Το ΠΑΣΟΚ, η 3η του Σεπτέμβρη και η Ελληνική Μουσική Γλώσσα

Γράφει ο Θωμάς Μπακαλάκος*

Το πλαίσιο αρχών και πολιτικών θέσεων της διακήρυξης της Τρίτης του Σεπτέμβρη μαζί με το σύνθημα «αλλαγή λαϊκή συμμετοχή «, εκφρασμένα από την ιδιοφυή προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου,  με λαμπρή ακαδημαϊκή πορεία στα οικονομικά, διακηρυγμένη αριστερή ιδεολογία, που έφτανε στα όρια αριστερά της αριστεράς, με έντονη αντιδικτατορική δράση και πολιτικό πρόγραμμα, που εξέπεμπε ειλικρίνεια, κυρίως ως προς τα θέματα ανακατανομής  πλούτου, υπέρ λαϊκών στρωμάτων, αναγνώρισης εθνικής αντίστασης, κατάργησης  κοινωνικών φρονημάτων, ισότητας και ίσες ευκαιρίες σε όλους, ήταν φυσικό να γοητεύσει και να κινητοποιήσει το λαό που έβγαινε, με αβέβαιο μέλλον, από επτάχρονη δικτατορία αλλά και πολλούς από εμάς τους αριστερούς πολίτες, που βάλαμε πλάτη, ώστε το κίνημα να γίνει πλειοψηφικό ρεύμα και εν τέλει να δώσει την εξουσία στο ΠΑ.ΣΟ.Κ.  Η πραγματοποίηση κάποιων από αυτά, ιδίως μέχρι τι 1985 γιάντωσε το ΠΑ.ΣΟ.Κ κα τις προσδοκίες.

ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ μου κυκλοφόρησαν το 1975, και σημείωσαν τεράστια επιτυχία, αν  και παίχτηκαν μόνο ένα μήνα, στις εκπομπές της εταιρείας.

Ανεξήγητο για πολλούς πως το έργο ενός νεότατου συνθέτης, μπήκε σφήνα, από τον πρώτο του κιόλας δίσκο, ανάμεσα σε όσους είχαν από εκατοντάδες και χιλιοπαιγμένους, όπως Θεοδωράκης, Χατζιδάκης και άλλοι, και έκανε την ίδια επιτυχία.

Η πρώτη εξήγηση για να μειώσουν την αξία τους, ήταν ότι τα έγραψα για το ΠΑ.ΣΟ.Κ, ότι είναι κομματικά τραγούδια. Η συκοφαντία αυτή  δεν έπιανε σε όσους άκουγαν μερικά από τα τραγούδια μου αυτά στις μποάτ της Πλάκας επί δικτατορίας. Ήταν γνωστό ότι τα είχα συνθέσει το 1972-73.

Αργότερα διαπίστωσα ότι σε αυτά υπήρχε εν σπέρματι η παραμελημένη Ελληνική Μουσική Γλώσσα, η δίδυμη αδερφή της δοξασμένης Ελληνικής Ομιλούμενης Γλώσσας, εξίσου πλούσιας και εκφραστικής.

Στο ΠΑΣΟΚ με θεωρούσαν αρχικά συνωνυμία ή συγγενή με το συνθέτη, που ήθελαν να το καλέσουν, στην πρώτη εκδήλωσή μας.

Τελικά έπαιξα εγώ και έτσι άρχισα να γίνομαι γνωστός με αστρονομική ταχύτητα σε όλη την Ελλάδα.

Με σημαία ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ αυτοοργανώνονταν χιλιάδες λαού στο κίνημα. Για πολλούς ήμουν ο ήρωας τους.

Το 1976-77 κάποιοι έλεγαν ότι «μετά τον Παπανδρέου, ο Μπακαλάκος ήταν ο γνωστότερος στο ΠΑ.ΣΟ.Κ» και άλλοι ο πρόεδρος και ο Μπακαλάκος χειροκροτούνται περισσότερο στο Κιλαλέρ» κ.λ.π.

