Φωτογραφίες που έμειναν στην Ιστορία

Για τον Κομφούκιο «μία εικόνα ισούται με χίλιες λέξεις». Για τον Bίνσεντ βαν Γκογκ πάλι «Μια καλή εικόνα είναι ισοδύναμη με μια καλή πράξη». Ο Αντι Γουόρχολ βέβαια είπε «Το λεπτό στοιχείο μιας εικόνας είναι ότι δεν αλλάζει με κανέναν τρόπο, ακόμη και όταν το κάνουν οι άνθρωποι που είναι εκεί». Οποια κι αν είναι πραγματικά η ουσία της εικόνας, μόνο ένα μέσο μπορεί να αποτυπώσει τη φύση της: η φωτογραφία. Από την ανακάλυψή της το 1816 μέχρι και σήμερα όλες οι σημαντικές στιγμές της ανθρωπότητας μένουν ανεξίτηλες στον χρόνο χάρη στις φωτογραφίες που τις περιγράφουν. Κι άλλες χαρακτηρίζονται από κλικ που τραβήχτηκαν σε καθοριστικά λεπτά, απέκτησαν δική τους δύναμη κι έμειναν να χαρακτηρίζουν την κάθε ιστορία. Αυτά θα ανακαλύψουμε παρακάτω με αφορμή την προχθεσινή Παγκόσμια Ημέρα Φωτογραφίας.

Η πρώτη εικόνα

Η πιο ιστορική φωτογραφία δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από την αρχαιότερη γνωστή. Ο πρώτος άνθρωπος που στάθηκε ποτέ πίσω από τον φακό ήταν ο Nισιφόρ Νιέπς, ο οποίος το 1826 φωτογράφισε κάποια κτίρια που βρίσκονταν απέναντι από το σπίτι του στο Λε Γκρας της Ανατολικής Γαλλίας. Τίτλος της φωτογραφίας «Θέα από το παράθυρο» και πιστεύεται ότι ο Νιέπς την έφτιαξε χρησιμοποιώντας σε σκοτεινό θάλαμο έναν μικρό χαρτί καλυμμένο με ένα ειδικό φωτοευαίσθητο μείγμα με χλωριούχο άργυρο. Με την έκθεση στο φως το μείγμα σκλήρυνε ενώ τα κομμάτια που δεν εκτέθηκαν παρέμειναν υδατοδιαλυτά και μπορούσαν να ξεπλυθούν με ένα μείγμα πετρελαίου και ελαίου λεβάντας. Μετά την οκτάωρη έκθεση, οι ακτίνες του φωτός φώτισαν – έστω και θαμπά – τα κτίρια στις δύο πλευρές της εικόνας.

Το πρόσωπο του Κραχ

Το πρόσωπο της Μεγάλης Υφεσης του 1936 έγινε η Φλόρενς Οουενς Τόμσον χάρη στη φωτογραφία τής Ντοροθέα Λανγκ. Περνώντας η φωτογράφος από το καμπ μεταναστών στο Λος Αντζελες, εντόπισε την πεινασμένη και απελπισμένη μητέρα να αχνοφαίνεται από το άνοιγμα της σκηνής της. Η γειτονική φυτεία είχε παγώσει και δεν υπήρχε δουλειά για την 32χρονη τότε Τόμσον και τους υπόλοιπους εργάτες. Για να επιβιώσει πουλούσε τα λάστιχα από το αυτοκίνητό της για να αγοράσει φαγητό ενώ τα επτά παιδιά της σκότωναν περιστέρια. Εξι κλικ ήταν αρκετά για τη Λανγκ για να αποτυπώσει τις κακουχίες της νεαρής γυναίκας και τη δεινή θέση των παιδιών της. Φεύγοντας η φωτογράφος από το καμπ ειδοποίησε τις αρχές για την κατάσταση των ανθρώπων εκεί, βοηθώντας να σταλούν 9 τόνοι φαγητού. Από τις 5.000 φωτογραφίες που τράβηξε η Λανγκ στο καμπ, η «Μετανάστρια μητέρα» έμεινε στην Ιστορία.

