Μέττερνιχ: Ο ορκισμένος εχθρός της Ελληνικής Επανάστασης

Σχεδόν ταυτόχρονα με τη Φιλική Εταιρεία, τη μυστική οργάνωση που ανέλαβε να οδηγήσει το υπόδουλο ελληνικό έθνος στον ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα, γεννιέται και η Ιερά Συμμαχία.

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1814 ξεκινούν οι εργασίες του Συνεδρίου της Βιέννης υπό την προεδρία του αυστριακού υπουργού Εξωτερικών Κλέμενς φον Μέττερνιχ, ενός από τους μεγαλύτερους εχθρούς της Ελληνικής Επανάστασης του 1821­­­.

Έχει ήδη υπογραφεί η Συνθήκη των Παρισίων ανάμεσα στους νικητές Ρωσία, Αυστρία, Αγγλία και Πρωσία και την ηττημένη Γαλλία του Ναπολέοντα.

Όπως αναφέρουν τα «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» της 10ης Ιουλίου 1940: «Παρά την υπογραφήν της ειρήνης ήταν φανερόν ότι η ατμόσφαιραν του Παρισίου δεν έπειθε ότι ο διακανονισμός που επήλθε μεταξύ των δυνάμεων θα ήτο διαρκής. Εκρίθη λοιπόν σκόπιμον να προστεθή ένας όρος στη συνθήκη ότι θα συνήρχετο έτερον συνέδριον στη Βιέννη δια την μελέτην όλων των μεγάλων προβλημάτων»

Στο συνέδριο συμμετείχε το σύνολο των ευρωπαϊκών ηγεμονιών με εκατοντάδες αντιπροσώπους και στόχο τη διευθέτηση των μεταξύ τους γεωπολιτικών διαφορών και την επίτευξη μιας ευρωπαϊκής ειρήνης και συμμαχίας.

Λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη του Συνεδρίου της Βιέννης, η Αυστρία, η Ρωσία και η Πρωσία θα δημιουργήσουν την Ιερά Συμμαχία στην οποία τα επόμενα χρόνια θα εισχωρήσουν η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία. Τα νήματα όλων των φανερών αλλά και παρασκηνιακών διεργασιών και διαπραγματεύσεων βρίσκονται στα χέρια του Μέττερνιχ.

«Την εξέχουσαν θέσιν μεταξύ των πληρεξουσίων κατείχεν ο αυστριακός καγελάριος Μέττερνιχ, λόγω του ότι ήταν και ο φιλοξενών, εδαπάνησε δε 30.000.000 Γκιούλντεν από το ταμείον του μονάρχου του διά το περίφημον αυτό συνέδριον. Ο πρίγκηψ Μέττερνιχ επλησίαζε τότε τα πενήντα. Ήταν ένας ευφυέστατος άνθρωποις προικισμένος με σταθερότητα και θέλησιν εις την επίτευξιν κάθε σκοπού, απετέλει δε το κέντρον του συνασπισμού εναντίον του Ναπολέοντος»

Στις 24 Μαρτίου 1974, «ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» ξεκινά τη δημοσίευση ενός ιδιαιτέρως σπάνιου κειμένου: Την ανάλυση του τότε αμερικανού υπουργού Εξωτερικών και κορυφαίου διπλωμάτη, Χένρυ Κίσινγκερ, για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Ποιος καταλληλότερος να μιλήσει για τον «μαέστρο» του ευρωπαϊκού γεωπολιτικού και διπλωματικού παρασκηνίου του 19ου αιώνα, Κλέμενς φον Μέτερνιχ,  από τον «μαέστρο» του παγκόσμιου γεωπολιτικού και διπλωματικού παρασκηνίου του 20ου αιώνα, Χένρι Κίσινγκερ;

Σημειώνει ο Κίσινγκερ: «‘Αισθάνομαι σαν να βρίσκωμαι στο κέντρο ενός ιστού’ έγραφε στις αρχές του καλοκαιριού του 1821 ο Μέττερνιχ ‘όπως οι φίλες μου οι αράχνες, που πολύ τις αγαπώ γιατί συχνά μου έτυχε να τις θαυμάσω…Έχω κατορθώσει να απλώσω τα ηθικά μου μέσα προς όλες τις κατευθύνσεις…αλλά τούτη η κατάσταση πραγμάτων αναγκάζει την καημένη την αράχνη να παραμένη στο κέντρο του λεπτού ιστού της. Αυτοί οι ιστοί είναι όμορφοι να τους βλέπη κανείς, είναι περίτεχνα πλεγμένοι και ικανοί να αντιστέκωνται σε ελαφρές επιθέσεις αλλά όχι και σε θυελλώδεις ανέμους»

