«Ούτε στα ζώα δεν συμπεριφέρονται έτσι» – Ανατριχιάζουν οι μαρτυρίες των προσφύγων για επαναπροωθήσεις

Ένα νέο κορίτσι κρατά σφιχτά την κούκλα της καθώς κατεβαίνει από μια βάρκα χωρίς μηχανή για να μπει σε σκάφος του τουρκικού λιμενικού. Άλλα δέκα άτομα που βρίσκονται μαζί της την ακολουθούν.

«Δεν θέλετε να πάθετε αυτό που μας έκαναν», λέει στο CNN η Φατίμα Ντάιουι, κοιτάζοντας τις δύο κόρες της που κάθονται κουκουλωμένες με κουβέρτες. «Σε καμία – μα καμία – περίπτωση δεν θα ξαναπάω».

Η Ντάιουι και οι υπόλοιποι επιβαίνοντες δηλώνουν στο CNN ότι «μασκοφόροι άνδρες» τους ανάγκασαν να ξαναμπούν στη θάλασσα, αφού έφτασαν στις ελληνικές ακτές. Άλλοι μετανάστες έχουν επίσης δηλώσει στο CNN στη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων ότι η Ελλάδα τους επαναπροώθησε, μια καταγγελία που η ελληνική κυβέρνηση διαψεύδει επανειλημμένως.

Η υπηρεσία μετανάστευσης του ΟΗΕ (UNHCR) έχει επίσης σημάνει συναγερμό για «αυξανόμενο αριθμό αξιόπιστων μαρτυριών» για άνδρες, γυναίκες και παιδιά που προωθούνται παράνομα στην Τουρκία αφού έχουν φτάσει στα ελληνικά ύδατα ή και στην ξηρά τους τελευταίους μήνες.

Περίπου 5.000 αιτούντες άσυλο έχουν φτάσει στην Ελλάδα από τις αρχές Μαρτίου, σύμφωνα με το UNHCR. Ο αριθμός δείχνει «ραγδαία μείωση από προηγούμενες χρονιές. Όμως οι αναφορές για επαναπροωθήσεις, ειδικά στη θάλασσα, έχουν αυξηθεί», τονίζει η υπηρεσία, που έχει καλέσει την Ελλάδα να ερευνήσει την υπόθεση.

Στις 13 Σεπτεμβρίου, ένα πλοίο του τουρκικού λιμενικού επέτρεψε στο CNN να το ακολουθήσει για να παρακολουθήσει από κοντά τις προσπάθειες έρευνας και διάσωσης στα νερά του Αιγαίου. Η περιοχή αντιπροσωπεύει περίπου το 50% της κίνησης δια θαλάσσης των προσφύγων και των μεταναστών για το 2020, σύμφωνα με το τουρκικό λιμενικό.

Από τα τέλη Φεβρουαρίου, περίπου 6.600 μετανάστες διασώθηκαν στη θάλασσα, αφού επαναπροωθήθηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις, υποστηρίζει το τουρκικό λιμενικό. Εντοπίστηκαν από τους διασώστες σε «τρύπιες πλαστικές βάρκες, οι μηχανές των οποίων ήταν κατεστραμμένες ή σε φουσκωτές βάρκες που δεν είναι αξιόπλοες», έγραψε η ακτοφυλακή της Τουρκίας σε ανακοίνωσή της στις 14 Σεπτεμβρίου. Οι 11 άνθρωποι που διασώθηκαν την προηγούμενη ημέρα συμπεριλαμβάνονται σε αυτό τον αριθμό.

«Με άρπαξαν από το λαιμό και άρχισαν να με χτυπούν»

Η οικογένεια Ντάιουι έφτασε στην Τουρκία από τον Λίβανο που μαστιζόταν από την κρίση έξι μήνες νωρίτερα, με την ελπίδα να περάσει στην Ελλάδα και να εγκατασταθεί τελικά στη Γερμανία. Ήταν η πέμπτη απόπειρα της οικογένειας να αναζητήσει προσωρινό καταφύγιο στην Ελλάδα.

«Με άρπαξαν από το λαιμό και άρχισαν να με χτυπούν», δήλωσε η Ντάιουι, περιγράφοντας την αντιμετώπιση που δέχτηκε στη Λέσβο περίπου 12 ώρες αφού η οικογένειά της κατάφερε να φτάσει στη στεριά. «Έβαλαν ένα μαχαίρι στο στομάχι του άντρα μου και έστρεψαν ένα όπλο στο κεφάλι του γιου μου».

