Η φωτογραφία που συγκλόνισε τον κόσμο

Όταν η Τίμα Κουρντί ακούει το κάλεσμα για προσευχή στην Τουρκία τρέχουν δάκρυα στα μάτια της. «Κάθε φορά ανατριχιάζω», λέει. «Φαντάζομαι και πάλι τη Δαμασκό, να είμαι στη Συρία και να ακούω τον ιμάμη με την οικογένειά μου. Με πλημμυρίζουν συναισθήματα…». Η φωνή της σπάει. Η παραμικρή λεπτομέρεια ξυπνά αναμνήσεις από τον εμφύλιο πόλεμο και από τον πνιγμό της νύφης της, Ρεχάνα, και του ανιψιού της, Αλάν, στις 2 Σεπτεμβρίου 2015 στο Αιγαίο.

Μια φωτογράφος από το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων DHA τράβηξε την φωτογραφία του νεκρού Αλάν Κουρντί, του μικρού αγοριού, που βρέθηκε πνιγμένο μπρούμητα σε μια παραλία κοντά στο τουρκικό θέρετρο Μπόντρουμ. Το κόκκινο μπλουζάκι του ανασηκωμένο, το μπλε παντελονάκι του φτάνει μέχρι τα γόνατα. Η εικόνα έγινε σύμβολο της προσφυγικής κρίσης και των δεινών εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που προσπάθησαν να πάρουν από την Τουρκία μια βάρκα για να φτάσουν στα ελληνικά νησιά.

Μόλις δύο ημέρες μετά την τραγωδία, το βράδυ της 4ης προς 5ης Σεπτεμβρίου του 2015 η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ αποφάσισε μαζί με τον Αυστριακό τότε καγκελάριο Βέρνερ Φάιμαν να επιτραπεί σε χιλιάδες πρόσφυγες να εισέλθουν στη χώρα διασχίζοντας τα σύνορα.

«Η εικόνα ήταν ένας τρόπος αφύπνισης, συγκίνησε τους ανθρώπους, ωθώντας τους σε πράξεις – συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών», λέει η Τίμα Κουρντί, η οποία σήμερα ζει στο Βανκούβερ του Καναδά.

Η μεγάλη συμβολική αξία της φωτογραφίας

Η εικόνα του Αλάν Κουρντί σήμερα, πέντε χρόνια μετά, δεν έχει χάσει ακόμα τη συμβολική της δύναμη. Ωστόσο η διάθεση εναντίον προσφύγων και μεταναστών έχει αλλάξει στη Γερμανία, την Ευρώπη, αλλά και στην Τουρκία.

Οι καταυλισμοί προσφύγων στην Ελλάδα είναι γεμάτοι και η κατάσταση είναι απελπιστική. Η Ευρώπη δεν μπορεί να συμφωνήσει για την κατανομή των μεταναστών. Η Τουρκία αντιμετωπίζει μια οικονομική κρίση, η οποία πλήττει κυρίως τους πιο αδύναμους, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων και των μεταναστών. Στη Συρία δεν έχει βρεθεί ακόμη λύση, εννέα χρόνια μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου και επιπλέον, τώρα η πανδημία του κορωνοϊού επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Η Μέρκελ διαπραγματεύτηκε μια συμφωνία με την Τουρκία για τους πρόσφυγες την άνοιξη του 2016, η οποία περιελάμβανε οικονομική στήριξη για τα 3,6 εκατομμύρια Σύρων στην Τουρκία. Η συμφωνία όμως είναι αμφιλεγόμενη και ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν την χρησιμοποιεί ως μοχλό πίεσης.

«Τερματίστε τον πόλεμο στη Συρία»

Στα τέλη Φεβρουαρίου, ο Ερντογάν είχε δηλώσει, ότι τα σύνορα με την Ελλάδα είναι ανοιχτά: Αφγανοί, Πακιστανοί και Σύροι ήθελαν να πάνε στην Ευρώπη. Απωθήθηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας. Πάλι εικόνες χάους και πόνου. Οι τουρκικές αρχές κατηγορούν την Ελλάδα ότι σκότωσε τρεις πρόσφυγες, γεγονός που αρνείται η Αθήνα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, μια γυναίκα από τη Συρία εξακολουθεί να αγνοείται. «Οι άνθρωποι συνηθίζουν την τραγωδία, γιατί κάθε μέρα υπάρχει μια τραγωδία», λέει η Τίμα Κουρντί. Η Κουρντί μετανάστευσε στον Καναδά το 1992 και πλέον δουλεύει σε ένα κομμωτήριο. Μαζί της ήρθαν και τα αδέρφια της, τον Μωάμεθ και τον Αμπντουλάχ – ο Αμπντουλάχ είναι ο πατέρας του Άλαν.

Ο θάνατος του ανιψιού της και της νύφης της άλλαξαν τη ζωή της Τίμα Κουρντί. Τώρα μάχεται για τα δικαιώματα των προσφύγων. Με τον αδερφό της Αμπντουλάχ ίδρυση έναν οργανισμό για τα παιδιά των προσφύγων, δίνει ομιλίες και έχει γράψει ένα βιβλίο για την ιστορία της οικογένειάς της, η οποία είναι η ιστορία χιλιάδων προσφύγων. Δεν της αρέσει να μιλά για πολιτική, δεν υποστηρίζει καμία πλευρά στον πόλεμο. Από τότε όμως που δημοσιεύθηκε η φωτογραφία επαναλαμβάνει διαρκώς το ίδιο πράγμα: «Τερματίστε τον πόλεμο στη Συρία».

DPA / Μαρία Ρηγούτσου