Η εξομολόγηση της Αναστασίας Κοτανίδου για τον κοροναϊό

Γράφει ο Θανάσης Θ. Νιάρχος

Θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχε κάνει πριν από πολλά χρόνια όταν άκουσα τον γελοιογράφο Κώστα Μητρόπουλο να λέει σε μια σύναξη φίλων: «Οπως έχουν οριοθετηθεί ιστορικά οι περίοδοι της ανθρωπότητας ώστε να λέμε »προ Χριστού» και »μετά Χριστόν», κατά τον ίδιο τρόπο στο μέλλον θα χωρίζονται ιστορικά οι περίοδοι της ανθρωπότητας λέγοντας »προ τηλεοράσεως» και »μετά την τηλεόραση»». Η κουβέντα αυτή δεν είχε τίποτε το προσβλητικό ή το βέβηλο για τη μορφή του Χριστού, αντίθετα εξέφραζε μια βαθιά περίσκεψη όσον αφορά την ιστορία και την πορεία της ανθρωπότητας. Ανεξάρτητα από την έκβαση που πρόκειται να έχει η πανδημία του κορωνοϊού, είναι σίγουρο πως σε σχέση με τρεις τουλάχιστον γενιές ανθρώπων οι όροι «πριν από τον κορωνοϊό» και «μετά από τον κορωνοϊό», θα κυριαρχούν στις συζητήσεις των ανθρώπων. Και μάλιστα όσο προσωπικότερα θα είναι τα γεγονότα που σε αυτά θα αναφέρονται, τόσο συγκινητικότερες θα είναι και οι λεπτομέρειες οι συνδυασμένες μαζί τους, πολύ περισσότερο αν συμβαίνει στα περιβάλλοντα των ανθρώπων που συζητούν και θυμούνται θα έχουν υπάρξει απώλειες λόγω του κορωνοϊού.

Με διαύγεια όσο το παρελθόν θα είναι σχετικά πρόσφατο, με μια σχετική επιφύλαξη όταν θα έχουν μεσολαβήσει πολλά χρόνια θα ανακαλούνται ονόματα γιατρών, περιοχές που επλήγησαν ιδιαίτερα ή περιοχές που έμειναν εντυπωσιακά αλώβητες, περιπτώσεις ανθρώπων που αν και δεν υπήρξαν ιδιαίτερα προσεκτικοί, δεν έπαθαν απολύτως τίποτε, ενώ άλλοι παρά τη θρησκευτική ευλάβεια σε σχέση με τα μέτρα που έπρεπε να τηρηθούν, αρρώστησαν και έστω και σπάνια διασωληνώθηκαν. Είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς τον μνημονικό πλούτο που θα αποφέρει η περίοδος της πανδημίας, πλούτο που τον αισθάνεσαι από τώρα τόσο μεγάλο ώστε θα είναι αδύνατον να χειραγωγηθεί καθώς δεν συνδυάζεται μόνο με την περίοδο του εγκλεισμού αλλά και με την περίοδο ταξιδιών και ανταλλαγών. Πλούτο επιπλέον τόσο εκτεταμένο ώστε μόνο ένα μυθιστόρημα να μπορεί να τον αξιοποιήσει και σε καμιά περίπτωση ένα ρεπορτάζ σε οποιοδήποτε βάθος και αν θα έχει φτάσει. Οι επιμέρους όμως μαρτυρίες όπως αυτές που κατατίθενται σήμερα θα σταθούν αναμφισβήτητα η προϋπόθεση για να συντεθεί και να υπάρξει το μεγάλο έργο τέχνης.

