Λιβύη : Τι σημαίνει η εκεχειρία και πώς θα μπορούσε να υπάρξει ειρήνη

Δεν είναι η πρώτη φορά που ανακοινώνεται μια προσπάθεια για εκεχειρία στη σπαρασσόμενη χρόνια τώρα από τον εμφύλιο πόλεμο Λιβύη. Οι πιο δύσπιστοι θα συμπλήρωναν ότι είναι πιθανό να μην είναι και η τελευταία, καθώς συχνά στο παρελθόν ανάλογες απόπειρες δυναμιτίστηκαν από την ένταση των αντιπαραθέσεων που διαπερνούν μια χώρα που όχι μόνο δεν έχει βρει ένα ενιαίο βηματισμό εδώ και πολλά χρόνια, αλλά και την ίδια στιγμή αποτελεί ένα από τα πεδία όπου αντανακλώνται ευρύτερες γεωπολιτικές αντιθέσεις και δη με έναν σύνθετο και τεθλασμένο τρόπο.

Βέβαια της εκεχειρίας αυτής προηγήθηκε ένας ορισμένος συσχετισμός που διαμορφώθηκε στο ίδιο το πεδίο των μαχών. Έτσι ενώ για ένα μεγάλο διάστημα το ερώτημα ήταν εάν η πλευρά του κοινοβουλίου με έδρα το Τομπρούκ, την οποία υποστηρίζουν στρατιωτικά οι δυνάμεις των οποίων ηγείται ο Χαφτάρ θα καταφέρουν να καταλάβουν την Τρίπολη, στα περίχωρα της οποίας είχαν φτάσει, τους τελευταίους μήνες τα πράγματα άλλαξαν και κάποια στιγμή το βασικό επίδικο έγινε η Σίρτη, το κλειδί για τις εξαγωγές πετρελαίου της Λιβύης.

Βέβαια, μια περιγραφή που θα έβλεπε μόνο τους συσχετισμούς ανάμεσα σε δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις απλώς θα έχανε την καθοριστική παρέμβαση ξένων δυνάμεων. Έτσι λοιπόν η ανατροπή συσχετισμού υπέρ της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης με έδρα την Τρίπολη δεν θα είχε γίνει χωρίς τη σημαντική βοήθεια που προσέφερε η Τουρκία, χώρα που έχει εμπλακεί ιδιαίτερα ενεργά σε αυτή τη σύγκρουση ενισχύοντας σε επίπεδο εξοπλισμού αλλά και διευκολύνοντας τη μετακίνηση μισθοφόρων από τη Συρία, που μπόρεσε να αντισταθμίσει την υποστήριξε που είχε η πλευρά Χαφτάρ από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο, τη Γαλλία αλλά τη Ρωσία. Όπως επίσης ήταν τόσο η παρουσία της Ρωσίας αλλά και οι απειλές της Αιγύπτου για μεγαλύτερη εμπλοκή που φαίνεται ότι διαμόρφωσαν μια νέα ισορροπία.

Οι ευρύτεροι ανταγωνισμοί

Γύρω από τον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη υπάρχει και ένα σύνθετο κουβάρι αντιθέσεων που αφορούν ένα φάσμα από δυνάμεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες σε γενικές γραμμές αναγνωρίζουν την κυβέρνηση της Τρίπολης, όμως πρέπει να υπολογίσουν και το γεγονός ότι δύο σύμμαχοί τους, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν πάρει θέση με την αντίπαλη πλευρά, με την οποία παρεμπιπτόντως και οι ΗΠΑ διατηρούν μια επικοινωνία (συμπεριλαμβανομένης της παλιάς σχέσης με τον ίδιο τον Χαφτάρ από και καιρό που ζούσε στις ΗΠΑ, συνεργαζόμενος με τη CIA έχοντας έρθει σε ρήξη με τον Καντάφι). Την ίδια στιγμή δεν θα ήθελαν να δουν να ενισχυθεί η παρουσία της Ρωσίας, η οποία με τη σειρά της κυρίως επιθυμεί να δρομολογηθεί μια ειρηνευτική διαδικασία που να επιτρέψει και τη συνέχεια των επενδυτικών ευκαιριών στις εξορύξεις.