Ως βαθύς γνώστης των διπλωματικών παρασκηνίων, ο Κίσιγνκερ αναλύει την τακτική του Μέτερνιχ:

«Αυτός ο ειρωνικά παράξενος αφορισμός αντικατοπτρίζει την ουσία του ‘συστήματος Μέττερνιχ’ είναι η πολιτική της παγιδεύσεως του αντιπάλου μέσα στις ίδιες του τις κινήσεις, της εξουδετερώσεώς του με την βοήθεια αόρατων δεσμών, και στηρίζεται στον μύθο ότι ‘οι κανόνες του παιχνιδιού’ εμποδίζουν τον εχθρό να σαρώση τον ιστό σε μια στιγμή ανυπομονησίας. Με την τακτική αυτή ο Μέττερνιχ είχε σημειώσει εξαιρετικές επιτυχίες. Αλλά τη στιγμή ακριβώς του μεγαλύτερου θριάμβου του, όταν ο Μέττερνιχ είχε ειρηνεύσει την Γερμανία και την Ιταλία, και η πολυπόθητη ηρεμία φαινόταν να έχη πλέον φθάσει, ήρθε αυτός ο ΄θυελλώδης άνεμος’, και μάλιστα από μια εντελώς απροσδόκητη περιοχή, τα Βαλκάνια»

Πάνω δηλαδή που ο Μέττερνιχ είχε καταφέρει να δημιουργήσει συνθήκες ισορροπίας ανάμεσα στις ισχυρές – ανταγωνιστικές μεταξύ τους ευρωπαϊκές δυνάμεις, έρχονταν, τον Φεβρουάριου του 1821, οι έλληνες ραγιάδες, με επικεφαλής των Αλέξανδρο Υψηλάντη να ανατρέψουν, ό,τι με τόσο κόπο ο αυστριακός διπλωμάτης είχε φτιάξει.

«Μολονότι ο άνεμος δεν σάρωσε μεμιάς τον ιστό», γράφει ο Κίσινγκερ «έκανε αυτό το περίτεχνο κατασκεύασμά να περάση την σοβαρότερη δοκιμασία του. Πρότου ακόμη λήξει το Συνέδριο του Λάιμπαχ, έφθασε η είδηση, για την εξέγερση εναντίον των Τούρκων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες»

Το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα για τον Μέττερνιχ, το 1821 ήταν ότι «τους καρπούς μιάς επεμβάσεως στα Βαλκάνια θα τους έδρεπε η Ρωσία κι όχι η Αυστρία» αλλά όλα αυτά συμβαίνουν αργότερα, προς το παρόν βρισκόμαστε ακόμα στο 1815 και ο Μέττερνιχ βρίσκεται ακόμα στο πρώτο στάδιο ύφανσης του ιστού που θα ονομαστεί Ιερά Συμμαχία.

Γράφουν«ΤΑ ΝΕΑ» της 15ης Σεπτεμβρίου 1959: «Ο Μέττερνιχ που διηύθυνε επί μισό περίπου αιώνα την εξωτερική πολιτική της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, συνέδεσε το όνομά του με την Ιερή Συμμαχία, αυτό το συμβόλαιον που είχον συνάψει όλα τα απολυταρχικά ανακτοβούλια της Ευρώπης, με τον αυτοκράτορα της Αυστρίας και τον τσάρο της Ρωσίας επί κεφαλής, με τη φιλοδοξία να φράξουν μια για πάντα τον δρόμο στα δικαιώματα των λαών.

»Ο Μέτερνιχ ήταν η μαύρη ψυχή, ο εγκέφαλος των πιο σκοτεινών αντιδραστικών δυνάμεων της εποχής του και εκαυχάτο γι’ αυτό! Ήταν ο υπέρμαχος του ‘υφισταμένου καθεστώτος’, μισούσε τη Γαλλική Επανάστασι κι ήθελε να φράξη τις πόρτες, τα παράθυρα και κάθε χαραμάδα, μη τυχόν και περάση ο άνεμος της Ελευθερίας, που είχε σηκώσει η μεγάλη εκείνη Επανάστασις»

«ΤΑ ΝΕΑ» του 1959  και το κείμενο του Κίσινγκερ που δημοσιεύτηκε στο «ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» το 1974, «συναντιούνται» προσεγγίζοντας τη γαλλική και την ελληνική επανάσταση ως  ανέμους, έτοιμους να ανατρέψουν όσα παρασκηνιακά και με ευβλάβεια χτίζει και υφαίνει στην Ευρώπη ο Μέττερνιχ, ο οποίος «την ειρήνη του κόσμου (και εκαυχάτο ότι με την πολιτική του είχε εξασφαλίσει στην Ευρώπη 40 χρόνια ειρήνης), την φανταζόταν και την ήθελε ταυτόσημη με την ησυχία του νεκροταφείου»

Το «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 7ης Νοεμβρίου 1938 δημοσιεύει κείμενο του σπουδαίου φιλοσόφου του 20ου αιώνα, που το 1950 βραβεύθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας, Μπέρτραντ Ράσσελ.