Πάντως ένα είναι γεγονός: πως με οποιονδήποτε τρόπο και αν θα θυμάται κανείς την περίοδο της πανδημίας, είτε την έχει ζήσει είτε την αναπαριστά χάρις στις αφηγήσεις των άλλων, αυτό που θα είναι αδύνατον να αρνηθεί είναι μια καινούργια αίσθηση ελευθερίας που συνδυάστηκε μαζί της. Μια αίσθηση ελευθερίας που δεν έχει να κάνει με το κατά πόσο μια χώρα απολαμβάνει ένα δημοκρατικό πολίτευμα, ή ζει υπό κατοχή μιας εγχώριας δικτατορίας, κατά πόσο ακόμη η ελευθερία γίνεται αντιληπτή ως μια προϋπόθεση πλήρως αξιοποίησης του εσωτερικού ανθρώπου ή εννοείται ακόμη και με το περιθώριο μιας κοινωνικής αμετροέπειας ή και ασυδοσίας. Μια αίσθηση ελευθερίας που θα συνειδητοποιείται ακόμη και ως ένας εθελούσιος αυτοπεριορισμός και αυτή η «εκδοχή» της, όπως θα έχει αναπτυχθεί μέσα σε παγκόσμιο πλαίσιο, μαζί με τον ενθουσιασμό που προκαλεί πάντα καθετί πρωτοφανέρωτο, θα επισύρει και μια επιφύλαξη για την αντοχή της μέσα στον χρόνο. Αν και κατά πόσο αυτή η αίσθηση ελευθερίας η συνειδητοποιημένη ως εθελούσιος αυτοεγκλεισμός είναι κάτι που άξιζε να καταχωρηθεί ως μέλλον σε μίαν ανθρωπότητα που είχε φανταστεί ότι μπορεί ανέμελα να βαδίζει στον δρόμο της καταναλώνοντας όσο γίνεται περισσότερα, ενώ τίποτε δεν θα μπορούσε να ανακόψει αυτή την υβριστική προς την έννοια της ιερότητας τη σύνθετη με την ουσία της ζωής.

Ζητούμε συγγνώμη για αυτό τον ηθικολογικής τάξεως πρόλογο, δεν θα τον είχαμε όμως επιχειρήσει αν δεν πιστεύαμε πως τον υπαινίσσεται ευθέως με τις απαντήσεις της η εντατικολόγος κ. Αναστασία Κοτανίδου, πρωταγωνιστικό πρόσωπο σε όλη την περίοδο της πανδημίας – και όχι μόνο – και της συνακόλουθης δοκιμασίας.

Πώς καταφέρνετε να συνδυάσετε τις κοπιαστικές ώρες στο νοσοκομείο με την προσωπική σας ζωή και τις ανάγκες των δικών σας;

Τα καταφέρνω όπως όλοι οι συνάδελφοι μου στον τομέα της υγείας. Η φύση του λειτουργήματός μας είναι τέτοια που σίγουρα χρειάζονται θυσίες, ειδικά σε ένα απαιτητικό και απρόβλεπτο περιβάλλον όπως η Εντατική. Θεωρώ πως τη σημερινή εποχή, στα περισσότερα επαγγέλματα χρειάζεται μια ρουτίνα και μια πειθαρχία για να μπορεί κάποιος να έχει χρόνο για την οικογένεια και φίλους. Προσωπικά, είμαι τυχερή γιατί υπάρχει κατανόηση από τον σύζυγό μου και από την κόρη μου όσο μεγάλωνε. Λόγω της φύσης της δουλειάς μας η επιβράβευση είναι άμεση: η αγάπη από τους ασθενείς απαλύνει την όποια κούραση και αυτό το εισπράττει τελικά και η οικογένειά μου.

Τι είναι αυτό που σας δίνει δύναμη και αισιοδοξία;

Το γεγονός πως η επιστήμη και το λειτούργημά μου υπηρετούν το πιο βασικό αγαθό που είναι η υγεία και η ζωή. Μέσα στο νοσοκομείο έχουμε ανθρώπους καθημερινά γύρω μας – γιατρούς και νοσηλευτές – που κάνουν θυσίες και μάχονται καθημερινά για να βοηθήσουν τους συνανθρώπους μας σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Η εργασία μας δίνει χαρά, ανακούφιση και ελπίδα στους ασθενείς και στους οικείους τους και αυτό μας γεμίζει με δύναμη.

