«Εδρα Μιλτιάδη Μαρινάκη»: Γέφυρα μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας

Το ερχόμενο φθινόπωρο στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο δεν θα είναι ίδιο με τα προηγούμενα ακαδημαϊκά έτη. Και αυτό όχι μόνο εξαιτίας της πανδημικής κρίσης που επηρεάζει τα ήθη και αναπροσαρμόζει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ακριβώς σε αυτή τη συγκυρία, ξεκινάει μια μεγάλη αλλαγή με εμβέλεια που φτάνει ως την Ελλάδα: το φθινόπωρο του 2020 αναμένεται να αναλάβει καθήκοντα ο πρώτος καθηγητής στην Εδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού «Μιλτιάδης Μαρινάκης» προς τιμήν του πατέρα του έλληνα εφοπλιστή και επιχειρηματία Βαγγέλη Μαρινάκη.

Η εξέλιξη αυτή είναι η κατάληξη μιας οργανωμένης προσπάθειας που μετράει πέντε χρόνια. Κι αυτό επειδή η τοπική ελληνική κοινότητα και το «Ohio Hellenic Paideia» (OHP), με βασικό δωρητή τον Β. Μαρινάκη, ξεκίνησε και ολοκλήρωσε την περίοδο 2015 – 2020 έναν κύκλο χρηματοδότησης προκειμένου να διασώσει και να διατηρήσει εσαεί τη λειτουργία ενός τμήματος, το οποίο ήταν προγραμματισμένο να διακοπεί. Η ελληνική γλώσσα μπορεί και πάλι να αντηχήσει μέσα στις σπουδαστικές αίθουσες, καθώς από τις αρχές του Ιουνίου το Διοικητικό Συμβούλιο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο ανακοίνωσε και επίσημα την ίδρυση της Εδρας «Μιλτιάδης Μαρινάκης».

Ο χώρος που υποδέχεται τη διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας δεν είναι καθόλου τυχαίος. Το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών βρίσκεται σε ένα από τα μεγαλύτερα αμερικανικά πανεπιστήμια (με έτος ιδρύσεως το 1870). Είναι το τρίτο μεγαλύτερο πολιτειακό πανεπιστήμιο των ΗΠΑ με υψηλή ακαδημαϊκή φήμη και τη 18η μεγαλύτερη βιβλιοθήκη πανεπιστημιακής έρευνας της Βόρειας Αμερικής (άνω των 5,8 εκατ. τόμων).

Το Τμήμα δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970, όταν μια ομάδα Ελληνοαμερικανών συγκέντρωσε την αναγκαία χρηματοδότηση με το «Project Paideia». Από τότε περισσότεροι από 12.000 φοιτητές έχουν παρακολουθήσει ένα ή περισσότερα από τα μαθήματα Νεοελληνικών που προσφέρονται. Πενήντα χρόνια αργότερα ολοκληρώνεται ένα μήνυμα με ευρεία απήχηση: ο Βαγγέλης Μαρινάκης ονόμασε την έδρα στη μνήμη του πατέρα του, ενός ανθρώπου που του ενέπνευσε την αγάπη για τον συνάνθρωπο και το καθήκον απέναντι στην ελληνική παράδοση και τον πολιτισμό.

Γέφυρα με την Ελλάδα

Αυτό που συμβαίνει στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο (OSU) είναι η άκρη μιας γέφυρας, η απόληξη της οποίας φτάνει ως την Ελλάδα. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού παγκοσμίου φήμης μελετητές διδάσκουν την ελληνική γλώσσα, τον πολιτισμό, καθώς και λαογραφία, ιστορία, λογοτεχνία. Εκτός των διδακτικών τους καθηκόντων και της έρευνας, ωστόσο, συνεργάζονται στενά με την τοπική ελληνική κοινότητα και ταξιδεύουν συχνά στο εξωτερικό για τη διατήρηση και ενδυνάμωση των δεσμών των Ελλήνων της διασποράς και των αμερικανών φοιτητών με τη χώρα μας.

Εδώ και σχεδόν 40 χρόνια, για παράδειγμα, φοιτητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί, έχουν συμμετάσχει σε αρχαιολογικά έργα στην Ελλάδα με τη χορηγία του Τμήματος Ιστορίας και επικεφαλής τον καθηγητή Timothy Gregory, τη σύζυγό του και συντονίστρια του έργου, Lita Τζωρτζοπούλου-Gregory. Δύο τέτοια μεγάλα έργα είναι οι ανασκαφές στην Ισθμία και το Αυστραλιανό Αρχαιολογικό Πρόγραμμα στην Παλιόχωρα Κυθήρων (APKAS), συμπεριλαμβανομένου του έργου Karavas Water Project (KVWP) στον Καραβά του ίδιου νησιού.

