Το μέγεθος της κρίσης

Η προσπάθεια να διαμορφωθεί ένα κλίμα αισιοδοξίας, επειδή η ύφεση του 15,2% στο δεύτερο τρίμηνο του 2020 ήταν «εντός προβλέψεων», προσπερνά το γεγονός ότι οι προβλέψεις ήταν ακριβώς για μια πολύ μεγάλης κλίμακας ύφεση. Ούτε μπορεί να αναιρέσει το γεγονός ότι η κατάρρευση των εσόδων από τον τουρισμό διαμορφώνει έδαφος για μεγάλη ύφεση και στο τρίτο τρίμηνο που συμπίπτει με την κορύφωση της τουριστικής περιόδου. Ακόμη και ο στόχος για μονοψήφια ύφεση σε ετήσια βάση προσπερνά με ευκολία το τεράστιο κοινωνικό κόστος μιας ύφεσης που θα ξεπερνά π.χ. το 8%.

Πάνω από όλα, αυτό που παραβλέπεται στην τρέχουσα συζήτηση είναι ότι η ελληνική οικονομία μπήκε στην τρέχουσα κρίση χωρίς να έχει ξεπεράσει πλήρως τα βαθιά τραύματα της προηγούμενης δεκαετίας.
Ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι η κρίση αντιμετωπίζεται ως αποκλειστικά συγκυριακή και ικανή να αντιμετωπιστεί με τον συνδυασμό ανάμεσα στα ποσά του Ταμείου Ανάκαμψης και την παραπέρα προώθηση νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις η σχετική ρητορική δεν δείχνει να έχει ξεφύγει από αυτή που ακουγόταν στην αρχή των Μνημονίων, όταν η τότε κρίση είχε αποδοθεί στις «βλαβερές επιπτώσεις» των μέτρων αναδιανομής εισοδήματος, βελτίωσης μισθών και συντάξεων, συνδικαλιστικών δικαιωμάτων είχαν υπάρξει από τη μεταπολίτευση και μετά, παραβλέποντας ότι η κρίση του 2008 δεν ήταν κρίση των πολιτικών αναδιανομής αλλά των πολιτικών «απελευθέρωσης των αγορών».

Ο κίνδυνος είναι να κάνουμε τη συζήτηση για την αντιμετώπιση της κρίσης με όρους που θα καταλήγουν ξανά στην αδιέξοδη αντίληψη ότι όλα θα λυθούν με μείωση του εργατικού κόστους ή με λιγότερο αυστηρούς περιβαλλοντικούς ή αρχαιολογικούς περιορισμούς στις επενδύσεις, αντί να στοχαστούμε την αναγκαία «αλλαγή παραδείγματος» για μια οικονομία που θα στρέφεται σε κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας, θα αξιοποιεί και θα αναβαθμίζει τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού της χώρας, θα διαμορφώνει τις υποδομές της νέας εποχής, θα μειώνει τις ανισότητες και θα ενισχύει την κοινωνική συνοχή.