Η υποβάθμιση της Τουρκίας από τον οίκο Moody’s και η νέα κατρακύλα της τουρκικής λίρας

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να πείσει ότι η τουρκική οικονομία έχει ήδη μπει σε ανάπτυξη, παρά τη σημαντική υποχώρηση του ΑΕΠ στο πρώτο εξάμηνο του 2020, ως αποτέλεσμα και των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία.

Όμως, δεν είναι ίδια η γνώμη και των μεγάλων διεθνών οίκων αξιολόγησης. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, ο οίκος Moody’s που υποβάθμισε ακόμη περισσότερο το χρέος της χώρας, οδηγώντας το στην κατηγορία B2 με αρνητική προοπτική, δηλαδή πέντε επίπεδα κάτω από το επενδυτικό επίπεδο και φέρνοντας την Τουρκία στο ίδιο αρνητικό επίπεδο ως προς την προοπτική του χρέους της με την Αίγυπτο, την Τζαμάικα και τη Ρουάντα. Η αξιολόγηση ήρθε να συμπληρώσει την επίσης αρνητική αξιολόγηση που έκανε πρόσφατα και ο οίκος Fitch που επίσης άλλαξε την προοπτική της τουρκικής οικονομίας σε αρνητική.

Η αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης ήταν να υπογραμμίσει ότι έχει ήδη μπει σε τροχιά εξόδου από την βαθιά ύφεση και για αυτό ο Ερντογάν κάλεσε να αγνοηθούν οι σχετικές ανακοινώσεις.

Από την άλλη, η Moody’s υπογράμμισε ότι ακόμη και η επιστροφή σε ονομαστικούς ρυθμούς ανάπτυξης δεν αρκεί για να αντιστρέψει την αρνητική προοπτική του τουρκικού χρέους.

Moody’s: Η Τουρκία κινδυνεύει να αντιμετωπίσει κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών

Η ανησυχία του ξένου οίκου αξιολόγησης έχει να κάνει με τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας και τον κίνδυνο αυτές οι εξωτερικές ευαλωτότητες να μετασχηματιστούν και σε κρίση χρέους.

Η σχετική έκθεση υπογραμμίζει ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας έχουν κινηθεί καθοδικά για χρόνια, αλλά τώρα βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδό τους εδώ και χρόνια ως ποσοστό του ΑΕΠ εξαιτίας των προσπαθειών της τουρκικής κεντρικής τράπεζας να υπερασπιστεί την ισοτιμία της λίρας. Το αποτέλεσμα είναι τα συνολικά συναλλαγματικά αποθέματα, εξαιρουμένου του χρυσού, να είναι στις 4 Σεπτεμβρίου στα 44,9 δισεκατομμύρια δολάρια, μειωμένα κατά 40% από την αρχή της χρονιάς.

Η έκθεση αναγνωρίζει τα μέτρα που έχει πάρει η τουρκική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένου του τριπλασιασμού της γραμμής swap που έχει με το Κατάρ στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια και έχοντας επιβάλει αντίστοιχες αυξήσεις στις απαιτήσεις για συναλλαγματικά αποθέματα των τραπεζών, αλλά δεν τα θεωρεί επαρκή άμυνα. Η πρόβλεψη της Moody’s είναι ότι ο δείκτης εξωτερικής ευαλωτότητας (EVI) της Τουρκίας που δείχνει την επάρκεια των συναλλαγματικών της αποθεμάτων για να καλυφθούν οι απαιτήσεις πληρών του εξωτερικού χρέους ανέβηκε από 263% το 2019 σε 409% το 2020. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία έχει γίνει πολύ πιο ευάλωτη στις αλλαγές διάθεσης των διεθνών επενδυτών.

Στην πραγματικότητα, εάν αφαιρεθούν τα υποχρεωτική συναλλαγματικά αποθέματα των τραπεζών, τα υπόλοιπα συναλλαγματικά αποθέματα είναι κοντά στο μηδέν. Αυτό σημαίνει ότι το σύνολο των αποθεμάτων των εμπορικών τραπεζών στην κεντρική τράπεζα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις θέσεις σε αυτά τα swap εάν αυτά δεν επεκταθεί η διάρκειά των συγκεκριμένων ανοιχτών θέσεων. Από την άλλη, η Τουρκία εξακολουθεί να έχει υψηλά αποθέματα χρυσού 42,7 δισεκατομμύρια δολάρια στην αρχή της χρονιάς.

