Ασώματο θέατρο

Ανάμεσα στα τόσα ποικίλα προβλήματα που μας φόρτωσε ο κορωνοϊός, κοινωνικά, οικονομικά, επικοινωνιακά, εκπαιδευτικά, μας υποχρέωσε να αποφύγουμε και κάθε επαφή με την κατ’ εξοχήν κοινωνική τέχνη, όπου απαιτείται προσωπική παρουσία, και μάλιστα μαζική: το θέατρο. Ισως και ο χορός. Η μουσική, η λογοτεχνία, τα εικαστικά είχαν πάντα την ευκαιρία, με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας με το κοινό, να περάσουν μέσα από τα μαζικά μέσα ή τον Τύπο.

Ακόμη και το θέατρο, όταν η Πολιτεία κατά καιρούς το θυμόταν, έβρισκε μια θέση στην τηλεόραση. Εχουμε, βέβαια, χρόνια να δούμε εβδομαδιαίες θεατρικές εκπομπές με έργα του αρχαίου, ευρωπαϊκού και νεοελληνικού δραματολογίου. Δεν αναφέρομαι σε κάποιες εκπομπές με ρεπορτάζ και συνεντεύξεις για την τρέχουσα θεατρική περίοδο κάθε φορά. Από την άλλη, η ιδιωτική τηλεόραση φοβάμαι πως μάλλον μισεί το θέατρο ή το αγνοεί η κουλτούρα της, αφού δεν βρέθηκε ένας τηλεοπτικός σταθμός πανελλήνιας αναφοράς να προβάλει εξαίσιες σειρές με σαιξπηρικά έργα ή έργα της αμερικάνικης ακμής (από Μίλερ έως Αλμπι). Αφήνω τις έξοχες παραγωγές του BBC, με έργα της ένδοξης μεταπολεμικής θεατρικής έξαρσης του βρετανικού και του ιρλανδικού θεάτρου (από τον Οσμπορν ως τον νομπελίστα Πίντερ).

Η γενιά μου, και μάλιστα στην επαρχία, των δεκαετιών του ’40, του ’50 και του ’60, έμαθε το θέατρο κρεμασμένη στο ραδιόφωνο της εποχής. Και είχαμε την ευτυχία να ακούμε αριστουργήματα του παγκόσμιου θεάτρου με της φωνή της Κυβέλης, της Αρώνη, της Βαλάκου, του Μινωτή, της Παξινού, της Λαμπέτη, ακόμα και του ίδιου του Κουν (υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ η ηχογράφηση του «Γυάλινου κόσμου» του Ουίλιαμς).

Eχω ξαναγράψει γι’ αυτή τη μαζική μόρφωση του κοινού. Σήμερα υπάρχει μια τραγική εργασιακή κρίση στην παραγωγή θεατρικών παραστάσεων. Υστερα από μια πρωτοφανή άνθηση (κι εγώ ήμουν συχνά σε αυτές εδώ τις στήλες θετικός για την ύπαρξή τους, παρά τα οικονομικά προβλήματα και τον «ερασιτεχνισμό» των παραγωγών), αφού κάθε εβδομάδα υπάρχουν πάνω από 1.000 παραστάσεις, δηλαδή ξεχωριστές παραγωγές, που μπορούσε να δει κανείς στην Αθήνα, ήρθε η πανδημία και τα πάντα νέκρωσαν (συρρικνώθηκε ακόμη και η Επίδαυρος) και είναι πρόβλημα αν ο χειμώνας που έρχεται θα αλλάξει τις συνθήκες. Με τόσους ανέργους ηθοποιούς θα μπορούσε να βοηθήσει το κράτος, και το επάγγελμα που ταλανίζεται και μια τεράστια μερίδα του κοινού που στερείται μια λαϊκή, στον τόπο μας τουλάχιστον, πνευματική και παιδαγωγική μόρφωση.

Με μάσκες

Οταν τα παιδιά μας υποχρεώνονται να παρακολουθούν μαθήματα με μάσκες, εκτός από τον μονόλογο του δασκάλου, θα μπορούσε και το θέατρο να γεμίσει δημιουργικά τις ώρες τους και στην πρωτεύουσα, αλλά, κυρίως, στην επαρχία. Με μια ραδιοφωνική θεατρική παραγωγή, αλλά με νόμο, υποχρεωτική, για ένα δίωρο την εβδομάδα (!) και να ισχύσει και για την ιδιωτική ραδιοφωνία.

Το ραδιόφωνο, όταν κι άλλοτε το έχω χαρακτηρίσει μέσο μετάδοσης θεατρικών έργων ασωμάτων (!) δεν έχει σκηνικά, δεν έχει κοστούμια, δεν έχει φωτισμούς. Εχει κείμενο και φωνή θεατρίνου. Ολοι οι άνεργοι σήμερα ηθοποιοί, καταγεγραμμένοι σε όλους τους ραδιοφωνικούς σταθμούς θα μπορούσαν, με την καθοδήγηση πάντα ενός άνεργου σκηνοθέτη, να καθίσουν μπροστά στο μικρόφωνο και να διαβάσουν με ήθος θεατρικό έργα του παγκόσμιου δραματολογίου, από τον Αισχύλο έως τον Καμπανέλλη και από τον Σαίξπηρ ως τον Τσέχοφ. Επειδή υπάρχει μια τραγική ανεργία και στους θεατρολόγους (αφού το γενναιόδωρο κράτος μας ίδρυσε πέντε θεατρολογικές πανεπιστημιακές σχολές!) σε κάθε εκπομπή θεατρικού έργου να υπάρχει ένας δραματολογικός πρόλογος. Το κόστος αυτών των εκπομπών σε ραδιοφωνικούς σταθμούς της επικράτειας (σκέφτομαι οι ηχογραφήσεις να γίνονται σε κενές ώρες στους ραδιοθαλάμους της ΕΡΤ) θα μπορούν να καλύπτουν διαφημίσεις για προϊόντα που αφορούν στην παιδική και εφηβική αγορά (από ρούχα και βιβλία έως ηλεκτρονικά μέσα και ταξίδια, εκτός από τυχερά παιχνίδια).

Ενας θεατρολόγος, ένας ραδιοσκηνοθέτης και πέντε – έξι ηθοποιοί μπροστά σε ένα μικρόφωνο στέλνουν σε ώρα σχολείου διαθέσιμη από το πρόγραμμα, σε ένα δίωρο, τον «Οιδίποδα», τον «Αμλετ», τον «Γλάρο», την «Εντα Γκάμπλερ», τον «Φιλάργυρο», τη «Στέλλα Βιολάντη», τον «Φον Δημητράκη». Μια φορά την εβδομάδα, επί τριάντα μεταδόσεις τον χρόνο, οι μαθητές από τη βολή του θρανίου τους γίνονται παιδευτικά και ψυχαγωγικά πλουσιότεροι, ενήμεροι σε θεμελιώδη προβλήματα του βίου μέσω μιας υψηλού επιπέδου μόρφωσης.

Ζητώ πολλά; Δίνουμε περισσότερα, σπάζοντας και την παπαγαλία με ιδέες και ήθη αιώνια.