Ανασκαφή στα Ισθμια

Οι ανασκαφές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στα Ισθμια  είναι πρωτοβουλία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και λειτουργεί με άδεια από το υπουργείο Πολιτισμού. Το έργο πιάνει το νήμα από εκεί που το άφησε ο Oscar Broneer (Πανεπιστήμιο του Σικάγο) μεταξύ 1952 και 1967 και αποτελεί την άμεση συνέχιση της ανασκαφής και της μελέτης που διεξήχθη από τον Paul A. Clement για το UCLA μεταξύ 1967 και 1986. Ο Timothy Gregory ορίστηκε διευθυντής του προγράμματος το 1987 και το Πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Οχάιο συμφώνησε να ενεργήσει ως επίσημος χορηγός του προγράμματος εκείνη την εποχή.

Όπως αναφέρει η Lita Τζωρτζοπούλου-Gregory, εκτελεστική διευθύντρια, επίσης, του Australian Archaeological Institute at Athens: «Το κρατικό πρόγραμμα του Οχάιο ελέγχει τα αρχεία της ανασκαφής από το 1967 μέχρι σήμερα και είναι αρμόδιο για τη συντήρηση και την προστασία των ευρημάτων της ανασκαφικής περιοχής καθώς επίσης και τη διαθεσιμότητά του για τη μελέτη στους μελετητές από το OSU και αλλού.

Στην πραγματικότητα οι ανασκαφές στην Ισθμία έχουν καταστεί μια ανεκτίμητη πηγή του Πανεπιστημίου της Πολιτείας του Οχάιο που μας έχει βοηθήσει να οικοδομήσουμε ένα ισχυρό πρόγραμμα στην αρχαία Ιστορία, καθώς και μια θέση κατάρτισης για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές στην Ιστορία, πολλοί από τους οποίους έχουν πάει σε αναγνωρισμένες πανεπιστημιακές θέσεις σε όλες τις ΗΠΑ».

Ερευνα στα Κύθηρα

Το Αυστραλιανό Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Παλιόχωρας Κυθήρων (ΑΠΚΑΣ), από την άλλη, είναι έργο του Αυστραλιανού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών σε συνεργασία με το OSU και το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ. Το έργο υιοθετεί μια προσέγγιση τοπίου στην ιστορία και την αρχαιολογία του βόρειου τμήματος του νησιού των Κυθήρων, χρησιμοποιώντας την αρχαιολογική επιφανειακή έρευνα ως κύρια μέθοδο διερεύνησης, η οποία διαφέρει από την ανασκαφή. Ομοίως, το Υδάτινο Εργο Καραβά (KWP) είναι μια περιβαλλοντική, τοπογραφική και ιστορική μελέτη των υδάτινων πόρων, της αποθήκευσης και της χρήσης στο βόρειο τμήμα των Κυθήρων, από τη σύγχρονη εποχή μέχρι το προϊστορικό παρελθόν.

Από το 1983, και σχεδόν κάθε χρόνο μέχρι το 2016, οι φοιτητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο έχουν συμμετάσχει σε μια μοναδική ευκαιρία σπουδών στο εξωτερικό στην Ισθμία, ενώ από το 1999 έως το 2016 οι φοιτητές έχουν εργαστεί σε αρχαιολογικά έργα στο νησί των Κυθήρων, συμπεριλαμβανομένου του ΑΠΚΑ και του KWP. Η Lita Τζωρτζοπούλου-Gregory συνεχίζει την περιγραφή: «Οι φοιτητές που συμμετέχουν είναι αφοσιωμένοι φοιτητές Ιστορίας και προπτυχιακοί φοιτητές που θέλουν να χρησιμοποιήσουν την εμπειρία για να έχουν μια διαφορετική προσέγγιση στον κόσμο στον οποίο ζουν.

Με την πάροδο των ετών, τα έργα αυτά έδωσαν μια μοναδική ευκαιρία στους φοιτητές να ζήσουν σε μικρά χωριά, παρατηρώντας την τοπική ζωή και να γνωρίσουν τους ντόπιους, ενώ ταυτόχρονα έμαθαν για το λεπτομερές αρχαιολογικό έργο και η μελέτη τους ανταμείφθηκε με εκπληκτικές γνώσεις για τον κόσμο των ανθρώπων που έχουν ζήσει εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια πριν. Πολλοί από τους φοιτητές έχουν συνεχίσει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία τους, αλλά οι περισσότεροι από αυτούς συνέχισαν να υπερέχουν στη γεωργία, τις επιχειρήσεις, σε επαγγέλματα που καλύπτουν διαφορετικούς τομείς της εργασιακής προσπάθειας. Ενα από τα πράγματα που οι μαθητές μας έλεγαν πάντα είναι πώς η αυστηρότητα, τα πρότυπα και η σωματική εργασία που απαιτείται για την επιτυχία στις αρχαιολογικές ανασκαφές του OSU στην Ελλάδα τους βοήθησαν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες και τα εμπόδια που αναπόφευκτα βρίσκουν στη ζωή τους μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους στο OSU».