Προσφυγικό: Καταγγελίες κατά Ελλάδας για παραβιάσεις ενώ έρχεται το νέο ευρωπαϊκό σύμφωνο

Την ώρα που το νέο σχέδιο μετανάστευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το προσφυγικό βρίσκεται προ των πυλών, ευρωπαϊκές οργανώσεις δικαιωμάτων ζητούν κυρώσεις κατά της Ελλάδας, κάνοντας λόγο για παραβιάσεις του ευρωπαϊκού δικαίου.

Συγκεκριμένα, δύο από τις μεγαλύτερες οργανώσεις δικαιωμάτων στην Ευρώπη, η OXFAM και η WEMOVE, παρέθεσαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλυτικό κατάλογο με σωρεία παραβιάσεων του ευρωπαϊκού κεκτημένου και του ευρωπαϊκού συντάγματος.

Οι οργανώσεις ζητούν από την Κομισιόν να ερευνήσει την αναφορά και, σε περίπτωση που διαπιστώσει παραβίαση, να κινήσει σε βάρος της χώρας μας την προβλεπόμενη διαδικασία επί παραβάσει.

Το κείμενο της προσφυγής περιλαμβάνει αναλυτικά τις διατάξεις του ευρωπαϊκού δικαίου που κατηγορείται ότι παραβιάζει η πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης.

Συγκεκριμένα, οι οργανώσεις κατηγορούν την Ελλάδα για:

– παρεμπόδιση πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου
– παραβιάσεις των διαδικαστικών εγγυήσεων
– αυθαίρετη κράτηση
– συνθήκες υποδοχής και κράτησης
– παράνομες επαναπροωθήσεις

«Η Ελλάδα αποτυγχάνει από πολλές απόψεις, σκόπιμα, σε πολύ μεγάλο εύρος, με συστηματικό τρόπο και σε συνεχή βάση, να εναρμονιστεί με τους ευρωπαϊκούς κανόνες ασύλου, που θεσπίστηκαν για να εγγυηθούν υψηλό επίπεδο προστασίας των προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών διεθνών συνθηκών, που αποτελούν το ευρωπαϊκό κεκτημένο για το Ασυλο», σημειώνει η αναφορά των οργανώσεων.

Έκκληση Ύπατης Αρμοστείας και ΔΟΜ για κοινή και υπεύθυνη προσέγγιση

Την παραμονή της παρουσίασης του νέου Συμφώνου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) απευθύνουν έκκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) να διασφαλίσει μια πραγματικά κοινή και υπεύθυνη προσέγγιση, η οποία να καλύπτει όλες τις πτυχές της μετανάστευσης και της διαχείρισης του ασύλου.

Οι δύο οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών εκφράζουν την ελπίδα ότι το Σύμφωνο θα προσφέρει την ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα, ώστε να προχωρήσουμε από μια κατά περίπτωση προσέγγιση όποτε προκύπτει μια κρίση σε θέματα ασύλου και μετανάστευσης στην Ευρώπη, σε μια κοινή προσέγγιση, περισσότερο περιεκτική, διαχειρίσιμη και προβλέψιμη, τόσο εντός όσο και εκτός της Ε.Ε. Με έναν σχετικά μικρό αριθμό νέων αφίξεων προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη, τώρα είναι η ώρα για κοινή δράση.

Τα πρόσφατα γεγονότα σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, όπως οι καθυστερήσεις στην αποβίβαση προσφύγων και μεταναστών που διασώθηκαν στη θάλασσα, οι αυξανόμενες αναφορές για άτυπες αναγκαστικές επιστροφές και οι καταστροφικές φωτιές στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (Κ.Υ.Τ.) στη Μόρια της Λέσβου, ανέδειξαν περαιτέρω την επείγουσα ανάγκη για αναμόρφωση της διαχείρισης της μετανάστευσης και του ασύλου από την Ε.Ε. Η πανδημία του COVID-19 έχει επίσης επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις σχετιζόμενες πολιτικές και πρακτικές, ενώ έχει επιφέρει αρνητικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις για όλους. Οι πρόσφυγες, οι μετανάστες και οι χώρες που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό προσφυγικών πληθυσμών σε όλο τον κόσμο, έχουν πληγεί ιδιαίτερα.