Τι σας τρομάζει περισσότερο δουλεύοντας στην πρώτη γραμμή διακινδυνεύοντας περισσότερο από ποτέ την υγεία σας; Πιστεύετε ότι θα νοσήσετε;

Αναμφίβολα υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουμε όλοι όσοι εργαζόμαστε στην πρώτη γραμμή. Ολοι στα νοσοκομεία παίρνουμε τις απαραίτητες προφυλάξεις ακολουθώντας τα πρωτόκολλα και από εκεί και πέρα η αλήθεια είναι πως δεν το σκεφτόμαστε τόσο πολύ. Μου έκανε εντύπωση τις πρώτες ημέρες το αίσθημα καθήκοντος, η έλλειψη φόβου και η ευθύνη με την όποια αντιμετώπισαν την κατάσταση συνάδελφοι με λιγότερη προστασία – όταν δεν ήμασταν οργανωμένοι τόσο καλά όσο σήμερα – και αυτό σίγουρα βοηθάει συνολικά στο να μειωθεί ο φόβος.

Πόσο παράξενη σας φαίνεται αυτή η ξαφνική αλλαγή στη πραγματικότητα που μοιάζει σαν σενάριο ταινίας α) όσον αφορά την εργασιακή ρουτίνα και β) την κοινωνία μας και ως άνθρωποι;

Είναι κάτι πρωτόγνωρο και έχει επηρεάσει τους πάντες. Νομίζω πως η τεχνολογία έχει βοηθήσει πολύ στην εργασιακή ρουτίνα μιας και η επικοινωνία διευκολύνεται – πράγμα εντυπωσιακό. Δέκα χρόνια πριν, η διαχείριση μιας τέτοιας κατάστασης θα ήταν πολύ πιο δύσκολη. Ευελπιστώ σύντομα να μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Για την κοινωνία και τους ανθρώπους το αρνητικό είναι ο φόβος και σίγουρα το γεγονός πως οικογένειες δεν έχουν τη δυνατότητα να βρεθούν κοντά όπως πριν. Αφουγκράζομαι όμως πως έχει προκύψει μια αλληλεγγύη. Μου έχει κάνει πολύ καλή εντύπωση το ότι οι περισσότεροι άνθρωποι, ανεξαρτήτως δυνατοτήτων, προσπαθούν να βοηθήσουν τον συνάνθρωπό τους. Επίσης κάτι πάρα πολύ θετικό έχει να κάνει με το γεγονός πως πλέον η κοινωνία και οι πολιτικοί δίνουν βάση στους επιστήμονες και ευελπιστώ πως όταν επιστρέψει η κανονικότητα θα είναι κάτι που θα το συντηρήσουμε.

Είχατε σκεφτεί ποτέ ότι μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με μια πανδημία;

Λόγω ιατρικής ιδιότητας είναι κάτι που και μας απασχολούσε και το εξετάζαμε σαν σενάριο. Ομολογώ όμως πως δεν ήταν κάτι που πίστευα πως θα το αντιμετωπίσουμε τόσο άμεσα.

Πώς νιώθετε που κόσμος χειροκροτεί περισσότερο από ποτέ τους ανθρώπους της Υγείας και τους αποκαλεί ήρωες; Υπάρχει κάτι που θα συμβουλεύατε τον κόσμο εσείς προσωπικά;

Είναι κάτι που μας συγκινεί, μας δίνει κουράγιο και δύναμη. Θα συμβούλευα τον κόσμο να συνεχίσει να ακολουθεί και να εμπιστεύεται τις οδηγίες των γιατρών ακόμα και όταν τα μέτρα χαλαρώσουν. Να υπενθυμίσω πως δεν έχει βρεθεί η θεραπεία και κανείς δεν είναι άτρωτος απέναντι στον νέο κορωνοϊό. Ολοι θα πρέπει να συμμορφωνόμαστε με τις οδηγίες λοιπόν, δηλαδή να διατηρούμε αποστάσεις, να φοράμε μάσκες σε κλειστούς χώρους και να πλένουμε σχολαστικά τα χέρια μας. Επίσης όταν η πανδημία αντιμετωπιστεί, η συμβουλή μου είναι να προσέχουμε την υγεία μας περισσότερο, να είμαστε αλληλέγγυοι όπως αυτές τις ημέρες, και φυσικά να ακούμε τους γιατρούς ευλαβικά όπως κάνουμε αυτές τις ημέρες.