Το πρόβλημα, κατά τον οίκο Moody’s είναι ότι όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε μια σοβαρή κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών, ιδίως από τη στιγμή που η φετινή μεγάλη υποχώρηση του τουρισμού δεν επιτρέπει τη βελτίωση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που είχε υπάρξει τελικά το 2019.

Όλα αυτά έρχονται να συμπληρώσουν την ανησυχία για την αυξημένη δολαριοποίηση της τουρκικής οικονομίας, με πάνω από το 50% των καταθέσεων στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα να είναι σε δολάρια.

Η ανησυχία για τις δομικές αδυναμίες της τουρκικής οικονομίας και το χρέος

Η έκθεση διατυπώνει επίσης σημαντικές ανησυχίες για τη συνολικότερη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, υπογραμμίζοντας τις συχνές πολιτικές παρεμβάσεις και την απουσία ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας. Την ίδια στιγμή η χαμηλή παραγωγικότητα έρχεται να συναντήσει την υπερβολική εξάρτηση από την εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό.

Παράλληλα, ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα, η ισοτιμία της λίρας υποχωρεί, δύο παράγοντες που με τη σειρά τους συμβάλλουν σε μια αύξηση του συνολικού βάρους του χρέους αλλά και σε υψηλότερες πληρωμές επιτοκίων. Η πρόβλεψη του Οίκου Moody’s είναι το φορτίο του δημοσίου χρέους θα αυξηθεί από 32,5% το 2019 σε 42,9% το 2020 ,αι 46% τα επόμενα χρόνια και ο λόγος των πληρωμών τόκων της γενικής κυβέρνησης προς τα έσοδα της γενικής κυβέρνησης θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.

Η επίθεση στις μετοχές των τουρκικών τραπεζών

Οι αρνητικές προοπτικές της τουρκικής οικονομίας όπως και η υποβάθμιση του αξιόχρεου της τουρκικής οικονομίας, είχαν τον αντίκτυπό τους και στο τουρκικό χρηματιστήριο και μια μαζική πώληση μετοχών κυρίως από ξένους επενδυτές.

Κυρίως επλήγησαν οι τουρκικές μετοχές που έχουν δει τις μετοχές τους από την αρχή της χρονιάς να έχουν υποχωρήσει κατά 32%. Αυτό σημαίνει ότι οι μετοχές των τραπεζών είναι ιδιαίτερα υποτιμημένες ιδίως εάν τις συγκρίνουμε με τις βιομηχανικές μετοχές.

Αυτό έχει να κάνει και με το γεγονός ότι τις μετοχές των τραπεζών κατεξοχήν προτιμούσαν οι ξένοι επενδυτές, πράγμα που σημαίνει ότι οι τραπεζικές μετοχές υπέστησαν κατεξοχήν τις συνέπειες της μαζικής εξόδου περίπου 5,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων ξένων επενδυτών από την αρχή της χρονιάς στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης.

Επιπλέον, οι τράπεζες δεν κατάφεραν να κερδίσουν την προτίμηση του βασικού τμήματος του επενδυτικού κοινού που κάπως βελτίωσε τα πράγματα, δηλαδή των μικροεπενδυτών που αναζητούν υψηλότερη απόδοση σε σχέση με τις τραπεζικές καταθέσεις.

Η διαρκής υποχώρηση της τουρκικής λίρας

Η λίρα υποχώρησε και πάλι στις 7,5438 λίρες / δολάριο ΗΠΑ. Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνει με έναν τρόπο και την ανησυχία των διεθνών επενδυτών για την προοπτική της τουρκικής οικονομίας αλλά και την ανησυχία για το συνολικότερο γεωπολιτικό κλίμα στην περιοχή.

Καθαυτή η υποχώρηση της ισοτιμίας θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό εργαλείο οικονομικής πολιτικής, αφού θα ενίσχυε τις εξαγωγές ενώ θα μπορούσε να ενισχύσει και τα τουριστικά έσοδα.

Όμως, για την τουρκική οικονομία με το ιδιαίτερα υψηλό δημόσιο και κυρίως ιδιωτικό χρέος σε ξένο συνάλλαγμα και δη σε δολάρια, κάθε υποχώρηση της ισοτιμίας της λίρας δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του κόστους δανεισμού. Ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι μέσα στους επόμενους 12 μήνες θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί χρέος συνολικού ύψους 170 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με ένα σημαντικό μέρος του το άμεσο διάστημα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ανεξαρτήτως της όποιας προσπάθειας του Ερντογάν να δώσει μια εικόνα αισιοδοξίας, η τουρκική οικονομία έχει δύσκολες προκλήσεις να αντιμετωπίσει το επόμενο διάστημα.