«Light» κυρώσεις κατά της Τουρκίας – Γιατί η ΕΕ δεν τιμωρεί τους «πειρατές» της ανατολικής Μεσογείου

Της Μαρίας Βασιλείου

Αναμφίβολα η επικίνδυνα κλιμακούμενη επιθετικότητα της Αγκυρας στην Aνατολική Μεσόγειο προκαλεί ισχυρά ρίγη ανησυχίας στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ομως, στη σκακιέρα των ισορροπιών που διαμορφώνονται έναντι της Τουρκίας και του τρόπου διαχείρισης της ελληνοτουρκικής κρίσης οι «27» δεν επιδεικνύουν την ίδια συνοχή. Στη Σύνοδο Κορυφής στις 24-25 Σεπτεμβρίου οι ευρωπαίοι ηγέτες θα επιχειρήσουν στρατηγική συζήτηση για την Τουρκία, και αν δεν υπάρξει αποκλιμάκωση θα επικεντρωθούν στην επιβολή κυρώσεων με υψηλότερο το ενδεχόμενο να επιλέξουν τις ηπιότερες. Οι διαφορές στον τρόπο προσέγγισης ιδίως μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού, αποδυναμώνουν εκ των προτέρων την ισχύ των ευρωπαϊκών παρεμβάσεων, ενώ δυσκολεύουν την υιοθέτηση μιας πιο συντονισμένης στάσης έναντι της Τουρκίας.

«Θα ήταν δύσκολο να βρούμε κάποιο ευρωπαϊκό κράτος σύμφωνο με τη στάση της Τουρκίας, αλλά υπάρχουν διαφορετικές θέσεις για την κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο και τη συνολική σχέση ΕΕ – Τουρκίας» λέει επί του θέματος ο Ιαν Λέσερ, επικεφαλής στις Βρυξέλλες και αντιπρόεδρος του US German Marshall Fund. «Στο ένα άκρο του φάσματος ως προς τη στρατηγική και τις δράσεις έναντι της Τουρκίας βρίσκεται η Γαλλία και στο άλλο η Γερμανία, η οποία αν και διαφωνεί με την τουρκική στάση στην ανατολική Μεσόγειο, είναι πιο ευαίσθητη για την πορεία της μακροπρόθεσμης σχέσης ΕΕ – Τουρκίας». Οπως επεξηγεί «πρόκειται για δύσκολη κατάσταση ισορροπίας στην οποία πρέπει να ακροβατήσουν τα υπόλοιπα κράτη μέλη, που έχουν διαφορετικά συμφέροντα και απόψεις έναντι της Τουρκίας, και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, που γνωρίζουν ότι για πολλά ζητήματα, όπως στο Μεταναστευτικό, χρειάζεται να υπάρχει σχέση με την Τουρκία». Η Ιταλία, για παράδειγμα, υποστηρίζει παραδοσιακά την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας και βρίσκεται σε δύσκολη θέση σήμερα, αλλά υπό το πρίσμα αυστηρώς της θαλάσσιας ασφάλειας βρίσκεται στην ίδια γραμμή με την Ελλάδα και την Κύπρο. Η Ισπανία θα δίσταζε να συμμετέχει σε στρατιωτική αντιπαράθεση, αλλά θα ήθελε να δει μια περισσότερο συντονισμένη πολιτική από την ΕΕ, επεξηγεί ο Λέσερ.

Η δύσκολη κατάσταση ισορροπίας επιβαρύνει επίσης τις προσπάθειες των Βρυξελλών για εκτόνωση της τουρκικής παραβατικότητας. Οπως επεξηγούν ευρωπαϊκές πηγές στα «ΝΕΑ» ο ρόλος του ύπατου εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ αποκτά ισχύ όταν κρίσιμη μάζα κρατών μελών στηρίζει μία συγκεκριμένη θέση, δίνοντάς του τη δυνατότητα να την προωθήσει, κάτι που δεν υπάρχει σε σχέση με την Τουρκία, οπότε ο κ. Μπορέλ διαπραγματεύεται με «κομμένα τα πόδια», ενώ η Τουρκία θα λάβει σοβαρά υπόψη τις ευρωπαϊκές παρεμβάσεις όταν αισθανθεί ότι υπάρχει σημαντική στήριξη από τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Ζ. Μπορέλ