Το CNN δεν μπορεί να επιβεβαιώσει την ταυτότητα ή τον ρόλο των μασκοφόρων ανδρών.

«Ακόμη και στα ζώα δεν συμπεριφέρονται έτσι»

Ο Σαλέχ Ντάιουι σηκώνει το χέρι του και δείχνει μια πληγή, που όπως λέει υπέστη όταν τον έσπρωξαν μέσα στη βάρκα. Τα μέλη της οικογένειας υποστηρίζουν ότι τους έγινε σωματικός έλεγχος και τους έκλεψαν τα χρήματα και τα κινητά τους τηλέφωνα.

Η μαρτυρία τους είναι παρεμφερής με εκείνες των άλλων επιβαινόντων στη βάρκα. Η Αγιάτ Αμπντί Ιμπραήμ από τη Σομαλία αναφέρει ότι μια ομάδα ανδρών περικύκλωσε τους μετανάστες, έσπασε τα γυαλιά της και έκλεψε τα φάρμακά της.

«Ακόμη και στα ζώα δεν συμπεριφέρονται έτσι», δήλωσε χαρακτηριστικά η Ιμπραήμ. «Δεν ήθελα τίποτα από αυτούς, ούτε χρήματα, ούτε τίποτα, απλώς θέλω να φτάσω στο σύζυγό μου με όποιο τρόπο μπορώ».

Διερεύνηση της υπόθεσης ζητά ο ΟΗΕ

Το CNN τονίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η Τουρκία έχει ενορχηστρώσει τις αναφορές σε θαλάσσιες επαναπροωθήσεις, ως μέρος στρατηγικής παραπληροφόρησης.

Όμως το UNHCR αναφέρει ότι έχει συγκεντρώσει πολλαπλές αναφορές επαναπροωθήσεων στα γραφεία του στην Ελλάδα. Η υπηρεσία του ΟΗΕ έχει καλέσει σε άμεση διερεύνηση των καταγγελιών.

«Δεδομένης της φύσης, του περιεχομένου, της συχνότητας και της συνέπειας αυτών των μαρτυριών, απαιτείται διενέργεια έρευνας για την υπόθεση χωρίς καθυστέρηση», αναφέρει έκθεση του UNHCR.

Διαψεύδει τους ισχυρισμούς η ελληνική πλευρά

Σε απάντηση προς τα ερωτήματα του CNN για την υπόθεση, το ελληνικό υπουργείο μετανάστευσης δήλωσε ότι «λειτουργεί πάντα με πλήρη σεβασμό προς το Διεθνές Δίκαιο και τις Ευρωπαϊκές Ρυθμίσεις». Ωστόσο, η ανακοίνωση δεν αναγνωρίζει το περιστατικό που περιγράφουν οι μετανάστες και η τουρκική ακτοφυλακή.

«Αρνούμαστε καθέτως κάθε είδους ισχυρισμό ότι η Ελληνική Ακτοφυλακή εμπλέκεται σε παράνομες «επαναπροωθήσεις» στο Αιγαίο Πέλαγος και τονίζουμε ότι η πηγή, όπως αναφέρετε, αυτών των ισχυρισμών είναι η Τουρκική Ακτοφυλακή», γράφει συγκεκριμένα το υπουργείο μετανάστευσης.

Καταγγέλλουν κλοπές και επαναπροωθήσεις

Το CNN ήρθε σε επαφή και με έναν Αφγανό μετανάστη, ο οποίος πλέον κατοικεί στη Σμύρνη, και ο οποίος έχει αποπειραθεί πολλές φορές να περάσει στην Ελλάδα. Ο Χαμίντ Φαζλί, 23 ετών, λέει ότι επιχείρησε να διασχίσει το Αιγαίο τρεις φορές φέτος το καλοκαίρι μαζί με την οικογένειά του. Σε δύο από αυτές, όπως λέει, η Ελληνική Ακτοφυλακή τον επαναπροώθησε βίαια προς τα τουρκικά ύδατα.