Ο πρόεδρος με είχε μεγάλη συμπάθεια, ίσως γιατί είχε μάθει ότι είμαι και μαθηματικός καθόλου λαίμαργος για εξουσία.

Σε μια από τις προσκλήσεις του στο Καστρί μου έκανε την πρόταση να χειριστώ την αξιοποίηση της αγοράς οπτικοακουστικών μέσων, η μεγαλύτερη μέχρι τότε επένδυση του ΠΑ.ΣΟ.Κ, με τα οποία θα εφοδιάζονταν όλες οι οργανώσεις.

Του είπα ότι εγώ θα ήθελα να μείνω στη μουσική μου και κοντά στους αγώνες των εργαζομένων, όπου ήμουν πάντα παρών. Είπε ότι το γνώριζε και με ευχαρίστησε.

Από την επομένη, οι τσουκνίδες και τα κοράκια που διαγκωνίζονταν για τις θέσεις στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. μου έκοψαν και την καλημέρα. Δεν διανοούνταν να πιστέψουν ότι θα έχανα αυτή την ευκαιρία και ψάχνονταν τι συμβαίνει.

Μετά το 1981 που βγήκε και ο άλλος επιτυχημένος δίσκος μου ΟΙ ΠΡΟΣΤΆΤΕΣ, οι φθονεροί του μουσικού χώρου και οι πασόκοι, που δεν άντεχαν πλέον το περιεχόμενο των τραγουδιών μου, αποφάσισαν να με τελειώσουν.

Και πράγματι με εξαφάνισαν

Γενικότερα οι περισσότεροι καλοί απόκαμαν. Από την άλλη οι τσουκνίδες που τις ποτίζαμε να γίνουν πλατάνια, όχι μόνο δεν έγιναν, αλλά πολλαπλασιάστηκαν με αποτέλεσμα να πλημυρίσουν σταδιακά το ΠΑΣΟΚ με μυρμηκικό οξύ, που στο τέλος αδρανοποίησε και τον πρόεδρο που έμεινε και αυτός μόνος.

Του είχα πει σε κάποια συνάντησή μας για τις τσουκνίδες που τον πλησιάζουν και ξεστρίφτηκε στα γέλια.

Τελικά αποφάσισα ότι, ως καλλιτέχνης με αριστερές ιδέες που προωθούσα με τα τραγούδια μου, δεν είχα καμία θέση σε αυτό το χώρο που ποτέ δεν έγινε κόμμα, όπως το εννοούμε οι αριστεροί, και από κίνημα έγινε ακίνητο, με κάποιους από τους ιδιοκτήτες του εξουσιαστές στο πάνω επίπεδο, να χορεύουν το λαό και τον πρόεδρο μαζί.

Έτσι αδρανοποιημένος από καιρό, έδωσα συγκινημένος στον πρόεδρο την παραίτηση μου σε συνεδρίαση της Κ.Ε. και λυπήθηκα που τον στεναχώρησα και εγώ.

Έχει ευθύνη όμως και αυτός γιατί έπρεπε να γνωρίζει ότι οι λύκοι δεν ξεμαθαίνουν ποτέ να τρώνε αρνάκια. Τελικά μας τραυμάτισαν βαριά ιδίως όσους οραματιστήκαμε την αλλαγή, την ανανέωση.