Όλα αυτά μπλέκονται με την όξυνση μιας βασικής διαιρετικής γραμμής σήμερα στον ευρύτερο αραβικό και ισλαμικό κόσμο, δηλαδή την προσπάθεια χωρών όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία να ανακόψουν την πολιτική κατεύθυνση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που στην περιοχή κατεξοχήν εκπροσωπείται από την Τουρκία και το Κατά.

Από τη μεριά της η Τουρκία δοκιμάζει με την άμεση εμπλοκή της να αποδείξει ότι είναι μια σημαντική περιφερειακή δύναμη ικανή να παρεμβαίνει εκτός συνόρων και να επηρεάζει το συσχετισμό σε κρίσιμες αντιπαραθέσεις, ενώ χρησιμοποίησε την υποστήριξη της κυβέρνησης της Τρίπολης για να πετύχει και την υπογραφή της συμφωνίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ με βάση την.

Παράλληλα, αναδεικνύονται και αποκλίσεις εντός της ΕΕ, με τη Γαλλία να διεκδικεί μια πιο αποφασιστική στάση ανακοπής των τουρκικών κινήσεων και τη Γερμανία να διεκδικεί το ρόλο της χώρας που μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα από άλλες μια διαπραγμάτευση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ειρηνική διευθέτηση.

Οι προσπάθειες για ειρήνευση

Κομβικό σημείο της αντιπαράθεσης το τελευταίο διάστημα ήταν η Σίρτη και υπήρχαν προσπάθειες ώστε και η ένταση να αποκλιμακωθεί και να υπάρξει μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη

γύρω από αυτήν και να αρχίσουν εκ νέου οι εξαγωγές πετρελαίου. Το άλλο σημείο έντασης, γύρω από το οποίο επίσης γίνεται συζήτηση για αποστρατιωτικοποίηση είναι η Αλ-Τζούφρα, η στρατιωτική βάση της οποίας είναι υπό τον έλεγχο του Χαφτάρ και όπου σύμφωνα με τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις σταθμεύουν ρωσικής κατασκευής αεροσκάφη, μισθοφόροι της ρωσικής εταιρείας Wagner αλλά και σέρβοι και ουκρανοί μαχητές.

Πρωτοβουλίες σε αυτή την κατεύθυνση πήραν τόσο η Ρωσία όσο και οι ΗΠΑ. Η Ρωσία και η Τουρκία, που είχαν ήδη πάρει πρωτοβουλία για ανακωχή από τις 8 Ιανουαρίου, πραγματοποίησαν στις 22 Ιουλίου διαβούλευση αξιωματούχων με σκοπό τη συνέχεια των προσπαθειών για μια διαρκή εκεχειρία, την προώθηση του πολιτικού διαλόγου ανάμεσα στις αντίπαλες παρατάξεις στη Λιβύη, στη βάση των συμπερασμάτων της συνόδου του Βερολίνου στις 19 Ιανουαρίου και να εξετάσουν την δημιουργία κοινής ομάδας εργασίας πάνω στο θέμα.

Από τη μεριά ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Λιβύη Ρίτσαρντ Νόρλαντ δήλωσε στις 10 Αυγούστου ότι αμερικανοί αξιωματούχοι συζήτησαν με ξένες κυβερνήσεις το ενδεχόμενο να διαμορφωθεί μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη γύρω από την πόλη της Σίρτης. Η δήλωση αυτή ήρθε σε συνέχεια της δήλωσης του Ρίτσαρντ Ο’Μπράιαν, Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν μια συνεννόηση «360 μοιρών» με τη Λιβύη αλλά και άλλες χώρες που έχουν εμπλακεί στη σύγκρουση με «σκοπό μια λύση που να υποστηρίζει την εθνική κυριαρχία της Λιβύης αλλά και τα κοινά συμφέροντα των ΗΠΑ, των συμμάχων και των συνεργατών τους», πράγμα που σημαίνει να «επιτραπεί στη [λιβυκή] Εθνική Εταιρεία

Πετρελαίου να ξεκινήσει ξανά το ζωτικής σημασίας έργο της, με πλήρη διαφάνεια, και να εφαρμοστεί μια αποστρατιωτικοποιημένη λύση για τη Σίρτη και την Αλ-Τζούφρα, να γίνει σεβαστό το εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλει ο ΟΗΕ και να ολοκληρωθεί μια εκεχειρία υπό τις στρατιωτικές συνομιλίες 5+5 που συντονίζει ΟΗΕ». (Οι συνομιλίες 5+5 είναι οι συνομιλίες 5 στρατιωτικών αξιωματούχων της κυβέρνησης της Τρίπολης και 5 στρατιωτικών αξιωματούχων της πλευράς Χαφτάρ).

