Οι φυσικές καταστροφές ως δείκτης ευφυίας των διοικούντων

Δυστυχώς η ιστορία επαναλαμβάνεται και αυτό θα συμβαίνει όσο οι άνθρωποι πράττουν με τον ίδιο τρόπο. Στη χώρα μας βιώσαμε τα τελευταία χρόνια τραγικά γεγονότα όπως-μεταξύ άλλων- την πλημμύρα στην Εύβοια και την Μάνδρα καθώς και την ανεπανάληπτη τραγωδία με την φωτιά στο Μάτι Αττικής. Σε παγκόσμιο επίπεδο πυρκαγιές και τυφώνες καταστροφικής ισχύος μονοπώλησαν επίσης  την αγωνία μας αποδεικνύοντας πως οι φυσικές* καταστροφές δεν έχουν σύνορα. *Αστερίσκος καθότι ως άνθρωποι έχουμε με τις δράσεις μας παρέμβει στο περιβάλλον.

Κάθε ιστορία έχει πάντα το δικό της αντιληπτικό επίπεδο ερμηνείας της. Στο Μάτι για παράδειγμα συντελέστηκε ένα έγκλημα όπου τραγικοί πρωταγωνιστές υπήρξαν χιλιάδες άνθρωποι που πάλεψαν μόνοι τους, χωρίς γνώσεις και χωρίς προετοιμασία. Είναι θαύμα που σώθηκαν τόσοι πολλοί συμπολίτες μας και αυτό οφείλεται στο ένστικτο της επιβίωσης και όχι επειδή ήταν κατάλληλα εκπαιδευμένοι. Από τότε έως σήμερα ποιος δήμαρχος έχει πραγματοποιήσει εκπαιδευτικά σεμινάρια στους δημότες του ώστε να γνωρίζουν έστω τα βασικά σε περίπτωση ανάγκης; Η ηγεσία απαιτεί πρωτοβουλίες που λίγοι δυστυχώς παίρνουν. Οργανώστε σεμινάρια λοιπόν και υποχρεώστε, μάλιστα, υποχρεώστε τους δημότες να παρευρεθούν. Έστω ένα μέλος από κάθε οικογένεια. Να δώσετε μάλιστα 2 ημερομηνίες που μπορούν να παρακολουθήσουν και να τους δικαιολογήσετε και από την εργασία τους. Όποιος δεν παρευρεθεί να δηλώσει υπεύθυνα πως αν συμβεί το οτιδήποτε δεν θα στραφεί νομικά εναντίον του δήμου. Ζητάμε ευθύνες-καλώς πράττουμε-από τις δημοτικές αρχές. Αν όμως δεν αναλαμβάνουμε και τις δικές μας ευθύνες εκεί όπου μας αναλογούν, τότε κυνηγάμε την ουρά μας.

Οι καταστροφές όμως είναι και μια ευκαιρία μάθησης για μια υπεύθυνη πολιτική και αυτοδιοικητική ηγεσία. Για παράδειγμα:Τι προσαρμογές πρέπει να κάνει στα μέσα μαζικής μεταφοράς εφόσον απαιτηθεί εκκένωση περιοχής; Που θα συγκεντρωθεί ο κόσμος και ποιοι θα τον μεταφέρουν σε ασφαλές σημείο; Ποια σπίτια ή οικόπεδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως στρατηγικά σημεία των επιχειρήσεων; Ποιοι δρόμοι διαφυγής θα αξιοποιηθούν; Ποιος είναι ο αριθμός των τοπικών εθελοντών και τι ακριβώς θα κάνουν; Είναι πολλές οι πτυχές που πρέπει να καλυφθούν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την καταστροφή. Αν ρωτήσετε τους 332 δημάρχους της χώρας αν είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν πρωτοβάθμια μια καταστροφή οι συντριπτική πλειοψηφία θα απαντήσει με μισόλογα. Κύριοι είστε υπόλογοι αν δεν ετοιμάσετε τους δημότες σας. Το κεντρικό κράτος αλλά και οι υπηρεσίες της πολιτικής προστασίας δεν μπορούν να είναι παντού. Ελλείψεις σε δυναμικό και μηχανήματα θα υπάρχουν πάντα. Αυτό σημαίνει πως η τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου βαθμού δηλαδή οι δήμοι πρέπει να βγουν μπροστά, έστω και αν οι κύριες αρμοδιότητες αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών ανήκουν στην κεντρική και περιφερειακή διοίκηση.

Ως γνωστόν οι καταστροφές πλήττουν τις πιο αδύναμες και ευπαθείς ομάδες πληθυσμού. Σε περίπτωση που αυτοί οι άνθρωποι υποστούν ζημιές στο σπίτι τους είναι πολύ πιο δύσκολο να το αναγεννήσουν. Είναι πιθανό να μην έχουν και την οικονομική δυνατότητα να το πράξουν, αφού ούτε ασφάλεια έναντι φυσικών καταστροφών θεωρείται πιθανόν να μην έχουν. Ποιοι δήμοι, από τα αμέτρητα άδεια ακίνητα που διαθέτουν, έχουν προβλέψει να τα μετατρέψουν σε χώρους φιλοξενίας σε περίπτωση που δημότες απαιτηθεί να φιλοξενηθούν εξαιτίας μιας καταστροφής; Στο Μάτι ευτυχώς  υπήρξαν οι κατασκηνώσεις. Ντροπή και μόνο ντροπή που ο δήμος δεν έχει δημιουργήσει ακόμη μια δική του τέτοια δομή φιλοξενίας. Άραγε σε δήμους παρόμοιας επικινδυνότητας με το Μάτι υφίστανται παρόμοιες δομές; Ρητορικό το ερώτημα. Δομές που μακάρι να μην την χρησιμοποιηθούν ποτέ. Είναι σαν τα καταφύγια σε περίπτωση πολέμου. Τα φτιάχνεις, τα εξοπλίζεις και ας μην πας ποτέ. Δεν γίνεται ο πόλεμος και μετά τα φτιάχνεις. Μικρά γράμματα είναι αυτά για αρκετούς αιρετούς και λυπάμαι αν δεν γίνομαι αρεστός σε πολλούς που γνωρίζω και προσωπικά. Για μένα η ασφάλεια των δημοτών είναι πάνω από κάθε σχέση.