Το σύμβολο της χαράς

Είναι η φωτογραφία του 20ού αιώνα που αναπαράγεται πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλη. Στην εποχή της θεωρήθηκε σύμβολο της χαράς της λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ισως και λίγο ρομαντική, γιατί οι πρωταγωνιστές της φιλιούνται. Στις 14 Αυγούστου 1945, ο φωτογράφος του περιοδικού «Life» Αλφρεντ Αϊζενσταντ κυκλοφορούσε στους δρόμους της Νέας Υόρκης καταγράφοντας τους πανηγυρισμούς για τη συνθηκολόγηση των Ιαπώνων. Στην πλατεία Times ένας ναύτης λοιπόν μπροστά του άρπαξε μια νοσοκόμα, την τύλιξε πάνω του και της έδωσε ένα παθιασμένο φιλί. Ο Αϊζενσταντ έκανε το κλικ, οι δύο πρωταγωνιστές χωρίστηκαν μέσα στο πλήθος και η φωτογραφία έμεινε ως σύμβολο αυτής της μοναδικής χαράς. Η ταυτότητα του ζευγαριού έμεινε μυστήριο μέχρι τη δεκαετία του 1980 όπου αποκαλύφθηκε πως ο ναύτης ήταν ο Τζορτζ Μεντόζα που υπηρετούσε στη μονάδα υποβρύχιων καταστροφών στον Ειρηνικό και η 21χρονη νοσοκόμα η βοηθός οδοντιάτρου Γκρέτα Φρίντμαν. Ο 20χρονος τότε άνδρας φίλησε την κοπέλα από ευγνωμοσύνη, όπως δήλωσε, γιατί του θύμισε τις νοσοκόμες που φρόντιζαν τους πληγωμένους συντρόφους του. Η κίνησή του αυτή στη σημερινή δίνη του κινήματος #metoo έφτασε να θεωρείται σεξουαλική παρενόχληση.

Ο άνθρωπος στο φεγγάρι

Μπορεί ο Μπαζ Αλντριν να ήταν ο δεύτερος άνθρωπος που πάτησε στο φεγγάρι, ωστόσο στις 20 Ιουλίου 1969 τράβηξε την πιο αναγνωρίσιμη φωτογραφία της επίσκεψης του ανθρώπου στη Σελήνη για πρώτη φορά. Και δεν ήταν εκείνη με το πρώτο βήμα στον ξένο πλανήτη ή το κάρφωμα της αστερόεσσας στο χώμα αλλά μια πιο ταπεινή. Είναι εκείνη που δείχνει τον Νιλ Αρμστρονγκ να στέκεται στην επιφάνεια της Σελήνης με τη στολή του, μέσα στο σκοτάδι του Σύμπαντος, σαν ένα μικρό μόνο πλάσμα. Μπροστά του τα ίχνη από τις πατημασιές μαρτυρούν τον άθλο του και στο σκάφανδρό του αντανακλάται το απέραντο σκηνικό γύρω του.

Το σύμβολο της αντίστασης

Το πρωινό της 5ης Ιουνίου 1989 ο αμερικανός φωτογράφος Τζεφ Ουιντένερ είχε πιάσει από νωρίς θέση στο μπαλκόνι του έκτου ορόφου του ξενοδοχείου «Beijing Hotel». Μία ημέρα μετά τη βίαιη καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης στην πλατεία Τιεν Αν Μεν στο Πεκίνο, ως απεσταλμένος του Associated Press κατέγραφε με τον φακό του τον απόηχο του μακελειού. Ξαφνικά μια σειρά από τανκς αρχίζουν να κάνουν περιπολίες στην πλατεία. Ο Ουιντένερ οπλίζει τη μηχανή του όταν ένας άνδρας με σακούλες στα χέρια μπαίνει μπροστά τους και αρνείται να μετακινηθεί. Τα άρματα μάχης προσπάθησαν να τον παρακάμψουν αλλά εκείνος έμπαινε διαρκώς μπροστά τους. Τελικά, κάποιοι τον τράβηξαν από τη μέση αλλά αυτά τα στιγμιαία κλικ που βρέθηκαν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων όλου του κόσμου έφταναν για να γίνει αυτός ο άνδρας σύμβολο της αντίστασης. Μέχρι σήμερα η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη, αλλά χάρισε στον φωτορεπόρτερ μια υποψηφιότητα για βραβείο Πούλιτζερ.

