Το «στοιχειωμένο» έργο: Η ΔΕΗ επιστρέφει στην ξεχασμένη Μεσοχώρα

Ενα «στοιχειωμένο» έργο, η υδροηλεκτρική μονάδα της Μεσοχώρας, που είχε «εγκλωβιστεί» για χρόνια στην αντιπαράθεση του «υπέρ ή κατά» της εκτροπής του Αχελώου προς τη Θεσσαλία, βγαίνει ξανά στο προσκήνιο. Επειτα από τριετή… σιγή, η ΔΕΗ κινητοποιείται και πάλι, με την τοιχοκόλληση στην τοπική κοινότητα εγγράφου που αφορά την αναγκαστική απαλλοτρίωση 1.800 στρεμμάτων. «Προετοιμαζόμαστε, εν αναμονή απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ)» αναφέρει στο «Βήμα» στέλεχος της επιχείρησης.

Η έβδομη φορά

Είναι η έβδομη φορά που η τοπική κοινωνία της Μεσοχώρας οδηγήθηκε στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Στις προηγούμενες έξι – από το 1994 έως το 2014 – οι ανώτατοι δικαστές έκριναν ότι το έργο της εκτροπής του ποταμού παραβιάζει την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εν τούτοις, τμήμα του κατασκευάστηκε, όπως η μονάδα της Μεσοχώρας, που σχεδόν ολοκληρώθηκε το 2001, αλλά δεν λειτούργησε ποτέ διότι ήταν ενταγμένη στους περιβαλλοντικούς όρους του έργου της εκτροπής, το οποίο διαρκώς ακυρωνόταν από το ΣτΕ.

Ετσι, το 2017 η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποφασίζει να απεντάξει από το έργο της εκτροπής το φράγμα της Μεσοχώρας – μια έτοιμη από το 2001 επένδυση 280 εκατ. ευρώ (άνω των 500 εκατ. ευρώ σε σημερινές τιμές) – προκειμένου να το ξεμπλοκάρει και να προχωρήσουν οι υπολειπόμενες εργασίες που συνδέονται με την έμφραξη της σήραγγας εκτροπής και την έναρξη πλήρωσης του ταμιευτήρα, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει. Επρεπε ωστόσο να ολοκληρωθούν οι απαλλοτριώσεις και αποκαταστάσεις των θιγόμενων κατοίκων του οικισμού της Μεσοχώρας των οποίων οι περιουσίες θα κατακλυστούν.

Εν αναμονή

Οι διαδικασίες όμως «πάγωσαν» και πάλι καθώς ο Σύνδεσμος Ιδιοκτητών Κατακλυζόμενου Οικισμού Μεσοχώρας προσέβαλε στο ΣτΕ την απόφαση (του τότε αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Σωκράτη Φάμελλου) έγκρισης των νέων περιβαλλοντικών όρων που είχε υποβάλει η ΔΕΗ αποκλειστικά για το υδροηλεκτρικό έργο. Η υπόθεση εκδικάστηκε και πλέον αναμένεται η απόφαση, η οποία, ακόμη κι αν τελικά γείρει υπέρ της ΔΕΗ, ο δρόμος για τη λειτουργία του έργου μοιάζει μακρύς.

Κατ’ αρχάς, από το 2017 έως σήμερα έχουν εγκριθεί οι απαιτούμενοι περιβαλλοντικοί όροι του Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) και το ειδικό αναπτυξιακό σχέδιο για την περιοχή από τον Δήμο Πύλης. Ωστόσο, δεν έχουν προχωρήσει οι απαλλοτριώσεις και η επέκταση – μετεγκατάσταση μέρους του οικισμού που θα βρεθεί κάτω από νερό, ούτε τα απαραίτητα τεχνικά έργα από τον δήμο (με χρηματοδότηση της ΔΕΗ). Οπως εξηγεί ο κ. Γιώργος Χονδρός, ο οποίος πρωτοστατεί για δεκαετίες στον αγώνα κατά της εκτροπής, εάν το ΣτΕ δεν κάνει δεκτή την αίτηση ακύρωσης του Συνδέσμου, στην καλύτερη περίπτωση – με όλους τους μηχανισμούς να λειτουργούν ρολόι – θα απαιτηθεί μία δεκαετία για την πρόσκτηση του τμήματος που θα κατακλυστεί, την αποκατάσταση των δικαιούχων, την υλοποίηση των έργων και την πλήρωση της λίμνης.