Ο ρόλος των ΟΤΑ λοιπόν, είναι καθοριστικός στο θέμα της πολιτικής προστασίας, έστω και αν δεν έχουν την άμεση αρμοδιότητα. Η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και των ακραίων καιρικών φαινομένων απαιτεί οργάνωση, προετοιμασία και σχέδιο. Βασικό συστατικό μιας επιτυχούς διαχείρισης τέτοιου γεγονότος είναι η εξακρίβωση των πιθανών κινδύνων. Διοικώ μια περιοχή σημαίνει πως ξέρω από τι κινδυνεύει και ποιες είναι οι «έξοδοι» κινδύνου. Διοικώ μια περιοχή σημαίνει πως έχω φτιάξει ένα εγχειρίδιο διαχείρισης κινδύνων και ξέρω τι θα κάνω συνολικά σαν δημοτικός μηχανισμός. Από τι κινδυνεύω και γιατί; Ποιες είναι οι προληπτικές δράσεις που οφείλω να κάνω; Τι μου λείπει ώστε να τις κάνω, για να φροντίσω να το αποκτήσω; Αν συμβεί το παραμικρό πως θα καλύψω τις άμεσες και τις μακροχρόνιες συνέπειες;  Είναι γνωστό πως το βάρος της ευθύνης που αναλογεί στους δήμους είναι μικρό, συμπληρωματικό. Οι περιφέρειες έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο βάση νόμου όπως προαναφέραμε. Αυτό είναι λάθος κατά την άποψη μας. Ο δήμαρχος κάθε πόλης-αλλά και πολλών μικρών χωριών/οικισμών που συμπληρώνουν διοικητικά τα όρια των δήμου- γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα ή οφείλει να γνωρίζει κάθε σπιθαμή εδάφους και να οσμίζεται κάθε πιθανό κίνδυνο που κρύβεται σε κάθε σκοτεινό σημείο του δήμου του. Ο δήμαρχος ξέρει τις ευπαθείς ομάδε. Θεωρώ πως οι ΟΤΑ πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο και όπως επιβεβαιώθηκε με τις πρόσφατες τραγωδίες, οτιδήποτε άλλο δεν επαρκεί. Το πρόβλημα είναι ότι από τους 332 δήμους μόνο λίγοι διαθέτουν γραφεία πολιτικής προστασίας και αυτά με αμφίβολη επιχειρησιακή ετοιμότητα. Το κομμάτι που αφορά το κράτος δείχνει να έχει προχωρήσει με το ενιαίο συντονιστικό κέντρο επιχειρήσεων. Με τους ΟΤΑ όμως τι γίνεται; Τι θα συμβεί αν υπάρχουν παράλληλα γεγονότα σε πολλές περιοχές; Ποιος θα αναλάβει να ανακόψει μια πυρκαγιά για παράδειγμα στα πρώτα στάδια της; Ποιος πρέπει να δώσει μια οδηγία για εκκένωση; Έως ότου οι υπηρεσίες του κράτους αποφανθούν ίσως να είναι αργά. Αναφερόμαστε σε περιπτώσεις παράλληλων φαινομένων. Οι όμοροι δήμοι μεταξύ τους επίσης μπορούν να λειτουργήσουν με αλληλοβοήθειες εφόσον απαιτηθεί. Χρειάζεται να δοθεί στους ΟΤΑ η δυνατότητα να έχουν την δική τους πρώτη άμυνα έναντι φυσικών καταστροφών. Με εκπαιδευμένο στελεχιακό δυναμικό και εξοπλισμό έτοιμο να επέμβει άμεσα. Φυσικά αυτό προϋποθέτει πόρους και δυνατότητα προσλήψεων. Είναι από τις περιπτώσεις που και τα 2 πρέπει να επιτραπούν. Οι δήμοι είναι υποχρεωμένοι να προστατεύουν τις ζωές και τις περιουσίες των δημοτών τους. Άραγε ποιοι το ξέρουν αυτό; Ποιοι είναι οι δήμαρχοι εκείνοι που θέλουν και μπορούν να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο στην προστασία ζωών, περιβάλλοντος και περιουσιών; Ποιοι πιστεύουν πως θα τα καταφέρουν εφόσον έχουν δυναμικό και πόρους αλλά και αίσθημα ευθύνης;

Περισσότερες αρμοδιότητες θέλετε πολλοί δήμαρχοι. Το κράτος ας τους δώσει την απόλυτη αρμοδιότητα λοιπόν. Την ευθύνη να θωρακίσουν με τέτοιο τρόπο τον δήμο τους ώστε η παρέμβαση της κεντρικής πολιτικής ηγεσίας και των μηχανισμών της να είναι επικουρική. Μια συνθήκη ικανή να λύσει πολλά προβλήματα. Ο υπουργός εσωτερικών κ. Θεοδωρικάκος έως σήμερα δείχνει διάθεση ενίσχυσης του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στελέχη, πόροι και αρμοδιότητες άμεσα ώστε η πολιτεία να έχει πράξει το καθήκον της απέναντι στη πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Μετά, κάθε δημοτική αρχή θα πρέπει να βάλει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας όποια δικαιολογία έκανε έως σήμερα «καριέρα».