Κυκλική Οικονομία: Ο ελληνικός «Σπόρος» της Πράσινης Ανάκαμψης

Είναι κοινό μυστικό ότι η προώθηση της Βιώσιμης Ανάπτυξης με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αντίκτυπο αποτελεί την κορυφαία προτεραιότητα και μέτρο της επιτυχίας τόσο της νέας Ευρωπαϊκής ηγεσίας όσο και της Ελληνικής Κυβέρνησης. Για την Ελλάδα, η αξιοποίηση των πόρων για επενδύσεις στην πράσινη ανάπτυξη αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα των τελευταίων δεκαετιών και ίσως την πιο σημαντική ευκαιρία για να κλείσει η χώρα μας την ψαλίδα με τον Ευρωπαϊκό Βορρά. Είναι θετικό ότι οι κύριες πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις έχουν συνειδητοποιήσει βαθιά την αναγκαιότητα να υπάρξει οργανωμένο σχέδιο και να αναληφθούν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.

Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, από τα πρώτα διεθνή δείγματα γραφής του επέλεξε να βάλει ψηλά τον πήχυ, ανακοινώνοντας συμβολικά από το βήμα της Συνόδου Κορυφής του ΟΗΕ για το Κλίμα το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το 2028 και την απαγόρευση των πλαστικών μίας χρήσης σε όλη τη χώρα από το 2021.

Το νέο επενδυτικό εργαλείο της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και του Υπουργείου Ανάπτυξης για τη δημιουργία “Ελληνικών Πράσινων Funds” μόνο καλοκαιρινή έκπληξη δεν μπορεί να θεωρηθεί. Με αρχική δημόσια συμμετοχή ύψους 400 εκ. Ευρώ και στόχο κινητοποίησης (μέσω μόχλευσης) διεθνών και εγχώριων κεφαλαίων άνω των 3 δισ. Ευρώ εστιασμένων σε κυκλική οικονομία, καθαρή ενέργεια και βιώσιμη ανάπτυξη, η Ελλάδα μπαίνει δυνατά στην «κούρσα» των Πράσινων Επενδύσεων ως κεντρικού πυλώνα του Σχεδίου Ανάκαμψης, ακολουθώντας τη φιλοσοφία της Έκθεσης Πισσαρίδη.

Η ανταπόκριση της αγοράς είναι πολύ άμεση, με τον «χορό» των Επενδυτικών Προτάσεων να ανοίγει από το Fund “Sporos Platform”, την πρώτη πλατφόρμα «Κυκλικών Επενδύσεων» στη ΝΑ Ευρώπη, που έχει αναγνωριστεί ως “best practice” από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη συμβολή της στην λεγόμενη «Κυκλική Μετάβαση» των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την υποστήριξη της παραγωγικής οικονομίας.

Μιλήσαμε με κάποιους από τους πρωταγωνιστές, που ξετυλίγουν το κουβάρι ενός πρωτοποριακού για τα ελληνικά δεδομένα επενδυτικού εγχειρήματος.

Ο Γιώργος Κοφινάκος, Πρόεδρος της Επενδυτικής Επιτροπής του Sporos Platform με ξεχωριστή διεθνή πείρα στις πράσινες επενδύσεις, την τραπεζική και το Private Equity, ξεκίνησε αναφερόμενος στη σημασία της συγκυρίας: «Ο COVID λειτουργεί ως καταλύτης για μια νέα ισορροπία στην παγκόσμια οικονομία. Η ζωή δεν τελειώνει, αλλάζει όμως κατεύθυνση.»

Γ. Κοφινάκος

Ο κ. Κοφινάκος, διατελών μεταξύ άλλων Επισκέπτης Καθηγητής του φημισμένου Business School του Rutgers University (New Jersey, USA), εστιάζει στις εξελίξεις της αγοράς των ΗΠΑ που αναδεικνύουν τη νέα κυρίαρχη τάση.