Δυστυχώς σε κάθε εξουσία φτάνουν πρώτοι και ξεύδρωτοι οι άνθρωποι της θεωρίας του ενδιαμέσου, οι λεγόμενοι ανένταχτοι του ευρύτερου αριστερού  χώρυ, οι λεγόμενες προσωπικότητες. Σου λέει ο άλλος πολιτικός, να πάρουμε μερικές προσωπικότητες για να κάνουμε τη δουλειά μας. Είναι αυτοί που αφήνουν μια εξουσία που φθίνει και βρίζοντάς την, ανοίγουν πανιά για τη νέα. Φτάνουν πρώτοι ξεκούραστοι και ξεύδρωτοι. Συμπαρατάσσονται  με τις  τσουκνίδες και τα κοράκια του νέου χώρου, σαν έτοιμοι από καιρό, για να σχεδιάσουν δουλειάς και δουλίτσες. Είναι αυτοί που στην αρχαιότητα τους λέγανε αχρείους, δηλαδή άχρηστους.

Τέτοιους ξεύδρωτους έβλεπα στο ΠΑ.ΣΟ.Κ συνεχώς μπροστά μου και από το μουσικό χώρο ως θηροφύλακες των εξουσιαστών στον έκτο όροφο της Χαριλάου Τρικούπη, εκ των οποίων κάποιοι τους αξιοποιούσαν αναλόγως.

Κάποιοι από αυτούς: ήταν στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας, με τις πόρτες όλες ανοιχτές για δουλειές και δουλίτσες. Έγραφαν μουσική για τα κρατικά θέατρα με εκατομμύρια για κάθε έργο και γω που, στο κάτω κάτω ήξερα και τη δουλειά μου, σε κανένα, έπαιζαν όσες φορές ήθελαν στο Φεστιβάλ Αθηνών και τα άλλα επιχορηγούμενα απ το κράτος και γω καμία, παρά του ότι υποβάλω αίτήματα ανελλιπώς από εικοσαετίας τουλάχιστον μέχρι σήμερα. αυτοί έπαιζαν συνασπισμένοι στις μεγάλες φωταγωγημένες συναυλίες υπέρ του ενός και του άλλου σκοπού, σε απευθείας μετάδοση από την ΕΡΤ και γω στα σκοτάδια στην ΜΑΝΤΕΜ ΛΑΡΚΟ, ΣΤΟ ΚΙΛΕΛΕΡ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΜΠΛΟΚΑ, ΣΤΑ ΑΣΠΡΑ ΣΠΙΤΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΥΣΤΟ για να μη γίνει πυρηνικό εργοστάσιο, ΣΤΙΣ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΡΓΙΕΣ  και αλλού, έχοντας πολλές φορές απέναντι απεργοσπάστες και τραμπούκους των αφεντικών , πάντα με το συγκρότημά μου στο πλευρό των αγωνιζόμενων εργατών, όπως είχα υποσχεθεί στον πρόεδρο.

Έτσι το 1985, όταν συντρίφτηκε και ο αγώνας μας κατά της αμαρτωλής ΑΕΠΙ και των ευνοουμένων της, θηροφυλάκων σε καθε εξουσία, όλες οι πόρτες στη μουσική σκηνή, για μένα έκλεισαν. Ούτε οι τραγουδιστές μου δεν ανέφεραν και δεν αναφέρουν το όνομά μου. Βλέπετε ο φόβος φυλάει τα έρμα. Γιατί τι άλλο είναι οι δύστυχοι καλλιτέχνες σε αυτό το αρρωστημένο μουσικό καθεστώς της πατρίδας μας, που την κρατάει στις τελευταίες θέσεις των μουσικά υπανάπτυκτων χωρών του κόσμου.

Για να με αποτελειώσουν, κοντά στη λίστα των επιχορηγούμενων φορέων από το υπουργείο Πολιτισμού, για να κάνουν συναυλίες χωρίς εισιτήριο, κυκλοφόρησε άτυπα από το παρακράτος, που λειτουργεί στον πολιτισμό, ανεξάρτητα από κυβερνήσεις, και η λίστα των καλλιτεχνών από τους οποίους μπορούσαν οι φορείς να διαλέξουν.

Από τη λίστα αυτή το  δικό μου όνομα έλειπε.

