Το κράτος δεν είναι πανάκεια

Η επικαιρότητα παύει να είναι επικαιρότητα και γίνεται ένα διαρκές ζωντανό παρόν όταν οι σκέψεις που έχει προκαλέσει επανέρχονται, όσος καιρός και αν έχει μεσολαβήσει, με την ίδια δριμύτητα. Δύο περιστατικά ανόμοιας μεταξύ τους σημασίας, σε διαφορετικό μάλιστα μήκος και πλάτος της γης, συνδυαζόμενα αναδεικνύουν μιαν αλήθεια τόσο εντυπωσιακή ώστε θα στοιχημάτιζε κανείς πως αφορά με την ίδια ένταση σε όλες τις χώρες και σε όλες τις ηπείρους. Ηταν την επομένη της απίστευτης καταστροφής στη Βηρυτό που οι κάτοικοί της ξεχυμένοι στους δρόμους ούρλιαζαν ζητώντας την επέμβαση του κράτους, μια μάλιστα νεαρή ανάμεσά τους απευθυνόμενη στον γάλλο πρόεδρο Μακρόν επαναλάμβανε σε ρυθμό υστερίας «Δεν έχουμε κράτος, δεν έχουμε κράτος».

Περίπου την ίδια μέρα – στην τηλεόραση πάντα – ένας παραγωγός στην Κοζάνη κρατώντας δύο ροδάκινα έλεγε στον ρεπόρτερ ενός σταθμού ότι «Η θεομηνία που ενέσκηψε κατακαλόκαιρο κατέστρεψε την παραγωγή των ροδάκινων στο σύνολό της και ότι αν δεν επενέβαινε το κράτος, η επιβίωσή τους για τον επόμενο χρόνο γινόταν αν όχι αδύνατη, τουλάχιστον προβληματική». Υπάρχουν θέματα παγκοσμίως για τα οποία οι άνθρωποι συνεννοούνται χωρίς να έχουν έρθει σε συνεννόηση και σε επαφή μεταξύ τους, όση απόσταση και αν τους χωρίζει, και με την έννοια αυτή το προσφιλέστερο σημείο αναφοράς τους είναι η λέξη «κράτος». Σωστά θα πει κανείς, γιατί όταν έχει ενσκήψει μια θεομηνία και σου έχει γκρεμίσει το σπίτι, χωρίς να φταις εσύ ο ίδιος στο ελάχιστο, επόμενο είναι να ζητάς τη βοήθεια του κράτους, αφού ένα χαρακτηριστικό του είναι να έχει οργανωθεί εκ των προτέρων ακόμη και για τις πιο δύσκολες περιστάσεις.

Δεν νοείται κράτος που να έχει συλληφθεί και να υφίσταται με την προοπτική του αυτοσχεδιασμού είτε η συμφορά έχει φυσική προέλευση είτε οφείλεται σε δικές του παραλείψεις και λάθη. Και ως εδώ όλα καλά και όλα ωραία, έστω και αν φαίνεται να μην υπάρχει έστω ένας πολίτης που θα ήταν δυνατόν να μην εμπλακεί με το κράτος και τους μηχανισμούς του, όσο και αν δεν το επιθυμεί ή το απεχθάνεται, προκειμένου να διατηρεί την αυτοτέλειά του και να μην υποχρεώνεται να αισθάνεται υπήκοος και οπαδός. Το πρόβλημα όμως δεν είναι σε σχέση με την εξαίρεση που συνιστά ο ένας. Το πρόβλημα είναι σε σχέση με τους πολλούς που δεν αντιλαμβάνονται πως όσο δίκαιο και αν έχουν όταν προσφεύγουν στη συνδρομή που μπορεί να τους δώσει το κράτος, ότι το τελευταίο δεν θα υπάρξει στη ζωή τους μόνο όταν το χρειάζονται και το επικαλούνται οι ίδιοι.

Εχει φροντίσει το κράτος να κάνει αναπόφευκτη την παρουσία του ακόμη και όταν θα συνιστούσε τεράστια ανακούφιση η δυσκολία να εντοπίσεις την ύπαρξή του. Με έναν τρόπο μάλιστα τόσο καταλυτικό ώστε να φαίνεται πως ακόμα και οι σκέψεις που κάνει στις πιο μοναχικές του στιγμές ένας άνθρωπος δεν γίνονται παρά για να ισχυροποιούν την έννοια και την πραγματικότητα του κράτους. Αν καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς το κράτος είτε με τη μορφή του μπαμπούλα είτε του ευεργέτη, ας συνειδητοποιήσουμε τουλάχιστον ότι η «ευεργεσία» από πλευράς του δεν μπορεί να υπάρξει δίχως την παραχώρηση από μέρους μας ενός ζωτικού – του ζωτικότερου ίσως – κομματιού της εσωτερικής μας ελευθερίας.