Πώς ένα πανεπιστήμιο μπορεί να αναλάβει το ρόλο αναπτυξιακού καταλύτη

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) – ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες στο τομέα της έρευνας στην Ελλάδα- μετράει πλέον ούτε λίγο ούτε πολύ 14 εταιρείες- τεχνοβλαστοί (spin-off). Μια πρωτιά για τα ελληνικά δεδομένα αλλά και μια αισιόδοξη νότα σε ένα δύσκολο και απαιτητικό περιβάλλον ιδιαίτερα μετά το σοκ της οικονομίας από την έλευση του Covid-19.

Η πιο πρόσφατη εξ αυτών των εταιρειών που προέρχονται από τα σπλάχνα των εργαστηρίων του ΑΠΘ είναι η Captain Coach – με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή της  Ιατρικής Παναγιώτη Μπαμίδη, ενώ η παλαιότερη εξ αυτών ιδρύθηκε το 2007. Πρόκειται για την Exothermia Α.Ε. με τον καθηγητή Ζήση Σαμαρά από το Τμήμα των Μηχανολόγων Μηχανικών. Ο ίδιος τον επόμενο ακριβώς χρόνο (2008) προχωρά και στην ίδρυση μιας ακόμη spin-off, της EMISIA Α.Ε.

Από τις δύο πρώτες spin-off μέχρι και την επόμενη –  την εταιρεία PLiN Nanotechnology Α.Ε., με επιστημονικό υπεύθυνο τον αναπληρωτή καθηγητή Νίκο Μιχαηλίδη των Μηχανολόγων Μηχανικών- μεσολαβούν 7 χρόνια. Από το 2015 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2020 έχουν ιδρυθεί 12 νέες spin-off (5 μόνο μέσα στο δύσκολο 2020).

Ιδιώτες και funds

Οι περισσότερες από τις spin-off του ΑΠΘ έχουν βρει το δρόμο τους και αρκετές εξ αυτών κατάφεραν να πετύχουν να συνδυάσουν τη λειτουργία τους με χρηματοδότηση από ιδιώτες επενδυτές αλλά και funds όπως εκείνα της οικογένειας του Equifund.

Ο Στράτος Στυλιανίδης – αναπληρωτής καθηγητής του  Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ- είναι σήμερα ο αντιπρύτανης  Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης και ένας από τους πρωταγωνιστές της νέας κατεύθυνσης που έχουν πάρει τα πράγματα στη Θεσσαλονίκη. Μια επισήμανση του καθηγητή Στυλιανίδη έχει ιδιαίτερη αξία: «Η ίδρυση ενός τεχνοβλαστού αποτελεί το επιστέγασμα της “3ης αποστολής” των Πανεπιστημίων και ένα από τα πολλά εργαλεία με τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν τα ερευνητικά αποτελέσματα προς όφελος της ευρύτερης οικονομίας και κοινωνίας».

Τα νέα δεδομένα που έχουν άμεση σχέση με την διευρυμένη ορατότητα του ελληνικού οικοσυστήματος καινοτομίας επιτρέπει – και θα επιτρέπει πολύ περισσότερο στο άμεσο μέλλον-  Πανεπιστήμια όπως το ΑΠΘ να λειτουργούν ως  πρώιμοι επενδυτές για τις νεανικές- φοιτητικές επιχειρηματικές ομάδες αλλά και ως καταλύτες για την προώθηση στην διεθνή αγορά των αποτελεσμάτων της έρευνας (π.χ η όλη διαδικασία για την κατοχύρωση μιας πατέντας και την εμπορική αξιοποίηση της μέσα από συνεργασίες).

Ζήτησα από τον καθηγητή Στυλιανίδη ένα κείμενο – τόσο για ένα μίνι απολογισμό, όσο και για την προοπτική των πραγμάτων- και ανταποκρίθηκε πλήρως ως προς αυτό. Το κείμενο που ακολουθεί είναι δικό του και αξίζει να διαβαστεί σε κάθε περίπτωση για αναδεικνύει τις κρυμμένες αξίες ενός πανεπιστημίου αλλά και του ρόλου που μπορεί εκείνο να διαδραματίσει στην αναπτυξιακή προσπάθεια τόσο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Το κείμενο του καθηγητή Στυλιανίδη – με την ιδιότητα του ως αντιπρύτανη Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης του ΑΠΘ- έχει ως εξής: «Η διασύνδεση της πανεπιστημιακής έρευνας με την κοινωνία, την αγορά εργασίας και την επιχειρηματικότητα αποτελεί βασικό πυλώνα της αναπτυξιακής πολιτικής που εφαρμόζει η Αντιπρυτανεία Έρευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του ΑΠΘ. Το ΑΠΘ είναι πραγματική μηχανή ανάπτυξης και πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικονομία. Το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας της Μονάδας Οικονομικής & Διοικητικής Υποστήριξης του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (ΜΟΔΥ ΕΛΚΕ) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου αποτελεί το σημείο αναφοράς της ερευνητικής κοινότητας του πανεπιστημίου για την αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που παράγονται στους κόλπους του.