Έτσι έμεινα χωρίς τις συναυλίες μου και αφιερώθηκα στη μουσική. Και συγκεκριμένα σε αυτή τη μουσική με τη οποία προσδιορίζεται το μουσικό επίπεδο μιας χώρας.

Έφερα στο προσκήνιο την Ελληνική Μουσική Γλώσσα, και στην προσπάθειά μου να λειτουργήσει γόνιμα η Ελληνική Ομιλούμενη Γλώσσα στη μουσική, για να αρχίσει μια νέα περίοδος στην αγαπημένη μας τέχνη, ανακάλυψα μέσα στις τονικές της ενότητες την ελληνική μουσική φράση και βρήκα τον τρόπο να συνθέτω, συλλαμβάνοντας μουσικά το νοηματικό περιεχόμενο της μελοποιημένης γλώσσας μας η των σκέψεών μου που προφανώς εκφράζονται με λέξεις της γλώσσας μας, δηλαδή με έννοιες και όχι να την προβάλω τη γλώσσα μας ως διαρθρωτική ροή της μουσικής.

Έτσι με διαρκή μελέτη έρευνα και ασκήσεις διαμόρφωσα τη δική μου Μουσική Πρόταση Σύνθεσης και δημιουργώ έργα με ιδιότητες και χαρακτηριστικά που να τα καθιστούν έργα ελληνικά. Έργα σύγχρονα και μοντέρνα που όμως τα καταλαβαίνει και ο πιο απλός Έλληνας, γιατί τα συνθέτω στη μητρική μουσική μας γλώσσα. Έργα που άφησα να ποτιστούν με τις καθαρότερες ελληνικές παραδώσεις, που είναι προϋπόθεση για να απλώσει η ελληνική μουσική ρίζες βαθιά στα χώματα της πατρίδας και στις καρδιές των Ελλήνων, προϋπόθεση και για να γίνουν τα έργα μας σεβαστά και από τους ξένους.

Έργα που είναι σαν να σου μιλάνε ελληνικά.

Διότι αν ένα έργο τέχνης δεν πρώτα εθνικό, δεν έχει καμιά ελπίδα να γίνει οικουμενικό.

Εξάλλου όλοι οι μεγάλοι συνθέτες της δύσης έγραψαν τα έργα τους στη μητρική μουσική τους γλώσσα.

Μπορούμε και εμείς.

Τα έργα μου μουσικής δωματίου μπορώ και τα παρουσιάζω και μόνος μου.

Όμως από τα συμφωνικά μου έργα δεν κατάφερα να παίξω με τα μουσικά σύνολα της ΕΡΤ ούτε ένα. από αυτά που κατέθεσα, συνολικά πάνω από δέκα χιλιάδες σελίδες νότες. Πάω κι έρχομαι στην ΕΡΤ, ιδίως εδώ και είκοσι χρόνια  χιλιάδες φορές ξέροντας ότι θα με κοροϊδέψουν άλλη μια φορά. Η συμπεριφορά τους όμως μολύνει την ψυχή τους και όχι εμένα, γιατί εγώ είμαι δημιουργός και έχω ασπίδα αδιαπέραστη το έργο μου.

Δυστυχώς τα κρατικά μας συμφωνικά σχήματα παίζουν έργα ξένων συνθετών και κοντά σε αυτά, αραιά και που εντάσσουν και μικρά συνήθως έργα Ελλήνων.

Με αυτό όμως το σύστημα και ενώ τα έξοδα εκατομμυρίων για τη λειτουργία τους τρέχουν κάθε χρόνο, η χώρα μας βρίσκεται, ιδίως από το 1930 και ύστερα, στις τελευταίες θέσεις των μουσικά υπανάπτυκτων χωρών του κόσμου.

Με γκαλά όπερας και παρόμοιες συναυλίες και με ξένα έργα  δεν θα πάει μπροστά η ελληνική μουσική ούτε τα επόμενα διακόσια χρόνια.