Ο Ράσελ καταγράφει μια κρισιμότατη πτυχή του Συνεδρίου της Βιέννης που επηρέασε βαθειά τις εξελίξεις στον αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωση:

«Αυτή καθ’ εαυτήν η Ιερά Συμμαχία δεν εξήσκησε καμμίαν επιρροήν επί των γεγονότων, που είχαν ρυθμισθή εις το Συνέδριον της Βιέννης. Αλλά πράγματι, καθ όλον το διάστημα των δέκα πέντε ετών της αμειλίκτου αντιδράσεως, μεταξύ του 1815 και 1830, το λαϊκόν αίσθημα της Ευρώπης δεν έπαυσεν ουδέ στιγμήν ν’ αποδίδη την κατάλυσιν πάσης ελευθερίας εις την Ιεράν Συμμαχίαν.»

»Ο τσάρος Αλέξανδρος έπαυσε συνεπεία των αποφάσεων της Βιέννης, να είνε ο φιλελεύθερος άνθρωπος, που ήταν πριν έπεσε δε υπό την πλήρην επιρροήν του Μέτερνιχ…Αν δε οι φιλελεύθεροι και οι σημαίνοντες εις το πνευματικόν επίπεδον άνδρες εθαύμαζαν και κινούσαν τα πάντα προς βοήθειαν των Ελλήνων εξεγειρομένων υπέρ της ανεξαρτησίας των, και αν ο Σέλλεϋ και ο Μπάϋρον υμνούσαν ήδη την ελληνικήν αφύπνισιν με φλογερά ποιήματα, αλλ’ ο Μέτερνιχ κατώρθωνε να πείση τον τσάρον Αλέξανδρον ότι θα ήταν ολεθρία κατά της προκηρυχθείσεις εν Βιέννη αρχής της νομίμου εξουσίας πάσα υποστήριξις του ελληνικού αγώνος.

»Καθαρόν πρόσχημα του αυστριακού διπλωμάτου, διά τον οποίον πραγματικός λόγος της πολιτικής του ήταν ότι η εξάρθρωσις της Τουρκίας, την οποίαν εζήτει η ρωσσική κοινή γνώμη, θα είχεν ως αποτέλεσμεα υπερβολικήν ενίσχυσιν της Ρωσσίας»

Ο Μπέρτναρντ Ράσελ περιγράφει τον τσάρο Αλέξανδρο ως «αιχμάλωτο» του Μέττερνιχ.

«Η υποταγή του Αλεξάνδρου εις την πολιτικήν του Μέττερνιχ υπήρξε τόση εις το ζήτημα τούτο, το ελληνικόμ ώστε ο Μέτερνιχ έγραφε την περίφημον επιστολή του προς τον αυτοκράτορα Φραγκίσκον , λέγων: ‘Η ρωσσική κυβέρνησις κατέστρεψε διά μιάς το τεράστιον έργον του Μεγάλου Πέτρου (σ.σ. είχε καταστήσει τη Ρωσία πανίσχυρη δύναμη) και των διαδόχων του!…Ό,τι κατώρθωσα δεν είνε τυχαίον»

»Εν τω μεταξύ ο Αλέξανδρος επίστευεν, υφιστάμενος μυρίας αθλίας επιρροάς μυστικοπαθών διαφόρων Ρασπούτιν της εποχής, ότι εξετέλει το καθήκον του απέναντι των αρχών της Ιεράς Συμμαχίας…Ο ίδιος δε έλεγεν εις τον Σατωμπριάν (σ.σ. φιλέλληνα συγγραφέα, πολιτικό και διπλωμάτη) ‘δεν ημπορεί πλέον να υπάρξη πολιτική αγγλική, γαλλική, ρωσσική ή αυστριακή. Μόνη πολιτική είνε, το κοινόν καλόν, η πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας»

Ευτυχέστατα για την Ελλάδα, ο αντίθετος πόλος επιρροής προς τον Τσάρο Αλέξανδρο ήταν ο στενός του συνεργάτης και γραμματέας του επί των εξωτερικών υποθέσεων, Ιωάννης Καποδίστριας, που συμμετείχε ενεργά στις διεθνείς συζητήσεις και διαπραγματεύσεις για το ελληνικό ζήτημα. Στη συμβολή του Καποδίστρια όμως θα αναφερθούμε εκτενώς τις προσεχείς ημέρες.