«Ενδεικτικά, σύμφωνα με τη Morningstar, το πρώτο τρίμηνο του 2020 τα “sustainability funds” είχαν εισροές νέων κεφαλαίων ύψους 45.7 δις δολαρίων, την ίδια στιγμή που από τα παραδοσιακά Funds «έφευγαν» 384.7 δις δολάρια. Είναι πολύ θετικό το ότι η Ελλάδα αφουγκράζεται ταχύτατα τις διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις, ενεργοποιώντας νέα εργαλεία χρηματοδότησης που η αγορά χρειάζεται όσο ποτέ. Το συναντάμε σε συζητήσεις μας με επενδυτές και εταιρείες-στόχους: η συγκυρία είναι μοναδική και εξαιρετικά ευνοϊκή για βιώσιμες επενδύσεις θετικού αντικτύπου, ειδικά στην Ελλάδα.»

“Timing is everything”, αναφέρει χαρακτηριστικά.

Τα πλεονεκτήματα

Σε ερώτηση για τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Impact Fund, o κ. Κοφινάκος σημειώνει: «Το Sporos Platform έχει την κατάλληλη ομάδα και μια ολιστική στρατηγική για να κάνει άμεσα πράξη αυτή την «πράσινη και κυκλική στροφή», συνδυάζοντας ευέλικτα εργαλεία χρηματοδότησης και εξειδικευμένης συμβουλευτικής. Στοχεύουμε στη δημιουργία πραγματικής προστιθέμενης αξίας για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, με νέες θέσεις εργασίας, επιτάχυνση της ανάκαμψης και προστασία του περιβάλλοντος. Είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε τη βιώσιμη παραγωγή, την εξωστρέφεια και τη δημιουργικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που έχουν αποδείξει τις αντοχές τους.»

Ο κ. Γεράσιμος Ρουτζούνης, Εταίρος του Sporos Platform και Διευθυντής Στρατηγικής, τονίζει την ανάγκη να συνδυάσουμε τη μεγάλη εικόνα με τα τοπικά χαρακτηριστικά της αγοράς:

«Το πρόβλημα είναι ξεκάθαρο: Υπάρχει μόνο ένας Πλανήτης, αλλά με τους σημερινούς ρυθμούς κατανάλωσης, μέχρι το 2050 θα χρειαζόμαστε τρεις. Το σημερινό «ευθύγραμμο» μοντέλο «παίρνω-καταναλώνω-πετάω» έχει φτάσει στα όριά του, ειδικά στην Ελλάδα που η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί ωρολογιακή βόμβα, ενώ η εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας βρίσκεται σε απογοητευτικά χαμηλά επίπεδα. Παράλληλα, η Κυκλική Οικονομία αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία, το λεγόμενο “trillion dollar opportunity” (Ellen MacArthur Foundation, McKinsey, WEF), με τη δυνατότητα να συνεισφέρει επιπλέον 4.5 τρις δολάρια παγκοσμίως μέχρι το 2030. Μόνο στην Ευρώπη, μπορεί να φέρει μείωση του κόστους έως 600 δις για τις επιχειρήσεις – ειδικά τις μικρομεσαίες – και να δημιουργήσει τουλάχιστον μισό εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας, μειώνοντας παράλληλα τις εκπομπές άνθρακα κατά 450 εκατ. τόνους μέχρι το 2030. To European Green Deal και το νέο Ευρωπαϊκό Action Plan για την Κυκλική Οικονομία κινούνται αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Αναφερόμενος στην Ελληνική αγορά, ο κ. Ρουτζούνης διαπιστώνει ένα εμφανές επενδυτικό κενό:

«Τρέχουμε συστηματικά το “Sporos Platform” τον τελευταίο 1,5 χρόνο, με ενδελεχή μελέτη της αγοράς και συνεργασία με τους κρίσιμους “stakeholders”. Το κενό είναι τεράστιο και η άμεση επαφή μας με εταιρείες-στόχους από όλη την Ελλάδα είναι το πλέον αδιάψευστο κριτήριο. Οι τράπεζες σήμερα – λόγω ρυθμιστικών και γραφειοκρατικών εμποδίων – δυσκολεύονται να χρηματοδοτήσουν γρήγορα και ευέλικτα τον εκσυγχρονισμό της πραγματικής οικονομίας, που εμπεριέχει το στοιχείο του ρίσκου. Παράλληλα, εργαλεία χρηματοδότησης τύπου “Venture Capital” εστιάζουν κυρίως σε νέες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, ένα συγκριτικά μικρό ποσοστό της αγοράς. Τελικά, η μεγάλη πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων με σημαντικό potential – ιδίως στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα – παραμένει εγκλωβισμένη σε μια μάχη επιβίωσης, χάνοντας το τρένο των διεθνών εξελίξεων. Οι παραγωγικές επιχειρήσεις – και ειδικά η νεώτερη γενιά επιχειρηματιών – επιδιώκουν να μεταβούν σε πιο βιώσιμα και κυκλικά μοντέλα, όχι για να «σώσουν τον πλανήτη», αλλά επειδή καταλαβαίνουν ότι τους συμφέρει, λόγω μείωσης κόστους, δημιουργίας νέων αγορών και πιο σταθερών σχέσεων με τους καταναλωτές. Αδυνατούν όμως να το πράξουν αποτελεσματικά μέχρι σήμερα λόγω έλλειψης ευέλικτης χρηματοδότησης και εξειδικευμένης γνώσης. Σε αυτό έρχεται να απαντήσει το “Sporos Platform”, αξιοποιώντας τη συγκυρία ως ευκαιρία να ανακτήσουν οι εξωστρεφείς ελληνικές επιχειρήσεις την ηγετική τους θέση στη ΝΑ Ευρώπη, με όπλο τη βιωσιμότητα.»

Ο κ. Λευτέρης Κοντός, Διευθυντής Επενδυτικών Σχέσεων του Sporos Platform και CEO της διεθνούς πλατφόρμας επενδυτικού match-making “In4Capital”, έδωσε βάρος στα υπό διαμόρφωση επιχειρηματικά πάρκα, τα clusters και τη φυσιογνωμία των επενδυτών, καθώς η κυκλική μετάβαση στηρίζεται σε συνεργατικά μοντέλα.

«Ο Sporos δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει μόνον ένα παραδοσιακό χρηματοδοτικό εργαλείο, αλλά ένα δίκτυο διάχυσης καινοτομίας, γνώσης και εξαγώγιμων βέλτιστων πρακτικών. Σε αυτό το πλαίσιο, στοχεύουμε στην προσέλκυση υπεύθυνων επενδυτών, που θα δύνανται να λειτουργούν ως “Sustainable Mentors” στα projects, ώστε η καινοτομία να διαχέεται στην τοπική αγορά, αλλά και πέρα απ’ τα ελληνικά σύνορα. Δεν υπάρχουν εξ ολοκλήρου κυκλικές εταιρείες, αλλά πιο κυκλικές αλυσίδες αξίας, με μικρούς, μεσαίους και μεγάλους παίκτες που συνεργάζονται και εξοικονομούν.»

Υπάρχουν επενδυτές;

Αναφορικά με το επενδυτικό ενδιαφέρον σημείωσε: «Έχουμε ήδη συγκεντρώσει σημαντικούς υπεύθυνους επενδυτές από το χώρο της παραγωγής, της βιομηχανίας, της ναυτιλίας και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον τόσο από εγχώριους όσο και από διεθνείς παράγοντες, που ενισχύεται από το γεγονός ότι η συμμετοχή της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων σε Funds που εστιάζουν σε Κυκλική Οικονομία και κλίμα φτάνει μέχρι και το 70% του συνολικού κεφαλαίου, ενώ στις ΑΠΕ δεν ξεπερνά το 30%. Το Sporos Platform είναι πρωτοπόρο, εκτιμώ ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι.»