Στις 16 Μαΐου, ο Φαζλί ζήτησε βοήθεια από όλους όσους γνώριζε, μεταξύ των οποίων και το CNN. Μετά τη θαλάσσια διάσωσή του, έστειλε βίντεο από τη φουσκωτή βάρκα όπου βρισκόταν, όπου φαινόταν η Ελληνική Ακτοφυλακή σε απόσταση. Το CNN μπόρεσε να ταυτοποιήσει το βίντεο του Φαζλί με αναφορά της τουρκικής ακτοφυλακής από τις 20 Μαΐου, όπου εμφανιζόταν η διάσωση ενός πλεούμενου μετά την φερόμενη ως επαναπροώθησή του ενώ επιχειρούσε να περάσει στο νησί της Σάμου.

Στις 16 Αυγούστου, ο Φαζλί, η σύζυγός του και ο 18 μηνών γιος τους συνελήφθησαν από τις ελληνικές αρχές όταν έφτασαν στη Λέσβο μαζί με μια ομάδα Σομαλών προσφύγων, όπως λέει.

Αναφέρουν ότι τους έγινε σωματικός έλεγχος και όλα τα χρήματα και τα υπάρχοντά τους κατασχέθηκαν. Εκείνοι που επιχείρησαν να αντισταθούν ξυλοκοπήθηκαν, όπως λέει. Τους ειπώθηκε ότι θα έμπαιναν σε καραντίνα, αντ’ αυτού όμως τους μετέφεραν σε μια βάρκα. Στη συνέχεια, τους έσπρωξαν σε ένα μικρό φουσκωτό και τους εγκατέλειψαν στην ανοιχτή θάλασσα για αρκετές ώρες, πριν τους διασώσει σκάφος της τουρκικής ακτοφυλακής, σύμφωνα με τον Φαζλί.

«Το νερό ήταν πολύ κακό, πολλά κύματα, πολύ επικίνδυνο, και δεν μας βλέπουν σαν ανθρώπους», λέει ο Φαζλί. «Δεν μας δίνουν τίποτα, ούτε καν ένα μπουκάλι νερό για το μωρό μου».

Τον Μάρτιο, το CNN είχε συναντήσει για πρώτη φορά τον Φαζλί και μια ομάδα Αφγανών κοντά στα χερσαία σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Τότε, είχε δηλώσει ότι έφτασε στην Ελλάδα μόνο για να τον συλλάβουν, να τον ξυλοκοπήσουν και να τον κλέψουν. Αρκετοί πρόσφυγες και μετανάστες από τη Συρία, το Μαρόκο, τα παλαιστινιακά εδάφη και το Πακιστάν περιέγραψαν αντίστοιχα περιστατικά βίαιων επαναπροωθήσεων στην Τουρκία.

Εγκαταλείπουν την ελπίδα για ασφαλές μέλλον

Ο Φαζλί λέει ότι δεν θα επιχειρήσει να ζητήσει άσυλο από την Ελλάδα ξανά. «Δεν προσπαθούμε να ξαναπάμε εξαιτίας του τρόπου που μας έδιωξαν την τελευταία φορά. Εύχομαι να μπορώ να πάω εκεί, εύχομαι να μας δεχόντουσαν».

Η Νελέ Ματς-Λυκ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Κιέλου και μία εκ των διευθυντών του Ινστιτούτου Βάλτερ Σούκινγκ για το Διεθνές Δίκαιο, δήλωσε στο CNN: «Όταν επαναπροωθείς ανθρώπους στη θάλασσα, τους θέτεις σε κίνδυνο και δεν συμμορφώνεσαι με την υποχρέωση να τους περάσεις από διαδικασίες αίτησης ασύλου. Στο τέλος μπορεί κανείς να μην αποδειχθεί ότι δικαιούται άσυλο, όμως εκείνη τη στιγμή, η επιχείρηση επαναπροώθησης παραβιάζει τις διατάξεις του διεθνούς δικαίου».

Πίσω στη διασωστική λέμβο, η Ριχάμ Σεΐμ, μια 27χρονη Παλαιστινοσύρια από camp προσφύγων της Δαμασκού, μοιράζεται ανάλογα συναισθήματα με εκείνα των υπόλοιπων μεταναστών. «Αυτή ήταν η πρώτη και η τελευταία μου απόπειρα», λέει.

Για την Σεΐμ, που πραγματοποίησε ένα εξαιρετικά επικίνδυνο ταξίδι από τη Συρία, μόνο η ΕΕ μπορεί να προσφέρει το ασφαλές μέλλον που ονειρεύεται. Όμως πλέον τα έχει παρατήσει. «Καμία από τις χώρες του Θεού δεν μας θέλει», λέει.