Ιδρυση τεχνοβλαστών

Στο πλαίσιο αυτό υποστηρίζεται και δημιουργία εταιριών-τεχνοβλαστών (spin-off). Η ίδρυση ενός τεχνοβλαστού αποτελεί το επιστέγασμα της “3ης αποστολής” των Πανεπιστημίων και ένα από τα πολλά εργαλεία με τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν τα ερευνητικά αποτελέσματα προς όφελος της ευρύτερης οικονομίας και κοινωνίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις η δημιουργία του τεχνοβλαστού έρχεται ως απόρροια υφιστάμενων συνεργασιών με την αγορά (με τη μορφή παροχής υπηρεσιών), ώριμων ερευνητικών αποτελεσμάτων (με ίδια μέσα ή στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων), καθώς και της δημιουργίας κατάλληλης ερευνητικής – επιχειρηματικής ομάδας που θα δεσμευθεί στην υλοποίηση του εγχειρήματος.

Πιο συγκεκριμένα, το Γραφείο Μεταφοράς Τεχνολογίας, υποστηρίζει πολυεπίπεδα τους ερευνητές του ΑΠΘ, ξεκινώντας από το στάδιο α) της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης (συμβουλευτική, διαγωνισμοί επιχειρηματικότητας, εκδηλώσεις), β) της καθοδήγησης στη σύνταξη του επιχειρηματικού πλάνου, γ) της επιχειρηματικής ωρίμανσης μέσα από τη συμμετοχή σε δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και χρηματοδότησης αρχικού σταδίου, δ) της διαπραγμάτευσης και κατοχύρωσης των δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας του ΑΠΘ-τεχνοβλαστού, με τη συνδρομή του Γραφείου Νομικής Υποστήριξης της ΜΟΔΥ-ΕΛΚΕ ΑΠΘ, και ε) του αποτελεσματικού συντονισμού των διοικητικών διαδικασιών στο ΑΠΘ για την απρόσκοπτη και άμεση έναρξη της λειτουργίας του.

Η σχέση αυτή εξελίσσεται μετά την ίδρυση του τεχνοβλαστού, όπου πλέον η μεταφορά την γνώσης πραγματοποιείται αμφίδρομα προς όφελος του ευρύτερου οικοσυστήματος καινοτομίας του πανεπιστημίου.

Η επιχειρηματική ανάπτυξη της έρευνας που πραγματοποιείται στο ΑΠΘ βρίσκεται ήδη σε ανοδική πορεία. Η ίδρυση δεκατεσσάρων (14) τεχνοβλαστών είναι ενδεικτική της δραστηριότητας αυτής, με αρκετούς από αυτούς να προέρχονται κυρίως από τμήματα της Πολυτεχνικής Σχολής και το Τμήμα Πληροφορικής, αλλά και από τα Τμήματα Ιατρικής, Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, και Μουσικών Σπουδών.

Σύνδεση με τη βιομηχανία

Ταυτόχρονα, άξιος αναφοράς είναι και ο ισχυρός δεσμός που αναπτύσσει ολοταχώς το ΑΠΘ με τη Βιομηχανία. Το 2019 τα συνολικά έσοδα του ΕΛΚΕ ΑΠΘ από βιομηχανικά έργα ξεπέρασαν τα 7,8 εκατ. ευρώ, ενώ όλη τη χρονιά διαχειριστήκαμε περισσότερα από 1000 έργα της βιομηχανίας. Την τελευταία πενταετία δε τα χρήματα που ήρθαν στο πανεπιστήμιο από ιδιωτικούς φορείς χρηματοδότησης ξεπέρασαν τα 35 εκατ. ευρώ. Με 295 ερευνητικά  εργαστήρια, και 22 διακριτές επιστημονικές ομάδες στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας (ΚΕΔΕΚ), το ΑΠΘ είναι όχημα ανάπτυξης για όλους τους επιστημονικούς κλάδους παγκοσμίως».

Το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και ιδιαίτερα, ένα πανεπιστήμιο όπως το ΑΠΘ με περισσότερη αυτονομία από την κεντρική διοίκηση θα μπορούσε να λειτουργεί ως αναπτυξιακός καταλύτης τόσο για την τοπική κοινωνία και οικονομία έχοντας το μυαλό του στις επενδύσεις και όχι στις επιδοτήσεις/επιχορηγήσεις…

(Στοιχεία για τις 14 spin-off του ΑΠΘ είναι διαθέσιμα στο παρακάτω pdf)

Καταγραφή Εταιριών Τεχνοβλαστών