Διαμεσολάβηση

«Η Γερμανία βλέπει ότι η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ και η αλληλεγγύη προς τη χώρα θα πρέπει να τεκμηριωθεί, χωρίς να υπάρξει σύγκρουση με την Τουρκία. Προσπαθεί να διαμεσολαβήσει και επιδιώκει αποκλιμάκωση στην ανατολική Μεσόγειο με τρόπο που δεν επιδιώκει η Γαλλία. Βερολίνο και Παρίσι έχουν διαφορετική άποψη για την αποκλιμάκωση» υποστηρίζει η Ναταλί Τότσι, ειδική σύμβουλος του ύπατου εκπροσώπου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ και διευθύντρια του Istituto Affari Internazionali. Κατά την Τότσι, Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος βρίσκονται στη μία πλευρά, αλλά Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία κινούνται διαφορετικά. «Υπάρχει αρκετή δουλειά να γίνει με τα κράτη μέλη, με το πώς μπορεί το Βερολίνο να πείσει το Παρίσι να αλλάξει στάση». Στο πλαίσιο αυτό θεωρεί ότι εφόσον δεν υπάρξουν ανατρεπτικές εξελίξεις μέχρι τη Σύνοδο, οι ηγέτες θα συμφωνήσουν ενδεχομένως σε επιβολή των ηπιότερων κυρώσεων (λίστα ονομάτων), που παρουσίασε ο Μπορέλ στο πρόσφατο συμβούλιο των ΥΠΕΞ και το αντίκτυπο θα είναι μικρό. «Αν η κατάσταση παραμένει ως έχει, δεν βλέπω διάθεση για ουσιαστικές κυρώσεις έναντι της Τουρκίας. Είναι δύσκολο να πάρεις πίσω τις κυρώσεις και υπάρχουν σημαντικά ζητήματα όπου η Τουρκία παίζει ρόλο» δηλώνει. Ανάλογη είναι η άποψη του Λέσερ: «Θα υπάρξει συμβιβασμός παρότι ορισμένοι ζητούν αυστηρές κυρώσεις, διότι υπάρχει στη Γερμανία και αλλού, η πρόθεση να παραμείνει ανοιχτός ο δίαυλος επικοινωνίας με την Τουρκία. Αν τα μέτρα είναι πολύ αυστηρά η πόρτα θα κλείσει».

Η Τότσι θεωρεί ότι «το σημερινό status quo δεν είναι διατηρήσιμο». Αν χειροτερεύσει, η ΕΕ θα προχωρήσει σε σκληρές κυρώσεις, αν υπάρξει αποκλιμάκωση, μπορεί να δημιουργηθεί δυναμική για κοινή ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της Τουρκίας. Εκτιμά, πάντως, ότι «δεν πρέπει να βλέπει η Ελλάδα μια εξωτερική παρέμβαση ως τη μαγική λύση. Το κλειδί για να αρθεί το αδιέξοδο δεν βρίσκεται σε Βρυξέλλες, Βερολίνο, Παρίσι, Μόσχα ή Ουάσιγκτον, βρίσκεται στην Αθήνα και την Αγκυρα».

Διάλογος

Ο Λέσερ εκτιμά ότι υπάρχει περιθώριο για αποκλιμάκωση των εντάσεων μέχρι τη Σύνοδο με πρώτο βήμα τη συντονισμένη προσπάθεια άμβλυνσης του κινδύνου σε επιχειρησιακό επίπεδο. «Το παιχνίδι είναι δυσκολότερο σε πολιτικό επίπεδο» δηλώνει. Ειδικότερα για την προοπτική εποικοδομητικού διαλόγου εκτιμά ότι η κατάσταση σήμερα είναι δυσκολότερη από παλαιότερα. «Από τη μια πλευρά έχουμε μια πιο ευρωπαϊκή και διατλαντική Ελλάδα και από την άλλη μια πιο εθνικιστική, ανεξάρτητη και επιθετική Τουρκία. Η Ελλάδα αισθάνεται με πολιτικούς όρους πιο σίγουρη για τις θέσεις της και χαίρει μεγαλύτερης συμπάθειας, αντίθετα η Τουρκία είναι απομονωμένη και υπάρχει κίνδυνος στρατηγικής της αποξένωσης». Θεωρεί, πάντως, ότι «μια πιο συντονισμένη πολιτική από την ΕΕ προς την Τουρκία αποτελεί δοκιμασία για την ευρωπαϊκή συνοχή στην εξωτερική πολιτική».