Η Ευρωπαϊκή Ένωση επενδύει στην Επόμενη Γενιά

Μόλις μερικούς μήνες πριν, η ΕΕ έμοιαζε να περνά τη δική της υπαρξιακή κρίση. Ο κοροναϊός χτυπούσε ασύμμετρα τα κράτη-μέλη της και ξυπνούσε εθνικισμούς και εσωστρέφεια. Τίποτα δεν προμήνυε ότι η ετήσια συζήτηση για την κατάσταση της ΕΕ στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (SOTEU), που αναμένεται να πραγματοποιηθεί την Τετάρτη, θα έβρισκε την ένωση να έχει επιτύχει την πιο σημαντική συμφωνία της ιστορίας της και να παρουσιάζεται επαρκώς προετοιμασμένη για μια υγιή ανάκαμψη. Όμως ανάμεσα στις δραματικές της επιπτώσεις, η υγειονομική κρίση έφερε και μια πολύτιμη συνειδητοποίηση: Η καταπολέμηση της πανδημίας, αλλά και η οικονομική ανάκαμψη, δεν μπορούν να επιτευχθούν από μεμονωμένα κράτη. Και σε ένα διεθνές περιβάλλον γεμάτο εντάσεις και σπασμωδικές κινήσεις, η ΕΕ αναδείχθηκε για ακόμη μια φορά ως δύναμη σταθερότητας και αλληλεγγύης.

Η Επόμενη Γενιά της ΕΕ

Το Next Generation EU, το περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης που απασχόλησε όσο ελάχιστα ζητήματα τη διεθνή επικαιρότητα, εγκρίθηκε εντέλει στις 21 Ιουλίου, μετά από πολυήμερες διαπραγματεύσεις. Στο πλαίσιό τους, οι ηγέτες της ένωσης ενέκριναν ολοκληρωμένη δέσμη ύψους 1.824,3 δισ. ευρώ, η οποία συνδυάζει το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) με την πρωτοφανή προσπάθεια ανάκαμψης, που αναμένεται να συμβάλει όχι μόνο στην καταπολέμηση της πανδημίας και την κατοπινή ανασύσταση της ΕΕ, αλλά και στην επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η Ένωση για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Συγκεκριμένα, οι ηγέτες αποφάσισαν ότι το 30% των συνολικών δαπανών από το ΠΔΠ και το Ταμείο Ανάκαμψης θα στοχεύουν σε έργα που σχετίζονται με το κλίμα, για να επιτευχθεί ο στόχος για κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050.

Μάλιστα, σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα κονδύλια, ύψους 540 δισ. €, για τα δίχτυα ασφαλείας επείγουσας δράσης για τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τα κράτη μέλη, η συνολική ικανότητα παρέμβασης της ΕΕ για τη στήριξη της ανάκαμψης φτάνει το ποσό-μαμούθ των 2.364,3 δισ. €.

Μια ιστορική απόφαση

Το γεγονός που καθιστά μοναδική την συμφωνία του Ιουλίου, είναι το γεγονός ότι βάσει αυτής για πρώτη φορά στην ιστορία της, η ΕΕ θα εκδώσει μεγάλης κλίμακας αμοιβαίο χρέος.

Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξουσιοδοτηθεί να δανείζεται εξ ονόματος της Ένωσης από τις κεφαλαιαγορές έως το ποσό των 750 δισ. € και στη συνέχεια θα διοχετεύει κονδύλια για την ανάκαμψη των κρατών-μελών της. Τα κεφάλαια θα διανεμηθούν με τη μορφή δανείων και επιχορηγήσεων μέσα από επτά προγράμματα, με το μεγαλύτερο μέρος τους να παρέχεται στον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Στόχος της ΕΕ είναι τα μέλη της να έχουν τη δυνατότητα να αποκαταστήσουν τις ζημιές που προξένησε ο κοροναϊός, αλλά και να προχωρήσουν σε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στις οικονομίες τους και σε αναδιάρθρωση στις κοινωνίες τους, προκειμένου να αναδυθούν ακόμη πιο ισχυρά την επόμενη μέρα και να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που επιφυλάσσει το μέλλον.

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον

Από την αρχή της υγειονομικής κρίσης, έγινε σαφές ότι η επιστροφή στην πρότερη κανονικότητα δεν ήταν ούτε εφικτή, αλλά ούτε και επιθυμητή. Η συμφωνία του Ιουλίου στηρίζεται στην αρχή ότι μια υγιής ανάκαμψη δεν θα έπρεπε να περιοριστεί στην επίλυση των βραχυπρόθεσμων δυσκολιών και προβλημάτων που έφερε η πανδημία, αλλά και στην βελτίωση των συνθηκών που προϋπήρχαν αυτής για την οικοδόμηση υγιέστερων οικονομιών και κοινωνιών.

Ως εκ τούτου, τα κονδύλια που θα συγκεντρωθούν θα διοχετευτούν, μεταξύ άλλων:

Στην στήριξη των κρατών μελών για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις

Τα κράτη μέλη θα βρίσκουν χρηματοδοτική στήριξη στο νέο Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 560 δισ. € για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις για την ψηφιακή μετάβαση και την ανθεκτικότητα των εθνικών οικονομιών. Συμπληρωματικά, ποσό ύψους 55 δισ. € θα κατανεμηθεί στα κράτη μέλη μέσα από τη νέα πρωτοβουλία REACT-EU με βάση τη σοβαρότητα των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της κρίσης. Ταυτόχρονα, έχει κατατεθεί πρόταση ενίσχυσης του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με ποσό ύψους έως 40 δισ. € για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη στην επιτάχυνση της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα. Ακόμη 15 δισ. € αναμένεται να διατεθούν στη στήριξη των αγροτικών περιοχών, σύμφωνα με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα και τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο πιάτο».

Στην επανεκκίνηση της οικονομίας μέσα από ιδιωτικές επενδύσεις

Μέσα από ένα νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας, την αναβάθμιση του προγράμματος InvestEU και έναν νέο Μηχανισμό Στρατηγικών Επενδύσεων, η ΕΕ φιλοδοξεί να στηρίξει τις βιώσιμες ευρωπαϊκές εταιρείες, να ενισχύσει τη φερεγγυότητά τους και να τις προετοιμάσει για ένα καθαρότερο, ψηφιακό και ανθεκτικό μέλλον, ενώ παράλληλα προωθεί στρατηγικούς τομείς, και ιδίως εκείνους που συνδέονται με την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, όπως επίσης και βασικές αξιακές αλυσίδες στην εσωτερική αγορά.

Στην εξασφάλιση της υγείας των πολιτών

Όπως είναι φυσικό, σημαντικό μέρος των κονδυλίων θα διατεθεί σε νέα προγράμματα για την υγεία που θα προετοιμάζουν την ΕΕ για μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις, αλλά και για την ενίσχυση του rescEU, του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης, που θα της επιτρέψει να παρουσιάζεται έτοιμη σε μελλοντικές έκτακτες ανάγκες. Σημαντική ενίσχυση, ύψους 94,4 δισ. €, θα δοθεί και για την έρευνα στους τομείς της υγείας, της ανθεκτικότητας και της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, ενώ 16,5 δισ. € προορίζονται για την εξωτερική δράση και την ανθρωπιστική βοήθεια προς τρίτες χώρες.

Η ΕΕ πιστή στους στόχους της

Πριν ένα χρόνο, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε το όραμά της για την ΕΕ, το οποίο εστίαζε στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, την ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης της Ευρώπης, αλλά και την νέα ώθηση στη δημοκρατία στο εσωτερικό της. Αν και η πανδημία έφερε τα πάνω-κάτω κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς, φαίνεται ότι η ΕΕ αξιοποίησε την κρίση και κατόρθωσε όχι μόνο να μην υπαναχωρήσει από τους στόχους της, αλλά και να κάνει βήματα προς την επίτευξή τους.

Έτσι, όλα τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν μέσω του Next Generation EU, θα διοχετευτούν σε προγράμματα που κινούνται προς αυτό το σκοπό. Για παράδειγμα:

• Η Πράσινη Συμφωνία γίνεται στρατηγική ανάκαμψης. Η ΕΕ στοχεύει σε μαζικό κύμα ανακαίνισης κτιρίων, μία πιο κυκλική οικονομία, τη σταδιακή εκτέλεση έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σε καθαρότερες μεταφορές.
• Η ενιαία αγορά ψηφιοποιείται. Επενδύσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν για τη βελτίωση της συνδεσιμότητας, την ισχυρότερη βιομηχανική και τεχνολογική παρουσία της ΕΕ σε στρατηγικούς τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και η υπερυπολογιστική, ενώ στόχος είναι η οικοδόμηση μιας πραγματικής οικονομίας δεδομένων και η αύξηση της ανθεκτικότητας στον κυβερνοχώρο.
• Η ανάκαμψη εστιάζει στη συμπεριληπτικότητα. Μέσα από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Αντασφάλισης Ανεργίας (SURE), εργαζόμενοι και επιχειρήσεις θα λάβουν 100 δισ.€. Παράλληλα, ξεκινούν προσπάθειες επέκτασης των ψηφιακών δεξιοτήτων σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, αλλά και εξασφάλιση δίκαιων κατώτατων μισθών και δεσμευτικών μέτρων μισθολογικής διαφάνειας, τα οποία αναμένεται να βοηθήσουν τους ευάλωτους εργαζόμενους και να συμβάλουν στη μείωση της μισθολογικής ψαλίδας μεταξύ των φύλων. Τέλος, έμφαση δίνεται και στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Μια ισχυρή, ανθεκτική και δημοκρατική Ευρώπη

Ο κοροναϊός έφερε στην επιφάνεια την ανάγκη για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης σε κρίσιμους τομείς, αλλά και για την αύξηση της δυνατότητάς της να ανταποκρίνεται και να διαχειρίζεται κρίσεις. Για αυτό το σκοπό, η Επιτροπή ενισχύει τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και δίνει ισχυρότερο ρόλο στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) στον συντονισμό της αντίδρασης σε καταστάσεις κρίσης.

Παράλληλα, λαμβάνει υπόψη της για τη διανομή των κονδυλίων τον σεβασμό των κρατών-μελών στα θεμελιώδη δικαιώματα και στο κράτος δικαίου, ενώ ταυτόχρονα έχει δεσμευθεί να ηγηθεί των διεθνών προσπαθειών για μια πραγματικά παγκόσμια ανάκαμψη, αποτελώντας πυλώνα διεθνούς σταθερότητας και αλληλεγγύης σε μια εποχή γεμάτη από γεωπολιτικές εντάσεις και αβεβαιότητα.