Λ. Κοντός

Μία από τις καινοτομίες του Sporos Platform είναι η έμφαση που αποδίδει στους λεγόμενους «μη-χρηματοοικονομικούς δείκτες» για τη μέτρηση του θετικού αντικτύπου και τη συμβολή στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, του European Green Deal και της Κλιματικής Συμφωνίας του Παρισιού. Υπό τον συντονισμό της καθηγήτριας Φοίβης Κουντούρη, εκλεγμένης Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ένωσης Οικονομολόγων  Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων (EAERE), Διευθύντριας του EIT Climate KIC Greece και μέλους της Επιτροπής Πισσαρίδη, ο Sporos εφαρμόζει μια μεθοδολογία «ολικής αξίας», με τη διεξαγωγή ανάλυσης του κύκλου ζωής (“LCA”) για κάθε project. Η κα Κουντούρη στάθηκε στη σημασία της «κλιματικής ανθεκτικότητας»: «Αν κάτι απέδειξε η διαχείριση της πανδημίας, είναι το πόσο εύθραυστες είναι οι διεθνείς αλυσίδες αξίας και πόσο ευάλωτο το παραγωγικό και καταναλωτικό μας μοντέλο σε εξωτερικά «σοκ». Σε αυτές τις συνθήκες αναδεικνύεται ως βασική ευρωπαϊκή προτεραιότητα η ενίσχυση της «ανθεκτικότητας» (resilience) των οικονομιών της Ενωσης απέναντι σε μελλοντικά σοκ, με κυριότερο αυτό της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης.»

Φ. Κουντούρη

Για την περίπτωση της Ελλάδας, η κα Κουντούρη εστιάζει σε δύο σημεία:

«Αφενός, είναι κομβικής σημασίας να συνδυάσουμε την Κυκλική Μετάβαση με τη λεγόμενη «Έξυπνη Στρατηγική Εξειδίκευσης», εφαρμόζοντας κυκλικά μοντέλα με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τοπικά, γεωγραφικά, πολιτιστικά και οικονομικά, των 13 μας Περιφερειών. Σε αυτή την κατεύθυνση το EIT Climate KIC έχει αναπτύξει μια εποικοδομητική συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Έξυπνη γεωργία στην Πελοπόννησο, Βιώσιμος Τουρισμός στα νησιά,  Βιομηχανική Συμβίωση στη Μακεδονία, “Reversed Logistics” και βιοδιασπώμενα πλαστικά στη Θράκη, Βιολογικός αγροδιατροφικός τομέας στην Κρήτη, είναι μόνο μερικά παραδείγματα, με πολλές καινοτόμες εταιρείες και SPVs να είναι ήδη ενεργά. Το δεύτερο είναι το τρίπτυχο «Κυκλική Οικονομία – Βιοοικονομία – Γαλάζια Ανάπτυξη», αξιοποιώντας τα μοναδικά πλεονεκτήματα της νησιωτικότητας, τα λιμάνια και τη διεθνή δύναμη της ελληνικής ναυτιλίας, του πιο εξωστρεφούς τομέα της χώρας. Η βιωσιμότητα είναι εγγύηση ισχύος.»

Σε ερώτηση σχετικά με τον αναβαθμισμένη συνεργασία των Ηνωμένων Εθνών με την ΕΕ στο πλαίσιο εφαρμογής των “SDGs”, η κα Κουντούρη, η οποία διατελεί συν-Πρόεδρος του  United Nations Sustainable Development Solutions Network (UN SDSN) Greece, υπογραμμίζει τη σημασία της Ομάδας Εργασίας για τo European Green Deal και τους έξι σταθμούς στην πορεία μετάβασης, την οποία συντονίζει μαζί με τον Καθ. Jeff Sachs, με κομβικό ρόλο  στις πρωτοβουλίες για Αειφορία σε Ναυτιλία, Λιμάνια και 4-seas Blue  Growth, συνδέοντάς τα παράλληλα με τα συμπεράσματα της Επιτροπής Πισσαρίδη:

«Είναι πολύ σημαντικό για τη Χώρα ότι το Δεκαετές Αναπτυξιακό Πρόγραμμα χτίζει πάνω στην οργανική σχέση τριών πυλώνων που μεταμορφώνουν τη ζωή μας: της βιωσιμότητας, της κυκλικότητας και της ψηφιοποίησης, που ενισχύονται αποφασιστικά λόγω της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής.»

