Κοροναϊος : Ο «ψυχρός πόλεμος» του εμβολίου

Τη δεκαετία του ’50, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, τον κόσμο θέριζε η πολυομυελίτιδα και ΗΠΑ και Ρωσία προπαγάνδιζαν η καθεμία τη δική της επιστημονική έρευνα. Παρ’ όλα αυτά, τότε γεννήθηκε μια φιλία, αυτή του λοιμωξιολόγου Αλμπερτ Σάμπιν και του επικεφαλής της έρευνας για την πολυομυελίτιδα στην ΕΣΣΔ, Μιχαήλ Τσουμάκοφ.

Ο Σάμπιν ήταν κοντά στην ανακάλυψη ενός εμβολίου κι οι δυο τους άρχισαν να επικοινωνούν, να ανταλλάσσουν δείγματα και σημειώσεις, παρά τη δυσαρέσκεια των αρχών που θεωρούσαν ύποπτη τη συνεργασία τους. Η ιστορία τους είναι μυθιστορηματική και έχει πολλές λεπτομέρειες αλλά κατέληξε, λίγα χρόνια μετά, στην αμερικανοσοβιετική συνεργασία και τους εκτεταμένους εμβολιασμούς που ξεπάστρεψαν τη θανατηφόρα ασθένεια μια ώρα αρχύτερα.

Σήμερα η διαχείριση της πανδημίας της COVID-19 και η ανάπτυξη του εμβολίου εξελίσσονται σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο με περισσότερα μέτωπα αλλά με τα ίδια αντανακλαστικά και ανάλογες αντιπαλότητες στον πυρήνα του.

Το πρώτο σκέλος του είναι η κούρσα ταχύτητας για την έγκριση και την παρασκευή του εμβολίου. Στις ΗΠΑ και στη Ρωσία ειδικά, η ρητορική των ηγετών το αναδεικνύει σε ζήτημα εθνικού γοήτρου, με τον Τραμπ να κατηγορεί τους Κινέζους για κατασκοπεία σε αμερικανικά εργαστήρια και τον Πούτιν να ανακοινώνει ένα εμβόλιο για το οποίο, κόντρα σε κάθε σύγχρονη επιστημονική λογική, δεν έχει δημοσιευθεί κανένα πραγματικό στοιχείο.

Το δεύτερο είναι ο ανταγωνισμός για τη διανομή του μεταξύ των κρατών, που θα σπεύσει το καθένα να εξυπηρετήσει πρώτα τους πολίτες του. Ο ανταγωνισμός αυτός για τους πολιτικούς, εκτός από συμβολικός, οφείλεται και στο προφανές οικονομικό όφελος που θα έχει η γρηγορότερη ανάκαμψη από την πανδημία.

Οπως εξηγούν οι ειδικοί, τα βασικά σενάρια είναι τρία. Το πρώτο λέει ότι, όταν εγκριθεί ένα ασφαλές εμβόλιο, οι κυβερνήσεις παγκοσμίως θα συντονιστούν ώστε να παρασκευαστεί και να διανεμηθεί παντού. Το δεύτερο λέει ότι θα το πάρουν πρώτα οι χώρες που έχουν επενδύσει περισσότερο σε αυτό και, στη συνέχεια, διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΟΗΕ και ο ΠΟΥ θα συντονίσουν τη μοιρασιά στον υπόλοιπο κόσμο.

Το τρίτο σενάριο είναι η πιο ωμή εκδοχή του νόμου του ισχυρού: η κάθε χώρα θα αποφασίζει μόνη της, οι τιμές θα οριστούν από τον ανταγωνισμό και τη ζήτηση και τα εμβόλια θα γίνουν αγαθό στο γεωπολιτικό οπλοστάσιο, όπως η ενέργεια. Στο σενάριο αυτό οι αδύναμες πολιτικά χώρες θα είναι στο έλεος των συμμάχων τους και τις φτωχότερες δεν θα τις κλάψει κανείς.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις, κινούμαστε ανάμεσα στο δεύτερο και το τρίτο σενάριο. Είναι ενδεικτικό άλλωστε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε προ μηνών (και υλοποίησε εσχάτως) να συνάψει μια ακριβή συμφωνία για να προπαραγγείλει εμβόλια πριν καν εγκριθούν και, ήδη, σε κράτη-μέλη της έχουν αρχίσει οι κυβερνήσεις να δηλώνουν, όχι μόνο πόσα εμβόλια «εξασφάλισαν», αλλά και πότε θα τα πάρουν.

Η Ιστορία πάντως μας έχει διδάξει κάτι και τώρα είναι μια καλή εποχή για να το θυμηθούμε: οι εθνικισμοί στις υγειονομικές κρίσεις μεγάλου μεγέθους αποδείχθηκαν εντελώς αντιπαραγωγικοί. Στην εξάλειψη ασθενειών που κάποτε μας σκότωναν φτάσαμε όταν τα κράτη συνεργάστηκαν με διεθνείς αλυσίδες διανομής, όταν οι υπερεθνικοί οργανισμοί έκαναν τη δουλειά τους κι όταν η επιστημονική έρευνα διαμοιράστηκε.