Ο Μεγάλος Περιορισμός

Τους μήνες του εγκλεισμού άνθισαν ιδέες στα τετραγωνικά μας. Καινούργιες γλάστρες με λουλούδια σε περβάζια, ζαρντινιέρες με λαχανικά σε μπαλκόνια, ακόμα και μικρά κοτέτσια έκαναν την εμφάνισή τους σε αυλές. Οι νέες οικολογικές οδηγίες λένε πως είναι καλό η οροφή του κοτετσιού να είναι διαφανής ώστε οι κότες να βλέπουν ουρανό και να είναι πιο ήρεμες. Ενας από τους λόγους που την ημέρα τις αφήνουν να περιφέρονται είναι διότι εάν έμεναν συνέχεια μέσα θα άρχισαν να ραμφίζουν η μία την άλλη. Οι Ιταλοί αποκαλούν τις κότες ελευθέρας βοσκής polli ruspanti. Ενα περιφερόμενο κοτόπουλο είναι ένα ευτυχισμένο κοτόπουλο. Εμείς δεν είμαστε πια ruspante. Χτίζουμε σπίτια και διαμερίσματα, ξενοδοχεία και καταλύματα, βίλες και πολυκατοικίες. Κι έρχονται στιγμές, σαν κι αυτές που ζήσαμε πρόσφατα, που θα θέλαμε πολύ το ταβάνι να έβλεπε ουρανό.

Ακόμα και πριν από την καραντίνα, παρατηρεί η Τζιλ Λεπόρ, καθηγήτρια Ιστορίας στο Χάρβαρντ, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι περνούσαν το 90% του χρόνου τους σε εσωτερικούς χώρους. Σπίτια, αυτοκίνητα, σχολεία, λεωφορεία, εργοστάσια, γραφεία, τρένα, αεροπλάνα, νοσοκομεία, μουσεία, καταστήματα, εστιατόρια. Πόσο χρόνο έχουμε περάσει μακριά από τη φύση, μέσα σε τέσσερις τοίχους; Πολλαπλασιάστε την ηλικία σας με 0,9. Εάν είστε 40 ετών, έχετε περάσει 36 χρόνια «εντός».

Αυτή η τάση δεν πρόκειται να αντιστραφεί ούτε αφότου τελειώσει η πανδημία. Αντίθετα με την ύπαιθρο, ο κόσμος μέσα στους τέσσερις τοίχους εξαπλώνεται. Τα επόμενα 40 χρόνια, υπολογίζει ο ΟΗΕ, ο συνολικός αριθμός του εμβαδού των κλειστών επιφανειών θα διπλασιαστεί παγκοσμίως.

«Στα βάθη του χειμώνα, ένα ανίκητο καλοκαίρι», έγραφε ο Καμύ, αλλά αυτό το καλοκαίρι φέραμε μέσα μας τούτο τον περίεργο χειμώνα. Το να έχει κάποιος μια στέγη πάνω από το κεφάλι του δεν είναι λίγο – το σπίτι είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Το να ζεις όλη σου τη ζωή εντός είναι κάτι άλλο. Ο Μεγάλος Περιορισμός, που όλοι βιώσαμε φέτος είναι ιστορικά καινούργιος.

Μέσα στις χιλιετίες οι άνθρωποι εξελίχθηκαν από είδος που ζει στην ύπαιθρο σε είδος που ζει σε κλειστούς χώρους. «Εξελιχθήκαμε στις ανοιχτές εκτάσεις της αφρικανικής σαβάνας, εξοικειωθήκαμε με τη φύση, αναζητώντας προστασία κάτω από τις σκιές δέντρων», παρατήρησε ο βιολόγος Εντουαρντ Γουίλσον. Ετσι και «ο γενετικός μας προγραμματισμός, διαμορφωμένος στο πέρασμα των χιλιετιών, εξακολουθεί να λαχταρά τη σύνδεση με τη φύση». Για να ικανοποιηθεί αυτή η λαχτάρα, φωτογραφίες από θάλασσες και δάση κοσμούν τοίχους σπιτιών και γραφείων. Βέβαια, τωρα πια μέσω zoom μπορούμε να βρεθούμε ψηφιακά σε βουνοκορφές και ρουμάνια. Κάποιοι λένε ότι αυτό είναι καλύτερο από το τίποτα. Αλλοι λένε ότι το zoom μάλλον δεν είναι καλύτερο από το τίποτα.

Η Velux, μια δανέζικη εταιρεία, αποκαλεί τον άνθρωπο του 21ου αιώνα «Κλεισμένη Γενιά» και αποδίδει την έκρηξη της κατάθλιψης και των ασθενειών στο σκοτάδι της ζωής σε εσωτερικούς χώρους. Στολίζουμε τις φωλιές μας με μηχανές εσπρέσο και smart τηλεοράσεις. «Τo σπίτι», λέει η διαφήμιση, «γίνεται ένα μέρος που δεν θα θέλεις ποτέ να αφήσεις». Δελεαστικό σε πρώτη ανάγνωση, ανατριχιαστικό αμέσως μετά.

Δεν χρειαζόμαστε τη λάμπα, αλλά τη φωτιά. Δεν χρειαζόμαστε το ντους, αλλά τη βροχή και τις στάλες της στο δέρμα μας. Αν μας δίδαξε κάτι ο χειμώνας αυτός – και το επιβεβαίωσε το καλοκαίρι – είναι πως κοντά στη φύση γινόμαστε άλλοι άνθρωποι. Πιο ανθρώπινοι. Σε απόσταση από τα μηχανικά όντα της αστικής συνήθειας. Ο,τι κι αν φέρουν οι επόμενοι μήνες, η επαφή με τη φύση παραμένει ίαμα. Οπως έλεγε κι ο Αριστοτέλης «η φύσις μηδέν μήτε ατελές ποιεί μήτε μάτην». Η φύση δεν κάνει τίποτα ούτε ατελές ούτε μάταιο. Αφήνει όλη τη ματαιότητα σε εμάς.