Χρειάζονται νέα έργα και νέες εκτελέσεις.

Ως συνθέτης κάνω ότι μπορώ.

Το 2012-2013, με τις περίφημες πλέον μουσικές νουβέλες, νέο είδος πρωτοποριακό για τη μουσική παγκοσμίως, όπως χαρακτηρίζονται, αποφάσισα  να σπάσω το περιθώριο που με είχαν καταδικάσει και επιχείρησα να είμαι ο πρώτος Έλληνας συνθέτης κλασικής μουσικής που θα δίνω συναυλίες, μόνο με δικά μου έργα . Και το κατάφερα.

Τις ενέκριναν έξι κορυφαίοι  Έλληνες μουσικοί, στους οποίους έθεσα υπόψη τις παρτιτούρες μου και δημιούργησα έτσι το σεξτέτο «ΑΝΕΛΙΞΗ», με το οποίο και σήμερα δίνουμε συναυλίες ίδρυσης Δημοτικών Μουσικών Βιβλιοθηκών.

Μεγάλη επιτυχία είχαν και τα ρεσιτάλ πιάνου με έργα δικά μου του πολυβραβευμένου σολίστα και διευθυντή ορχήστρας Απόστολου Παληού. Αυτό στον Παρνασσό προκάλεσε πολύ κολακεύτηκα δημοσιεύματα.

Συνήθως στην Ελλάδα γίνονται ρεσιτάλ πιάνου και άλλα κλασικής κιθάρας, με έργα Ελλήνων συνθετών  που δεν έγραψαν ούτε μια νότα για αυτά τα όργανα.  Ανάλογα γίνονται μερικές φορές και στη συμφωνική μουσική που κάποιοι απέκτησαν έργα με τη μέθοδο του άλλος γράφει άλλος υπογράφει. Ιδιαίτερα από τότε που κατέβηκαν στην πατρίδα μας τα μαστόρια μουσικοί, της ανατολικής Ευρώπης.

Παρά την ταλαιπωρία μου όμως είμαι ευχαριστημένος. Ενώ για πολλά χρόνια έγραφα τα έργα μου με τη βεβαιότητα ότι δεν θα παιχτούν ποτέ, άκουσα κάποια από αυτά.

Από διαίσθηση πιστεύω ότι σε κάποιες περιπτώσεις, κάποιοι από τα χρόνια του ΠΑ.ΣΟ.Κ νεολαίοι τότε, όχι μόνο δεν με ξέχασαν, αλλά είναι αυτοί που άνοιξαν κάποιες πόρτες για μένα. Ίσως και άλλοι που έχουν ακόμα κάποιους βαθμούς ελευθερίας. Αλλιώς δεν μπορώ να εξηγήσω πως παραμερίστηκε το αδιέξοδο που είχα βρεθεί.  Ποτέ δεν μου το είπαν και δεν θα μου το πουν ίσως . Όμως τους ευχαριστώ πολύ όλους.

Για φανταστείτε που για το δύστυχο Νίκο Σκαλκώτα, δεν βρέθηκε κανένας να του ανοίξει μια πόρτα; Δυστυχώς πέθανε ο μεγάλος μουσικός πρόγονος, χωρίς να ακούσει κανένα σχεδόν έργο του, από τα 140 που έγραψε, χάρη στον οποίο έχουμε σήμερα ένα μουσικό ίχνος στην παγκόσμια μουσική σκηνή.

Τιμώ το Νίκο Σκαλκώτα με τον τρόπο που είναι στο χέρι μου. Δηλαδή σε κάθε συναυλία μου συμπεριλαμβάνω και ένα δικό του έργο. Το ίδιο θα έκανα αν μπορούσα να παίξω και τα συμφωνικά μου έργα.

Αλλά αυτή είναι δουλειά των κρατικών μας συμφωνικών συνόλων

*Ο Θωμάς Μπακαλάκος είναι συνθέτης