Αλεξάντρ Λουκασένκο: Ο τελευταίος ευρωπαίος δικτάτορας

Πεδίο μάχης θυμίζουν τις τελευταίες μέρες οι δρόμοι στο κέντρο του Μινσκ και άλλων πόλεων της Λευκορωσίας. Τις βίαιες συγκρούσεις διαδηλωτών – αστυνομίας πυροδότησε η ανακοίνωση της κεντρικής εκλογικής επιτροπής, σύμφωνα με την οποία ο Αλεξάντρ Λουκασένκο κέρδισε για έκτη φορά τις προεδρικές εκλογές της Λευκορωσίας με το εξωφρενικό ποσοστό 80%.

Ο ίδιος συχνά αναφέρεται ως «ο τελευταίος δικτάτορας της Ευρώπης» καθώς είναι πρόεδρος από την ανεξαρτησία της χώρας, το 1994. Η νομιμότητα των επαναλαμβανόμενων νικών του έχει αμφισβητηθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη Δύση να έχει επιβάλει κατά διαστήματα οικονομικές κυρώσεις στη χώρα αλλά και απαγορεύσεις εξόδου από αυτήν στον ίδιο τον Λουκασένκο.

Νοθεία και φυλακίσεις

Αυτή τη φορά, η διαδικασία των εκλογών αμαυρώθηκε από τον έλεγχο στην καταμέτρηση των ψηφοδελτίων που λέγεται ότι επέβαλε ο πρόεδρος, ενώ για μία ακόμη φορά φυλάκισε ή εξόρισε τους πλέον εξέχοντες πολιτικούς του αντιπάλους. Οι υποψίες για ευρεία καλπονοθεία επιβεβαιώθηκαν από τα στοιχεία αρκετών εκλογικών τμημάτων που κατέδειξαν σαφή νίκη για την υποψήφια της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόβσκαγια, ο σύζυγος της οποίας βρίσκεται στη φυλακή ως πολιτικός κρατούμενος.

Επισήμως η ανεξάρτητη ακτιβίστρια κέρδισε μόλις το 9,9% των ψήφων. Οι αρχές την είχαν θεωρήσει ως μια ακίνδυνη φιγούρα που θα προσέδιδε στην όλη διαδικασία τον μανδύα της δημοκρατικής επίφασης, χωρίς να αποτελεί πραγματική απειλή για τον εν ενεργεία πρόεδρο. Δεν περίμεναν όμως το ρεύμα που θα δημιουργούσε.

Το εθνικό κίνημα για αλλαγή

Η Τιχανόβσκαγια κατάφερε να ενεργοποιήσει τον κόσμο, να ενώσει τις αντιπολιτευόμενες φωνές, να προσελκύσει χιλιάδες πολίτες και να καταστεί ηγετική μορφή στο εθνικό κίνημα για αλλαγή.

Και πράγματι, οι Λευκορώσοι γράφουν ήδη την αρχή του τέλους στο πολιτικό κεφάλαιο του Λουκασένκο. Ομάδες νεαρών με καλυμμένα πρόσωπα ξεχύνονται στις εργατικές γειτονιές, στο κέντρο της πόλης, βάζουν πυροτεχνήματα και φωνάζουν το σύνθημα των ημερών: «Πιστεύουμε, μπορούμε, θα κερδίσουμε»!

Δεν πρόκειται για μια διαμαρτυρία για την υποστήριξη συγκεκριμένων πολιτικών ή κομμάτων. Πρόκειται για ένα κίνημα που απαιτεί θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις σε κάθε τομέα της ζωής της χώρας, η οποία σε αντίθεση με πολλά από τα γειτονικά κράτη της που έχουν επιδιώξει μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τη Ρωσία, επέλεξε συνειδητά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης να μην προχωρήσει σε πολιτική και οικονομική ενσωμάτωση με τη Δύση.

Με μοντέλο «Χονγκ Κονγκ»

Υπό αυτή την έννοια, όπως σχολιάζουν αναλυτές, το κίνημα διαμαρτυρίας στη Λευκορωσία – το οποίο λένε ότι δεν θα κοπάσει – βρίσκεται πιο κοντά στο μοντέλο του Χονγκ Κονγκ παρά στο παραδοσιακό μοντέλο διαμαρτυρίας της Ανατολικής Ευρώπης, όπου οι πολιτικοί ηγέτες οδηγούν συνήθως τις μάζες. Ηδη εκφράζονται φόβοι για περαιτέρω αιματοχυσία καθώς το καθεστώς βασίζεται όλο και περισσότερο στην καταστολή για να εξουδετερώσει τις ταραχές.

Τέλος, η NetBlocks, μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση που χαρτογραφεί την πρόσβαση στο Διαδίκτυο παγκοσμίως, ανέφερε ότι από την Κυριακή δεν υπάρχει πρόσβαση στο Internet και έχει δημιουργηθεί «κενό πληροφόρησης», καθώς οι πολίτες επιχειρούν να αποκτήσουν επαφή με τον έξω κόσμο. Ο Λουκασένκο κατήγγειλε ξένο δάκτυλο για το κλείσιμο του Διαδικτύου.

