Μεταξύ Ιμίων και Καστελλορίζου

17 Ιουνίου 2020. Ενα μήνα και κάτι μέρες πριν από την κορύφωση του νέου γύρου έντασης στην περιοχή του Καστελλορίζου, που λίγο έλειψε, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, να οδηγήσει σε νέο «θερμό επεισόδιο» Ελλάδα – Τουρκία. Είναι η ημέρα που πήρα στα χέρια μου το νέο βιβλίο των Μιχάλη Ιγνατίου και Νίκου Μελέτη, «Η συμφωνία που «γκρίζαρε» το Αιγαίο – Από τα Ιμια στη Μαδρίτη – Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών». Σε μία περίοδο που όλοι γράφαμε για τη διαρκή κλιμάκωση των τουρκικών προκλήσεων σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, την απειλή της Αγκυρας για αποστολή σεισμογραφικού σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας ένα βιβλίο – ρεπορτάζ από την αρχή μέχρι το τέλος την περίοδο που μπήκαν τα θεμέλια για το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου, ήταν ένα εργαλείο για να μπορέσεις να αναλύσεις καλύτερα τα γεγονότα. Να θυμηθείς τα γεγονότα και να μάθεις το παρασκήνιο. Να διαισθανθείς τι έρχεται. Αντιλαμβανόμενος τελικά ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται με τρόπο που «κόβει την ανάσα»…

Στην πρώτη ανάγνωση προσπάθησα να επαναφέρω την ανάμνηση εκείνων των ημερών, μετά το επεισόδιο των Ιμίων. Να ταιριάξω το κλίμα, την ατμόσφαιρα εκείνης της χρονιάς στο ρεπορτάζ του βιβλίου που είχα στα χέρια μου και είχα ήδη αρχίσει να διαβάζω. Ακουσα πολλές φορές την ομιλία του Κώστα Σημίτη, στη Βουλή και τη φράση «θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την πρωτοβουλία και τη βοήθεια τους». Σε ένα από τα πολλά βίντεο και μοντάζ υπάρχει και η φράση της Αλέκας Παπαρήγα, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τότε, να σημειώνει από το βήμα της Βουλής ότι «πολύ μεγάλες παραχωρήσεις σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας ή απόπειρα να γίνουν παραχωρήσεις γίνονταν αφού είχαν προηγηθεί μεγάλα και παχιά λόγια περί εθνικού συμφέροντος, περί πατριωτισμού»…

Στο βιβλίο και δη στις άπειρες σημειώσεις που κράτησα επανήλθα στις 21 Ιουλίου. Με την ανακοίνωση της τουρκικής navtex για έρευνες του «Ορούτς Ρέις» σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Τις μέρες που τα «alert» στο κινητό από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία αναφέρονταν σε συνομιλία της γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ με τον τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. «Την άνοιξη του 1996 όλοι έδειχναν προετοιμασμένοι από καιρό. Από τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση των Ιμίων, τουλάχιστον δύο από τους πρωταγωνιστές, η Τουρκία και οι ΗΠΑ, δούλευαν ήδη για την επόμενη μέρα.

Ο στόχος δεν ήταν άλλος από αυτόν που είχε διαμορφωθεί μετά το 1974. Απευθείας διμερής διάλογος και διαπραγμάτευση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας επί όλων των θεμάτων του Αιγαίου» υπογραμμίζουν οι συγγραφείς τονίζοντας ότι «στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο παρατηρείται μία περιοδικότητα».

Οπως άλλοτε

Διαβάζοντας την καταγραφή των εξελίξεων εκείνης της περιόδου, έρχεσαι αντιμέτωπος με το σήμερα και ξέρεις ακριβώς τι να περιμένεις από την «ένταση», που φτάνει λίγο πριν από ένα «θερμό επεισόδιο», τη «διαμεσολάβηση», την «τουρκική διάθεση για αποκλιμάκωση», τον «διάλογο» και ό,τι ακολουθεί. Οπως αναφέρουν οι συγγραφείς πριν παραδοθεί το τελικό κείμενο «η επικαιρότητα των τουρκολιβυκών μνημονίων, της απειλής για «εισβολή» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα σκέπασε τα πάντα.

Μία επικαιρότητα που συνδέεται και έρχεται να επιβεβαιώσει πολλά από τα συμπεράσματα στα οποία οδηγεί η ανάλυση των γεγονότων από τα Ιμια μέχρι και τη Συμφωνία της Μαδρίτης και όσα ακολούθησαν αμέσως μετά». Ο επίλογος γράφτηκε τον Ιανουάριο του 2020 με τον Νίκο Μελέτη σε πτήση για το Μαρόκο, με ΥΠΕΞ τον Νίκο Δένδια και την Ελλάδα να προσπαθεί να βρει συμμάχους ή τουλάχιστον «συνηγόρους στην εκστρατεία για την αντιμετώπιση του Μνημονίου για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών» Ερντογάν – Σάρατζ και τον Μιχάλη Ιγνατίου να ενημερώνει με μήνυμα για «μια νέα θετική δήλωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ που αποδοκίμαζε τις ξένες παρεμβάσεις (όπως αυτή που διαφήμιζε η Τουρκία) στη Λιβύη αλλά και επιβεβαιώνε την αμερικανική θέση που δικαίωνε την Ελλάδα ότι τα νησιά εχουν τα ίδια δικαιώματα με την ηπειρωτική ακτή σε θαλάσσιες ζώνες». Η εικόνα «θύμιζε δεκάδες αποστολές στο παρελθόν σε ξένες πρωτεύουσες, σε διεθνή φόρα, με τον ίδιο σχεδόν σκοπό: την αντιμετώπιση της Τουρκίας, που κάθε φορά μετακινούσε το γκολπόστ»…

Μιχάλης Ιγνατίου – Νίκος Μελέτης
Η συμφωνία που «γκρίζαρε» το Αιγαίο
Εκδ.Πεδίο, σελ. 416
Τιμή 16,90 ευρώ