Απαλλοτρίωση

«Αν γίνει σήμερα η κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, θα πρέπει να ακολουθήσει δικαστικά η αναγνώριση των δικαιούχων και ο ορισμός τιμής μονάδας για τις αποζημιώσεις. Τα σπίτια που θα κατακλυσθούν είναι περί τα 180, αλλά οι δικαιούχοι – κληρονόμοι είναι χιλιάδες. Φανταστείτε αντιδικίες και ενστάσεις…» αναφέρει ο κ. Χονδρός. Και προσθέτει: «Κάτω από το νερό θα βρεθεί ο μισός οικισμός. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν και έργα αντιστήριξης ώστε να μην κινδυνέψει ο άλλος μισός, να φτιαχτούν τα νέα σπίτια πάνω από το χωριό και εκ νέου οι υποδομές (δρόμοι, δίκτυα κ.λπ.). Αυτά δεν έχουν καν σχεδιαστεί. Αν όλα δουλέψουν ρολόι – βάσει της νομοθεσίας – απαιτείται μία τριετία. Αλλη μία τριετία χρειάζεται για την πλήρωση της τεχνητής λίμνης για να λειτουργήσει το υδροηλεκτρικό έργο – η νομοθεσία προβλέπει ότι μόνο το 20% των υδάτων του ποταμού μπορούν να παρακρατούνται ετησίως. Συνολικά εκτιμώ ότι απαιτείται μία δεκαετία, στην καλύτερη περίπτωση, για να ξεκινήσει η λειτουργία του έργου».

Σε πλήρη λειτουργία

Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης

Από την πλευρά του, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ κ. Γιώργος Στάσσης τον περασμένο Νοέμβριο είχε εμφανιστεί ιδιαιτέρως αισιόδοξος. Στη Βουλή είχε υποστηρίξει ότι «αναμένεται η δυνατότητα έμφραξης στο γ’ τρίμηνο 2022 που θα οδηγήσει σε λειτουργία του έργου εντός του 2023». Ακολούθησε, έναν μήνα μετά, δήλωση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, σε συνάντηση της ΝΟΔΕ Τρικάλων, ο οποίος όχι μόνο δεσμεύτηκε ότι εντός διετίας θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το φράγμα της Μεσοχώρας, αλλά επανέφερε και το σχέδιο της μερικής εκτροπής του άνω ρου του Αχελώου.

Πάντως, η ΔΕΗ για κάθε 1 έτος που το έργο της Μεσοχώρας δεν λειτουργεί στερείται έσοδα 25 εκατομμυρίων ευρώ από την πώληση της παραγόμενης ενέργειας. Για να λειτουργήσει, σύμφωνα με τον πρόεδρο  και διευθύνων σύμβουλο  της ΔΕΗ κ. Γιώργο Στάσση, η επιχείρηση καλείται να επενδύσει την πενταετία 2020-2025 κονδύλια περίπου 84 εκατ. ευρώ, στα οποία εμπεριέχονται και τα ποσά για τις αναγκαίες απαλλοτριώσεις. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ΔΕΗ ποτέ δεν επεδίωξε την εκτροπή του Αχελώου, παρά μόνο την κατασκευή των φραγμάτων. Υποχρεώθηκε όμως να συμβιβαστεί με την απόφαση της τότε κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του 1980.

€280 εκατ. (άνω των 500 εκατ. ευρώ σε σημερινές τιμές) κόστισε η υδροηλεκτρική μονάδα Μεσοχώρας που ολοκληρώθηκε το 2001 αλλά ποτέ δεν λειτούργησε.

€25 εκατ. από την πώληση της ενέργειας που θα παραγόταν στερείται η ΔΕΗ για κάθε έτος που το έργο της Μεσοχώρας δεν λειτουργεί.

Είκοσι κυβερνήσεις, τέσσερις δεκαετίες, εκατομμύρια «θα»…

Η επιμονή περίπου είκοσι κυβερνήσεων τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες – αρχικά στο… φαραωνικών διαστάσεων έργο της εκτροπής ενός δισεκατομμυρίου κυβικών μέτρων νερού προς τη Θεσσαλία, αργότερα 600 εκατ. κ.μ. και από το 2014 έως σήμερα 250 εκατ. κ.μ. – θα μπορούσε να αποτελέσει περίφημο «case study» για έρευνα. Είναι άλλωστε παγκόσμια πρωτοτυπία ένα έργο που σχεδιάστηκε πριν από 40 χρόνια (αν και σχετική πρόταση είχε διατυπωθεί αρχικά το 1925 από τον καθηγητή ΕΜΠ Απόστολο Κουτσοκώστα), ακυρώθηκε έξι φορές από το ΣτΕ, αλλά τμήμα του κατασκευάστηκε και ποτέ δεν λειτούργησε, να παραμένει ακόμη στον κυβερνητικό σχεδιασμό με προοπτική υλοποίησης. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι με τα «θα» της εκτροπής ακόμη βγάζουν βουλευτές και δημοτικούς άρχοντες στον θεσσαλικό κάμπο, ενώ η κοινωνία παραμένει κομμένη στα δύο, μπλεγμένη σε ένα ανορθόδοξο πινγκ πονγκ, με τους Θεσσαλούς του Κάμπου από τη μία να θέλουν το νερό για να ξεδιψάσουν τα υδροβόρα χωράφια τους και απέναντι τους Αιτωλοακαρνάνες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις.