Η σημασία του παιχνιδιού στη ζωή του παιδιού

Tο παιχνίδι είναι ένα σημαντικότατο κομμάτι της ζωής των παιδιών από τη βρεφική ηλικία έως την εποχή της ενηλικίωσής τους. Είναι για το παιδί η μόνη σοβαρή απασχόληση. Είναι ευχαρίστηση, είναι δοκιμή, είναι εξάσκηση, είναι μάθηση. Βάζει τα θεμέλια για τα χρόνια που έρχονται, στρώνει το χαλί της ζωής τους, βοηθάει στην εύκολη μετάβασή τους στην εφηβεία. Μόλις αρχίσουν τα σχολεία όμως πολλοί γονείς παραπονιούνται ότι τα παιδιά τους χάνουν την ώρα τους παίζοντας όλη μέρα, ενώ θα έπρεπε να μελετούν.

Από τη μια είναι λογικό, καθώς ως γονείς πρέπει να φροντίζουμε για την εξασφάλιση των αναγκαίων αγαθών, για την τήρηση κανόνων και πειθαρχίας στη ζωή των παιδιών μας και φυσικά να μεριμνούμε για εκείνα που χρειάζονται για να αντεπεξέλθουν στις ευθύνες της μελλοντικής ενήλικης ζωής τους. Από την άλλη, οι ειδικοί συμφωνούν ότι το παιχνίδι μαθαίνει και διασκεδάζει.

Οξύνει την κριτική, την περιέργεια, τη δημιουργικότητα, την επικοινωνία, τη συντροφικότητα, την πειθαρχία, την άμιλλα, τη δικαιοσύνη, την τιμιότητα, την επιβράβευση. Η αξία επίσης του παιχνιδιού είναι μεγάλη για τη σωματική ανάπτυξη, την αντίληψη του χώρου και του χρόνου, την ικανότητα για συγκέντρωση και εστίαση της προσοχής, την εμπειρία της ανιδιοτέλειας και της μη σκοπιμότητας, την αίσθηση του ρυθμού και της αρμονίας που χαρακτηρίζει ορισμένα είδη παιχνιδιού και πολλά άλλα. Τα παιχνίδια είναι δημιουργικά, επιμορφωτικά και τόσο καλά σχεδιασμένα, ώστε να τους προσφέρουν το μεγαλύτερο κέρδος με τον πιο ευχάριστο τρόπο. Δεν πρέπει λοιπόν σε καμία περίπτωση να περιορίσουμε το παιχνίδι των παιδιών μας.

Τα στάδια του παιχνιδιού στη ζωή μας

* Ατομικό παιχνίδι. Αρχικά το μωρό και το πολύ μικρό παιδί παίζει τον περισσότερο καιρό μόνα τους, αδιαφορώντας για το αν υπάρχουν γύρω τους άλλα πρόσωπα, μικρά ή μεγάλα. Το ενδιαφέρον και η προσοχή τους επικεντρώνεται μόνο στο υλικό του αντικειμένου με το οποίο παίζουν (την υφή, τον ήχο, τη μυρωδιά, τη γεύση), αλλά και με το τι μπορούν να κάνουν με αυτό. Σπρώχνουν και τραβούν, χωρίζουν και ενώνουν, βάζουν και βγάζουν, ανοίγουν και κλείνουν, φτιάχνουν και χαλούν.

* Παράλληλο παιχνίδι. Αργότερα στα δύο με τρία χρόνια, το παιδί αρχίζει να παίζει κοντά σε άλλα παιδιά, έστω και αν το καθένα ασχολείται με κάτι διαφορετικό. Δημιουργούν την εντύπωση ότι παίζουν μαζί, αλλά στην πραγματικότητα παίζουν μόνα τους. Παρ’ όλα αυτά το παιχνίδι γίνεται πιο διασκεδαστικό.

* Ομαδικό παιχνίδι. Το επόμενο στάδιο αρχίζει μετά τα τρία, όταν τα παιδιά απολαμβάνουν, έστω και λίγο, να παίζουν δυο-τρία μαζί σε μικρές παρέες. Η ανάγκη άλλωστε του παιδιού για αυτή τη μορφή παιχνιδιού κάνει τη συντροφιά τόσο σημαντική. Το πέρασμα σε αυτή τη μορφή του παιχνιδιού γίνεται σταδιακά και ανάλογα με την ωριμότητα, τις συνήθειες και την εξοικείωση του παιδιού με την ομάδα. Το ομαδικό παιχνίδι παίρνει συνήθως συγκεκριμένο χαρακτήρα που στηρίζεται στο ενεργητικό ή φυσικό παιχνίδι, στο μιμητικό και στο παιχνίδι με τις λέξεις και τις επιδεξιότητες.

Στα παιχνίδια με άλλα παιδιά το παιδί αναπτύσσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη. Μαθαίνει να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις, να υπολογίζει και να σέβεται τους άλλους, αλλά και να υπερασπίζεται τον εαυτό του. Zει την εμπειρία της μοιρασμένης χαράς και λύπης, την ικανοποίηση της συνεργασίας, την αίσθηση της δύναμης που δίνει το να ανήκεις σε μία ομάδα και τις υποχρεώσεις τις οποίες αυτό συνεπάγεται.

Το φυσικό παιχνίδι

Το φυσικό παιχνίδι καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας του παιδιού της προσχολικής ηλικίας. Στοχεύει στη βελτίωση, στην εξάσκηση και στην τελειοποίηση των φυσικών του ικανοτήτων. Σκαρφαλώνει, πηδά, τρέχει, χοροπηδά, γλιστρά, πέφτει μόνο και μόνο για να έχει την ικανοποίηση των κατορθωμάτων του. Και παρότι οι δραστηριότητες αυτές είχαν τραβήξει την προσοχή του εδώ και αρκετό καιρό, τώρα η ομαδική τους μορφή, ακόμη και με κάποιον μεγάλο, τις κάνει ακόμη πιο συναρπαστικές.

Το μιμητικό παιχνίδι

Το μιμητικό παιχνίδι είναι η σπουδαιότερη ατομική, αλλά κυρίως ομαδική δραστηριότητα των παιδιών της προσχολικής ηλικίας. Ενα κοινό πεδίο λειτουργίας και εναλλαγής του φανταστικού και του πραγματικού.

Τα παιδιά παίζουν τους μεγάλους. Μαθαίνουν για τον κόσμο, για τον εαυτό τους, για τους ρόλους στη ζωή, για τις σχέσεις τους με τους άλλους. Οταν μιμούνται πράξεις της καθημερινής ζωής δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να προσπαθούν να τις καταλάβουν καλύτερα.

Το κοριτσάκι που κάνει τη μαμά δεν προετοιμάζεται απλώς για τη μητρότητα σε 20 και 30 χρόνια αργότερα, αλλά αναλαμβάνει υποχρεώσεις, έχει ευθύνες και προσπαθεί να καταλάβει γιατί η μαμά της θύμωσε μαζί της το πρωί.

Από τις αταξίες της κούκλας της αναγνωρίζει ότι η μαμά της είχε δίκιο και μαλώνει κατά τον ίδιο τρόπο και η ίδια την κούκλα της, το μωρό της. Τίποτε δεν τραβάει το παιδί περισσότερο από το πραγματικό. Θέλει να ζωγραφίζει με πραγματικά χρώματα, να ποτίζει με νερό, να πλάθει κουλουράκια με αληθινή ζύμη, να πλένει τα ρούχα της κούκλας της με νερό και σαπούνι, να μαστορεύει και να κατασκευάζει μικροπράγματα που τα βαφτίζει τρένο, καράβι, τραπέζι, αυτοκίνητο.

Το μιμητικό παιχνίδι είναι μεγάλο σχολείο.

Το συμβολικό παιχνίδι

Tο συμβολικό παιχνίδι εμφανίζεται μετά τα 2 έτη και περιλαμβάνει την προσποίηση ρόλων από το παιδί και τη χρήση ενός αντικειμένου με φανταστικό τρόπο. Για παράδειγμα, ένα κουτάλι μπορεί να παίρνει τον ρόλο του τηλεφώνου και το παιδί να παίζει ότι μιλάει στο τηλέφωνο. Το συμβολικό παιχνίδι συμβάλλει στην ανάπτυξη της φαντασίας, της κοινωνικότητας και του λόγου, καθώς και στην εκτόνωση των συναισθημάτων του παιδιού.

Το παιχνίδι έξω

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά και το παιχνίδι έξω στην αυλή, στον κήπο ή στο γήπεδο της γειτονιάς. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Cambridge παρατήρησαν ότι για κάθε επιπλέον ώρα που περνάει ένα παιδί παίζοντας εκτός σπιτιού, ο κίνδυνος μυωπίας μειώνεται κατά 2%.

Η έκθεση στο φυσικό φως του ήλιου και ο χρόνος που περνάει ένα παιδί κοιτάζοντας σε μακρινά αντικείμενα ίσως να παίζουν ρόλο σε αυτό το φαινόμενο, εικάζουν οι ερευνητές.