Η ανακοίνωση της εκεχειρίας

Η ανακοίνωση της εκεχειρίας έγινε μέσα από δηλώσεις των αντιμαχόμενων πλευρών που επιβεβαίωσαν τη συμφωνία.

Η μία έγινε από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου Προεδρίας Αλ Σάρατζ, εκ μέρους της κυβέρνησης της Τρίπολης. Η άλλη δήλωση έγινε από τον Αγκίλα Σάλεχ, τον πρόεδρο του κοινοβουλίου με έδρα την Τρίπολη. Η επιλογή να κάνει αυτός τη δήλωση δεν αντανακλά μόνο ζητήματα θεσμικής εκπροσώπησης, λόγω της θέσης του, όσο και το γεγονός ότι όπως έχει φανεί και από τη στάση της Ρωσίας απέναντί του αλλά και της Τουρκίας, θεωρείται πιο βιώσιμος συνομιλητής σε σχέση με τον Χαφτάρ. O Αγκίλα Σάλεχ μάλιστα υποστήριξε ότι η Σίρτη θα μπορούσε να γίνει η έδρα για ένα νέο προεδρικό συμβούλιο. Ωστόσο, προσεκτικοί παρατηρητές σημείωσαν ότι ενώ και οι δύο πλευρές μίλησαν για την αποστρατιωτικοποίηση γύρω από τη Σίρτη, η πλευρά της κυβέρνησης της Τρίπολης μίλησε και για την αποστρατιωτικοποίηση της Αλ Τζούφρα.

Η διαφωνία Χαφτάρ

Από τη μεριά του ο Χαφτάρ θα εκφράσει τη διαφωνία του ως προς την αποτελεσματικότητα της εκεχειρίας μέσα από δηλώσεις του Αχμέντ Μισμάρι, εκπροσώπου του αυτοαποκαλούμενου «Λιβυκού Εθνικού Στρατού» ο οποίος υποστήριξε ότι η εκεχειρία που ανακοίνωσε ο Σάρατζ ήταν για το πρακτικά ένα κόλπο μάρκετινγκ και ότι την ίδια στιγμή υπήρχε κινητοποίηση στρατιωτικών δυνάμεων γύρω από τη Σίρτη και τη Αλ-Τζούφρα. Ούτε είναι τυχαίο ότι δεν αναφέρθηκε καθόλου στο ότι ανάλογη δήλωση έκανε και ο Αγκίλα Σάλεχ.

Η αιτία για αυτή τη διαφωνία ίσως να βρίσκεται στο ότι ο Χαφτάρ, που μέχρι τώρα ήταν στο κέντρο των όποιων διαπραγματεύσεων για την ειρήνη στη Λιβύη, μάλλον στην τελευταία συνεννόηση παραγκωνίστηκε προς όφελος του Σάλεχ.

Ωστόσο, το πρόβλημα που καλείται επίσης να διαχειριστεί ο Χαφτάρ, που δεν είχε υποστηρίξει ούτε την προσπάθεια εκεχειρίας της Τουρκίας με τη Ρωσία τον Ιανουάριο, είναι ότι στο στρατιωτικό επίπεδο δεν έχει καταφέρει να τα πάει καλά και με την αποτυχία κατάληψης της Τρίπολης και με το γεγονός ότι δεν απέτρεψε την προέλαση των αντίπαλων δυνάμεων μέχρι την περιοχή της Σίρτης.

Πάντως το γεγονός ότι από τον Ιούνιο δεν έχει υπάρξει κάποια κλιμάκωση των ένοπλων συγκρούσεων ίσως να είναι και μια ένδειξη ότι έχουμε περάσει σε μια φάση κλιμάκωσης των πολιτικών διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, όπως έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία της διαιρεμένης χώρας,αυτή δεν θα είναι μια καθόλου εύκολη υπόθεση.