Ερωτήματα στην παραλία

Δεν είναι σωστό σε εποχές δύσκολες όπως η δική μας να κατακρίνει ή να γκρινιάζει κανείς ή ίσως ακριβώς λόγω των δυσκολιών που διερχόμαστε όλοι μας μια αυξημένη απαιτητικότητα να γίνεται περισσότερη κατανοητή ακριβώς γιατί μπορεί να ερμηνεύσει με έναν πλάγιο τρόπο το τι συμβαίνει και γιατί συμβαίνει. Δεν χρειάζεται να είναι φιλόσοφος κανείς για να καταλάβει πως η καθημερινότητά μας διαμορφώνει όλους ως τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς πολύ περισσότερο παρά τα κατατεθειμένα μέσα σε χιλιάδες βιβλία συστήματα αγωγής μας ως υπεύθυνων πολιτών. Η ύπαρξη ενός υπουργείου, της Αστυνομίας, της Εφορίας, ή άλλων δημόσιων οργανισμών – αυτό δεν σημαίνει αμφισβήτηση της χρησιμότητάς τους – καθορίζει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την ποιότητα της πνευματικής συγκρότησης ενός λαού σε σχέση με ό,τι διδάσκεται από καθέδρας στις «επίσημες» εκπαιδευτικές ώρες.

Αν λάβει κανείς υπόψη του τη «γλώσσα» με την οποία επικοινωνούν με τον λαό οι επιμέρους φορείς του κρατικού μηχανισμού θα εννοήσει πλήρως πού οφείλεται η λεκτική και νοηματική φτώχεια όταν τα πανταχού παρόντα μέσα επικοινωνίας – ειδικότερα τα τηλεοπτικά – ζητούν από οποιονδήποτε βρεθεί μπροστά τους να τους πει λίγες λέξεις για ένα σημερινό, καυτό πρόβλημα.

Με τον κορωνοϊό και τα ελληνοτουρκικά να έχουν την τιμητική τους το τελευταίο διάστημα. Και για τον μεν πρώτο όσο περισσότερο φαίνεται να απολαμβάνουν διερωτώμενοι τη στιγμή που τους γίνεται η ερώτηση – για παράδειγμα λουόμενοι σε μια παραλία – τόσο περισσότερο καταλαβαίνεις πως σχεδόν δεν τους έχει αγγίξει ως πρόβλημα, σάμπως η ύπαρξή του να αφορά τους κατοίκους ενός άλλου πλανήτη. Απαντούν με τις ίδιες ακριβώς λέξεις που τους γίνεται η ερώτηση και προπαντός με τη βεβαιότητα ότι αποτελούν μέρος ενός κανόνα ώστε όποιος την ίδια στιγμή δεν είναι σε μια παραλία και να απολαμβάνει, να συνιστά σχεδόν προσβλητική εξαίρεση.

Οσον αφορά τα ελληνοτουρκικά, σκέφτεσαι ακούγοντας το τι λέγεται από ανθρώπους καθημερινούς – στην ιδιότητα «ο άνθρωπος του δρόμου», ο γάλλος συγγραφέας Ανρί ντε Μοντερλάν απέδιδε τα εύσημα μιας συγκινητικής αρετής – πως αν δεν πληροφορούνταν τίποτε απολύτως για το επίμαχο αυτό θέμα, η σύγχυσή τους θα ήταν ασφαλώς πολύ μικρότερη. Δεν είναι απάντηση στο πρόβλημα ότι τα δημόσια θέματα ως τη στιγμή που θα μας περιλάβουν μέσα τους και θα γίνουν εκ των πραγμάτων προσωπική μας υπόθεση, δικαιολογούν τον εφησυχασμό και τον αυτοσχεδιασμό στην αντιμετώπισή τους.

Αν κάτι τέτοιο ίσχυε, ακόμη και όταν θα ερχόταν η στιγμή που θα αποτελούσαμε μέρος του προβλήματος, με άμεσες και δραματικές συνέπειες στην προσωπική μας συνθήκη, θα είχε δημιουργηθεί μέσα μας μια τόσο εκτεταμένη ανεξήγητη αμηχανία που έστω και μια στοιχειώδης συνέχεια της ζωής μας θα ήταν αδύνατη. Επομένως κάτι υπάρχει που μπορεί να διορθωθεί ή να αλλάξει, και αυτό δεν είναι άλλο παρά το status quo μιας νοοτροπίας που ακριβώς επειδή παρουσιάζεται άκρως γενικευμένη γίνονται και απολύτως αντιληπτά τα σημάδια της χρεοκοπίας και της παρακμής της. Φτάνει να συνειδητοποιήσουμε πως τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα δεν είναι άμοιρα για τις πιο προσωπικές, ιδιωτικές αντιδράσεις και οι τελευταίες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την κατανόηση του τι συμβαίνει έξω και πέρα από μας.