Εισβολές σε σπίτια και 2.000 συλλήψεις

Αυτό που κρατάει ακόμη στην εξουσία τον Λουκασένκο είναι ότι – μέχρι στιγμής – οι δυνάμεις ασφαλείας τού είναι πιστές.Οι αστυνομικοί χτενίζουν την πόλη, εισβάλλουν σε πολυκατοικίες, συλλαμβάνουν ανθρώπους – πάνω από 2.000 σε όλη τη χώρα. «Τους έχουν κάνει πλύση εγκεφάλου, μοιάζουν με ζόμπι. Ισχυρίζονται ότι ο κόσμος πληρώνεται για να διαμαρτυρηθεί» σχολιάζει στους «New York Times» ο Σεργκέι Ακσίμοβιτς, ένας 36χρονος πολιτικός μηχανικός αναφερόμενος στην αστυνομία.

Διέφυγε στη Λιθουανία η ηγέτις της αντιπολίτευσης

Η ηγέτις της αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τιχανόβσκαγια την επομένη των εκλογών στη Λευκορωσία απέρριψε το αποτέλεσμα και ζήτησε συνομιλίες για την ειρηνική μετάβαση εξουσίας. Φοβούμενη για τη ζωή της ωστόσο, έπειτα από τις πρωτοφανείς για τη χώρα διαδηλώσεις, διέφυγε στη Λιθουανία, όπου βρίσκονται τα παιδιά της και απηύθυνε – μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος – έκκληση στους συμπολίτες της να μην αντιστέκονται στην αστυνομία ώστε να μη θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο.

Οι επιδιώξεις του Πούτιν και το δίλημμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Λευκορωσία αναμένεται να φέρουν την επιβολή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ενωση και άλλες δυτικές πρωτεύουσες και να απομονώσουν ακόμη περισσότερο τη χώρα. Οπως σημειώνει η αμερικανική δεξαμενή σκέψης Atlantic Council, δεν είναι τυχαίο ότι τα μόνα μηνύματα συγχαρητηρίων που έλαβε ο Λουκασένκο προέρχονται από αυταρχικά καθεστώτα όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Αζερμπαϊτζάν και το Ουζμπεκιστάν.

Τα συγχαρητήρια του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν μάλιστα συνοδεύτηκαν από έναν ισχυρό υπαινιγμό ότι η περαιτέρω υποστήριξη του Κρεμλίνου θα εξαρτηθεί από τη βαθύτερη ενσωμάτωση της Λευκορωσίας στη Ρωσία: «Ελπίζω πως η κρατική σας δραστηριότητα θα διευκολύνει τις αμοιβαία επωφελείς σχέσεις Ρωσίας – Λευκορωσίας σε όλους τους τομείς, θα εμβαθύνει τη συνεργασία και θα ενισχύσει τις διαδικασίες ολοκλήρωσης».

Ισχυροί δεσμοί

Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Λευκορωσίας (ουσιαστικά η τελευταία εξαρτάται από το επιδοτούμενο ρωσικό πετρέλαιο) και οι δεσμοί των δύο παρέμεναν μέχρι σήμερα ιδιαίτερα στενοί. Η ισορροπία αυτής της σχέσης ωστόσο έχει αρχίσει να αλλάζει, καθώς η Ρωσία έχει εντείνει τις προσπάθειές της να προσδέσει τη Λευκορωσία ακόμη πιο στενά στη Μόσχα, ενώ προσφάτως ο Πούτιν που επιμένει στην παλιά ιδέα για μια συνομοσπονδία Λευκορωσίας – Ρωσίας, ισχυροποίησε ακόμη περισσότερο την εξουσία του μέσα στη χώρα.
Ο Λουκασένκο δεν θα ήθελε να περιοριστεί σε ένα καθεστώς περιφερειακού ηγέτη και το έχει δείξει, αναζητώντας υποστήριξη από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Ωστόσο αν οι διαμαρτυρίες μετατραπούν σε μια επανάσταση τύπου Ουκρανίας, οι ηγέτες της ΕΕ θα έρθουν αντιμέτωποι με ένα δυνητικά γνωστό δίλημμα:

«Οσο αποκρουστικός κι αν είναι πολιτικά ο Λουκασένκο, αποτελεί τον καλύτερο εγγυητή της ανεξαρτησίας της Λευκορωσίας από τη Ρωσία και συνεπώς της Λευκορωσίας ως ζώνης ασφαλείας για την Ευρώπη» γράφει ο αρθρογράφος του Bloomberg Αντρέας Κλουθ σε πρόσφατη ανάλυσή του. «Συνεπώς», καταλήγει, «για χάρη των δικών της γεωπολιτικών συμφερόντων, θα πρέπει να τον στηρίξει, τουλάχιστον σιωπηρά».