρκίας είναι ότι να νησιά έχουν μόνο χωρικά ύδατα και μάλιστα μέχρι τα 6 μίλια».