Καταρρέει η τουρκική λίρα και στο βάθος… Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

Πώς ανακόπτεται η υποχώρηση ενός εθνικού νομίσματος όταν η χώρα έχει μπει στο στόχαστρο των διεθνών αγορών και η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα δεν θέλουν να λάβουν συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής όπως είναι η αύξηση των επιτοκίων; Αυτό είναι το ερώτημα που απασχολεί τους κυβερνητικούς παράγοντες στην Αγκυρα μετά το συνεχές σφυροκόπημα της λίρας που έχει υποτιμηθεί πάνω από 20% έναντι του δολαρίου από τις αρχές του έτους και βρίσκεται κοντά σε χαμηλά επίπεδα – ρεκόρ έναντι του αμερικανικού νομίσματος.

Οι συσκέψεις στους κόλπους της κυβέρνησης του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι συνεχείς, με τη συμμετοχή του υπουργού Οικονομικών και γαμπρού του Μπεράτ Αλμπαϊράκ, στελεχών της κεντρικής τράπεζας και άλλων αξιωματούχων. Η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας (TCMB) αρνείται πεισματικά να αυξήσει τα επιτόκια για πολιτικούς λόγους καθώς ο Ερντογάν έχει ταχθεί επανειλημμένα και αποφασιστικά κατά πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής. Ετσι ο επικεφαλής της TCMB Μουράτ Γουσάλ προσπαθεί να ανοιγοκλείνει κατά το δοκούν στο παρασκήνιο τις στρόφιγγες της ρευστότητας στις εμπορικές τράπεζες, προχωρώντας ουσιαστικά σε άτυπες αυξήσεις στο κόστος του χρήματος. Την ίδια ώρα ο Ερντογάν προσπαθεί είτε με διαρροές, είτε με φήμες, είτε με ανακοινώσεις για εύρεση κοιτασμάτων ενέργειας στη Μαύρη Θάλασσα κι αλλού να δημιουργήσει καλύτερο κλίμα για την οικονομία, τη λίρα και τον ενεργειακό κλάδο.

Ολο αυτό το διάστημα που έχει ξεσπάσει η συναλλαγματική κρίση, ο Ερντογάν κράτησε αυστηρή στάση κινούμενος αντίθετα με συμβατικές νομισματικές πολιτικές. Ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι αντίθετος με αυξήσεις των επιτοκίων επειδή θεωρεί ότι δημιουργούν πληθωριστικές πιέσεις. Η άποψη αυτή είναι αντίθετη με την κοινή οικονομική λογική που λέει ότι το υψηλότερο κόστος δανεισμού αποτελεί αποτελεσματικό όπλο για την καταπολέμηση της ανόδου των τιμών.

Ο πληθωρισμός στο 12%

Το βασικό επιτόκιο δανεισμού της Τουρκίας διαμορφώνεται σε 8,25% ενώ ο πληθωρισμός στη χώρα τρέχει με σχεδόν 12%. Πριν από έναν χρόνο περίπου μάλιστα τα επιτόκια στην Τουρκία ήταν 24% και χρειάστηκε αλλαγή ηγεσίας στην TCMB από τον ίδιο τον Ερντογάν για να μειωθούν στα σημερινά επίπεδα. Η λύση στο πρόβλημα της λίρας δεν είναι εύκολη επειδή τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας στερεύουν από τις συνεχείς παρεμβάσεις, την ώρα που οι ξένοι επενδυτές εγκαταλείπουν τη χώρα λόγω των πολιτικών του Ερντογάν.

Την ίδια στιγμή τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις της Τουρκίας σπεύδουν να μετατρέψουν τις αποταμιεύσεις τους σε δολάρια ή να αγοράσουν χρυσό, εντείνοντας ακόμη περισσότερο τις πιέσεις προς τη λίρα σε έναν φαύλο κύκλο.

Παράλληλα με τόσο χαμηλά επιτόκια σε μια χώρα με πληθωρισμό 11,8%, οι αποδόσεις των καταθέσεων και των κρατικών ομολόγων της Τουρκίας υπολείπονται του πληθωρισμού. Τα πραγματικά επιτόκια στην Τουρκία είναι από τα χαμηλότερα στον κόσμο και εάν οι επενδυτές δεν αγοράζουν ομόλογα και οι καταθέτες δεν αποταμιεύουν, τότε δημιουργούνται ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στη λίρα οδηγώντας σε φαύλο κύκλο.

Ολα αυτά την ώρα που μέχρι τα μέσα του επόμενου έτους η Τουρκία θα χρειαστεί κεφάλαια άνω των 160 δισ. δολαρίων σε εξωτερική χρηματοδότηση για να καλύψει λήξεις ομολόγων ή για να μετακυλίσει σε μεταγενέστερες ημερομηνίες τέτοιες υποχρεώσεις.

Επίσης επιχειρήσεις της χώρας έχουν χρέη σε ξένο νόμισμα που υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τα 300 δισ. δολάρια, με το ένα τρίτο από αυτά να είναι δάνεια βραχυπρόθεσμης διάρκειας. Με την πανδημία να έχει πλήξει τον τζίρο τους και λόγω της πτωτικής πορεία της λίρας στις αγορές δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης τέτοιων χρεών.

Η κατάσταση έφτασε να είναι τέτοια που σε διεθνές τουλάχιστον επίπεδο είχαν αρχίσει να γίνονται συζητήσεις ακόμη και για πιθανή προσφυγή της Τουρκίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Το χάπι αυτό όμως θα είναι πολύ δύσκολο να το καταπιεί ο Ερντογάν, ο οποίος θέλει πάση θυσία να αποφύγει μια τέτοια εξέλιξη για πολιτικούς κυρίως λόγους – και θα κάνει ό,τι μπορεί προς την κατεύθυνση αυτή.