Η κα Κουντούρη έχει αναλάβει Πρόεδρος στο “Circular Board” του Sporos Platform, στο οποίο συμμετέχει συμβουλευτικά μεταξύ άλλων και η κα Θεοδώρα Αντωνακάκη, ως εκπρόσωπος της Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής της Τραπέζης της Ελλάδος, με στόχο την προώθηση συνεργειών ιδίως σε δράσεις Κλιματικής Προσαρμογής και green financing. To “Circular Board” έχει συμβουλευτικό ρόλο σε σχέση με την Επενδυτική Επιτροπή και συγκεντρώνει διαπρεπείς “Circular Leaders”, ενδεικτικά από τον χώρο της Βιομηχανίας (κ. Δημήτρης Μαθιός, Πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχάνων Αττικής Πειραιά), της Γαλάζιας Ανάπτυξης (καθ. Μαρία Λεκάκου, Κοσμήτορας της Σχολής Διοίκησης Παν/μιου Αιγαίου), του Τουρισμού και της Κοινωνίας των Πολιτών (κ. Γιώργος Βερνίκος, Πρόεδρος Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, Γενικός Γραμματέας ΣΕΤΕ), με στόχο την προώθηση μιας «συμβιωτικής» κουλτούρας βιωσιμότητας στην επενδυτική στρατηγική.

Καθοριστικής σημασίας για την προσέλκυση Ελλήνων και ξένων επενδυτών είναι επίσης η συμμετοχή του καθηγητή Πλούταρχου Σακελλάρη, Επίτιμου Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων με αξιοσημείωτη διεθνή πείρα σε ενεργειακά projects, ο οποίος συμβουλεύει στρατηγικά το Sporos Platform σε θέματα Διαχείρισης Κινδύνου, Κανονιστικής Συμμόρφωσης και Επενδύσεων.

Παρόν εν εξελίξει

Ο κ. Σακελλάρης ξεκίνησε από τη σημασία των πρόσφατων εξελίξεων: «Η Κυκλική Οικονομία δεν είναι απλώς το μέλλον, είναι το παρόν εν εξελίξει. Το “European Green Deal” είναι η μεταρρυθμιστική Ναυαρχίδα της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αναδεικνύεται σε μείζον σημείο πολιτικής συναίνεσης, με την προσωπική σφραγίδα της Προέδρου Ursula von der Leyen και του Αντιπροέδρου Frans Timmermans. Στόχος του EGD είναι να κάνει την ΕΕ την πρώτη κλιματικά ουδέτερη οικονομία μέχρι το 2050, αποσυνδέοντας πλήρως την οικονομική ανάπτυξη από την αυξανόμενη χρήση πόρων. Η επίτευξη αυτού του στόχου είναι δυνατή μόνο μέσα από την «Κυκλική Οικονομία», το νέο μοντέλο παραγωγής, κατανάλωσης και οργάνωσης των αλυσίδων αξίας, που είναι ταυτόχρονα αποδοτική, επιθυμητή και αναπόφευκτη.»

Ο κ. Σακελλάρης δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στον ρόλο της ΕΤΕπ. «H Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μετεξελίσσεται ταχύτατα στην Κλιματική Τράπεζα της ΕΕ, διαθέτοντας τουλάχιστον το 50% της δανειοδότησής της σε δράσεις για το κλίμα και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα έως το 2025 και ευθυγραμμίζοντας όλη τη χρηματοδότησή της με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού έως το τέλος του έτους. Ο παράγοντας “COVID-19” όχι μόνο δεν ανέστειλε αυτή την «πράσινη και κυκλική στροφή» της οικονομίας, αλλά αντιθέτως επιταχύνει τις εξελίξεις και δρα πολλαπλασιαστικά. Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης, με το πακέτο του Next Generation EU των 750 δις να πλαισιώνει έναν κοινοτικό προϋπολογισμό αξίας 1,1 τρισ. ευρώ σε βάθος επταετίας, καθιστά αυτή τη μετάβαση ταυτόχρονα ελκυστική και υποχρεωτική για τα κράτη και τις αγορές.»

Είμαι πεπεισμένος ότι δεν θα αφήσουμε να χαθεί αυτή η μοναδική ευκαιρία, ιδίως για τη νέα γενιά» επισημαίνει ο κ. Σακελλάρης, καταλήγοντας με τα λόγια του Αισχύλου:

«από Σπόρο μικρό, δέντρο τρανό φυτρώνει».