Ελλάδα – Τουρκία: Ολο λόγια, υποσχέσεις και διάλογος χωρίς αντίκρυσμα

Από το 1974 όταν η αντιπαράθεση Ελλάδας – Τουρκίας άρχισε διαρκώς να οξύνεται, με ευθύνη βεβαίως της Αγκυρας, οι προσπάθειες αποκλιμάκωσης της έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες ήταν πολλές. Ο ελληνοτουρκικός διάλογος – άλλοτε ουσιαστικός και άλλοτε επιφανειακός – περιείχε σχεδόν τα πάντα: ζεϊμπέκικα, κουμπαριές, τη διπλωματία των σεισμών, δηλώσεις αβροφροσύνης, μνημόνια, διερευνητικές επαφές, συναντήσεις για τα ΜΟΕ. Ολα αυτά αφού είχαν προηγηθεί θερμές ημέρες στο Αιγαίο.

Το αποτέλεσμα όμως σχεδόν πάντα ήταν το ίδιο. Η Τουρκία έπειτα από κάθε προσπάθεια ελληνοτουρκικής προσέγγισης παρουσίαζε το πραγματικό της πρόσωπο. Επανέφερε στο προσκήνιο τις πάγιες προκλήσεις και διεκδικήσεις της εναντίον της χώρας μας. Και κάθε τόσο τις εμπλούτιζε με νέες.

Οι χρονιές και η ημερομηνίες-σταθμοί αυτού του «πλούσιου» σε μορφές και εκδηλώσεις ελληνοτουρκικού διαλόγου είναι πολλές.

Μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ. Το Μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ το 1988 θεωρείται ορόσημο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πρόκειται για τη συμφωνία που είχαν υπογράψει τον Μάιο εκείνης της χρονιάς στη Βουλιαγμένη οι δύο υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας Κάρολος Παπούλιας και Μεσούτ Γιλμάζ μετά την κρίση του «Σισμίκ» του 1987.

Η συμφωνία περιλαμβάνει τα γνωστά Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και τότε θεωρείτο πως ακολουθούσε το πνεύμα του Νταβός και της συμφωνίας Παπανδρέου – Οζάλ για εξομάλυνση της ελληνοτουρκικής κρίσης.

Εξομάλυνση

Βέβαια στα χρόνια που ακολούθησαν η Αγκυρα έδειξε τι εννοεί εξομάλυνση. Το 1996 είχαμε τα Ιμια και τις «γκρίζες ζώνες», τα ΜΟΕ παραβιάζονται συστηματικά και τώρα η Τουρκία προκαλεί με έρευνες σε περιοχές ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

«Διπλωματία των σεισμών». Προσδοκίες για μία πραγματική προσέγγιση των δύο χωρών καλλιέργησε η λεγόμενη «διπλωματία των σεισμών» το 1999. Μετά τα Ιμια και την υπόθεση Οτζαλάν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονταν στο χειρότερο σημείο. Οι καταστροφικοί σεισμοί σε Κωνσταντινούπολη και Αθήνα έφεραν πιο κοντά τους δύο λαούς και εκτιμάται ότι άνοιξαν τον δρόμο για μία ουσιαστική προσέγγιση και των ηγεσιών των δύο χωρών. Πράγματι, το 1999 ήρθε η συμφωνία του Ελσίνκι που θεωρείται ορόσημο καθώς βελτίωσε σημαντικά τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Κάπως έτσι δύο χρόνια μετά, το ζεϊμπέκικο του τότε υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Παπανδρέου στη Σάμο υπό τα παλαμάκια του τούρκου ομολόγου Ισμαήλ Τζεμ υπηρετούσε αυτό το κλίμα ελληνοτουρκικής προσέγγισης, παρά τις αντιδράσεις που είχαν υπάρξει.

Αυτή η νέου τύπου αναθέρμανση των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνεχίστηκε και με την κυβέρνηση της ΝΔ το 2004 και την κουμπαριά του πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή στον γάμο της κόρης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Καραμανλής ήταν ένας από τους μάρτυρες στην τελετή στην Κωνσταντινούπολη και βεβαίως το γεγονός είχε συζητηθεί εκτενώς.

Στο μεταξύ, από το 2002 είχαν ξεκινήσει οι διερευνητικές συνομιλίες Ελλάδας – Τουρκίας σε επίπεδο υψηλόβαθμων αξιωματούχων των υπουργείων Εξωτερικών. Εχουν πραγματοποιηθεί 60 συναντήσεις και στόχος ήταν η επίτευξη συμφωνίας για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Οι συνομιλίες έχουν διακοπεί από το 2016 και εν μέσω της νέας ελληνοτουρκικής κρίσης (Ιουλίου και Αυγούστου) γίνεται προσπάθεια για επανεκκίνηση, χωρίς προς το παρόν αποτέλεσμα.