Το παιδί και ο γύπας

Για τον Κέβιν Κάρτερ ο θάνατος ήταν μια συνηθισμένη πλέον κατάσταση στην Αφρική. Ωστόσο, αυτό που αντίκρισε στο Σουδάν τον σημάδεψε για πάντα. Το 1993 έπειτα από μια δύσκολη μέρα στο χωριό Αγιόντ κάθισε σε ένα ξέφωτο για να πάρει μια ανάσα. Μια φωνή τού τράβηξε την προσοχή όμως. Μπροστά του ένα μικρό παιδί που λιμοκτονούσε είχε μόλις καταρρεύσει. Πίσω του στεκόταν ένα όρνιο, έτοιμο να το κατασπαράξει όταν θα άφηνε την τελευταία του πνοή. Ο Κάρτερ απαθανάτισε την άγρια εικόνα αλλά επειδή τον είχαν συμβουλεύσει να μην πλησιάζει τους ντόπιους εξαιτίας κάποιας ασθένειας, κάθισε άπρακτος επί 20 λεπτά ελπίζοντας ότι τελικά το πουλί θα πετάξει μακριά. Δεν το έκανε όμως, κι έτσι το τρόμαξε για να φύγει κι έμεινε ο ίδιος πίσω καπνίζοντας, κλαίγοντας και φωνάζοντας στον Θεό όσο το παιδί προχωρούσε τελικά προς το χωριό. Οι «New York Times» δημοσίευσαν τη φωτογραφία και ο Κάρτερ δέχτηκε μεγάλη κριτική για το ότι δεν βοήθησε ουσιαστικά το παιδί. Η εικόνα του έγινε το επίκεντρο ενός ντιμπέιντ για το κατά πόσο πρέπει ο φωτογράφος να παρεμβαίνει στα θέματα που καλύπτει. Ο Κάρτερ κέρδισε το Πούλιτζερ γι’ αυτή την εικόνα αλλά το σκοτάδι της του στέρησε την ίδια τη ζωή του. Αυτοκτόνησε τον Ιούλιο του 1994. Ακολούθησε κατά κάποιον τρόπο το αγόρι της φωτογραφίας που αν και επέζησε από την πείνα τότε, πέθανε 14 χρόνια αργότερα από ελονοσία.

Η ελεύθερη πτώση

Οι πιο συνηθισμένες φωτογραφίες από την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου δείχνουν τους Δίδυμους Πύργους, τα αεροπλάνα και τα συντρίμμια. Οχι ανθρώπους. Γι’ αυτό και η εικόνα του άνδρα που πέφτει στο κενό για να γλιτώσει από τα υπό κατάρρευση κτίρια έχει μια διαφορετική δύναμη. Τραβήχτηκε από τον Ρίτσαρντ Ντριου, λίγες στιγμές μετά τις επιθέσεις. Δημοσιεύτηκε στις αμερικανικές εφημερίδες λίγες ημέρες αργότερα, αλλά επειδή προκάλεσε την αντίδραση των αναγνωστών αποσύρθηκε από τη δημοσιότητα. Αν και η ταυτότητα του άνδρα που αυτοκτονεί παραμένει άγνωστη, θεωρείται ότι ήταν υπάλληλος στο εστιατόριο του βόρειου πύργου.

Η σέλφι των Οσκαρ

Ηταν μια στιγμή που «έριξε» το Internet. Στη διάρκεια των Οσκαρ του 2014, η παρουσιάστρια Ελεν Ντετζένερις κατέβηκε στην πλατεία του Dolby Theater και μάζεψε γύρω της όλους τους μεγάλους σταρ του Χόλιγουντ για σέλφι. Ο Μπράντλεϊ Κούπερ κράταγε το κινητό και δίπλα του μεταξύ άλλων οι Μέριλ Στριπ, Μπραντ Πιτ, Τζένιφερ Λόρενς και Κέβιν Σπέισι χαμογελούσαν στον φακό. Η λεπτομέρεια, όμως, που έκανε τη φωτογραφία να είναι εμβληματική είναι ότι μόλις τραβήχτηκε η Ντετζένερις την ανέβασε στο twitter όπου έγινε retweet τρία εκατομμύρια φορές, περισσότερο από κάθε άλλη στην Ιστορία. Οπως αποδείχθηκε, όλο αυτό ήταν διαφημιστικό κόλπο για τη Samsung, από το οποίο ωφελήθηκε η εταιρεία με έσοδα ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων. Παράδειγμα τι μπορεί να κάνει ένα κλικ στον καιρό των social media.