Tι σας λένε οι δικοί σας άνθρωποι;

Οι δικοί μου άνθρωποι και οι φίλοι μου είναι ακόμα πιο προσεκτικοί. Γνωρίζουν τον φόρτο εργασίας και προσπαθούν να είναι όσο πιο διακριτικοί γίνεται. Τις πρώτες ημέρες σίγουρα η ανησυχία ήταν μεγαλύτερη και υπήρχαν πολλές ερωτήσεις και δυστυχώς λίγες απαντήσεις, αλλά όσο περνάνε οι εβδομάδες, σίγουρα και η επικοινωνία βελτιώνεται. Το σημαντικό είναι πως και αυτοί είναι πολύ προσεκτικοί με την υγεία τους και προσπαθούν να παραμένουν όσο πιο ψύχραιμοι γίνεται.

Περιγράψτε μου συνοπτικά μια δική σας τυπική βάρδια στη δουλειά στις μέρες του κορωνοϊού (π.χ. πώς αρχίζει και πώς τελειώνει).

Δεν υπάρχει μια τυπική βάρδια θα έλεγα και όσο περνάνε οι ημέρες αλλάζουν κάπως οι ανάγκες και οι προτεραιότητες. Απόλυτη προτεραιότητα είναι να βοηθήσουμε τους ασθενείς που χρήζουν εντατικής βοήθειας να επανέλθουν με ασφάλεια το ταχύτερο δυνατόν. Σε δεύτερο βαθμό είναι σημαντικό να είμαι κοντά στους ασθενείς και την ομάδα του νοσοκομείου μιας – η ψυχολογία είναι πολύ σημαντική όταν κάποιος αντιμετωπίζει τέτοιες καταστάσεις. Η αμεσότητα και η ενσυναίσθηση είναι ορισμένες φορές τα καλύτερα φάρμακα. Επίσης φροντίζουμε να ενημερώνουμε τις οικογένειες που αγωνιούν να μάθουν νέα για τους δικούς του ανθρώπους. Και παράλλημα, αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στην ενημέρωσή μας από αξιόπιστες επιστημονικές πηγές για τις εξελίξεις γύρω από τον Covid-19 και την επικοινωνία με τους συναδέλφους μας εντός και εκτός Ελλάδας έχοντας κατά νου τα επόμενα βήματα.

Πώς είναι η εικόνα από κρούσματα, υποδομές, ανάγκες στο δικό σας νοσοκομείο;

Τηρουμένων των αναλογιών, η εικόνα από τα κρούσματα στη χώρα μας είναι θετική. Οι υποδομές και ανάγκες από μέτρα ατομικής προστασίας στον Ευαγγελισμό είναι πολύ ικανοποιητικές και έχουμε δεχθεί πολύ μεγάλη στήριξη από την πολιτεία, δωρητές και απλούς ανθρώπους που θέλουν να συνεισφέρουν. Οι ΜΕΘ έχουν εξοπλιστεί με κλειστά κυκλώματα αναπνευστήρων, στολές και ειδικές μάσκες και λαμβάνονται αυστηρά μέτρα ατομικής προστασίας του προσωπικού για την αποφυγή μόλυνσης από τον ιό. Δουλεύουμε καθημερινά έχοντας στο μυαλό μας το πώς θα αυξήσουμε τις κλίνες για οποιοδήποτε κύμα πανδημίας παρουσιαστεί μπροστά μας.

Υπάρχει κάποια ιστορία/περιστατικών με συνάδελφο ή ασθενή του τελευταίου μήνα που σας έκανε εντύπωση;

Αυτό που με συγκινεί είναι το ότι οι νοσηλεύτριες και οι γιατροί δεν λογαριάζουν τίποτα προκειμένου να βοηθήσουν τους ασθενείς. Ακόμη και τις πρώτες μέρες, που υπήρχε μεγάλη αβεβαιότητα, προσπαθούσαν να βοηθήσουν τους αρρώστους, αγνοώντας τον κίνδυνο για τον εαυτό τους. Είναι σημαντικό και πρέπει να το τονίζουμε συνέχεια.