Η υπάρχουσα προσέγγιση στην Ε.Ε. δεν μπορεί να λειτουργήσει για πολύ ακόμα, ενώ συχνά έχει καταστροφικές συνέπειες σε ανθρώπινο επίπεδο. Καθώς η απουσία συμφωνίας σε επίπεδο Ε.Ε. για την αποβίβαση όσων διασώζονται στη θάλασσα επιδεινώνει τον ανθρώπινο πόνο, οι δύο οργανισμοί έχουν απευθύνει μαζί έκκληση για κοινή δράση της Ε.Ε. με σκοπό την ανάληψη ευθύνης στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, καθώς και για την αποβίβαση ατόμων που διασώθηκαν στη θάλασσα. Η Υ.Α. και ο ΔΟΜ συμφωνούν απόλυτα με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ότι η διάσωση ανθρώπων στη θάλασσα δεν είναι προαιρετική, μια ευπρόσδεκτη επιβεβαίωση κατά την ομιλία της σχετικά με την πορεία της Ένωσης.

Η διάσωση ζωών δεν πρέπει να ποινικοποιείται

Οι δύο οργανισμοί εκφράζουν επίσης την ανησυχία τους για όσους βρίσκονται κατά μήκος αυτών των μεταναστευτικών οδών και διατρέχουν κίνδυνο, μεταξύ άλλων και σε χερσαίο έδαφος. Η διάσωση ζωών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα και δεν θα πρέπει να εμποδίζεται ή να ποινικοποιείται. Ο ΔΟΜ και η Ύπατη Αρμοστεία έχουν επίσης καλέσει για περισσότερο προβλέψιμες διαδικασίες μετεγκατάστασης εντός της Ε.Ε., ενώ έχουν στηρίξει ενεργά τις πρόσφατες μετεγκαταστάσεις από τα ελληνικά νησιά, σε συνεργασία με την Ελληνική Κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO) και τη UNICEF, το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα παιδιά. Η μετεγκατάσταση ευάλωτων ατόμων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, ειδικά σε μια περίοδο με μεγάλες δυσκολίες, έχει αποδειχθεί ότι είναι ένα παράδειγμα επιμερισμού της ευθύνης που μπορεί να λειτουργήσει.

«Το Σύμφωνο αποτελεί μια ευκαιρία για την Ευρώπη να δείξει ότι μπορεί να διασφαλίσει το θεμελιώδες δικαίωμα στο άσυλο, στοχεύοντας παράλληλα μέσω της συνεργασίας σε ρεαλιστικές πολιτικές για τον εντοπισμό όσων χρήζουν διεθνούς προστασίας και τον επιμερισμό της ευθύνης για αυτούς», δήλωσε ο Filippo Grandi, Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. «Οι γνήσιες προσπάθειες για τη διασφάλιση ενός γρήγορου, δίκαιου και αποτελεσματικού καθεστώτος προστασίας στην Ευρώπη είναι ευπρόσδεκτες. Δεσμευόμαστε ότι θα προσφέρουμε την πλήρη υποστήριξή μας και την εμπειρία μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη για να γίνει κάτι τέτοιο πραγματικότητα».

Η διαχείριση του μεγαλύτερου μέρους της μετανάστευσης στην Ευρώπη γίνεται μέσα από ασφαλείς και νόμιμες οδούς, ενώ η κρίση του COVID-19 έχει υπογραμμίσει την αξία των μεταναστών και προσφύγων εργαζομένων στην Ε.Ε. και αλλού. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο η συνεισφορά και το δυναμικό τους. Η καλή διαχείριση της κινητικότητας των ανθρώπινων πόρων δεν είναι μόνο θεμελιώδους σημασίας για την ανάκαμψη από την πανδημία. Θα πρέπει επίσης να ευθυγραμμιστεί με την μακροπρόθεσμη πολιτική και την ανταπόκριση σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, καθώς και να στηρίξει ευέλικτες και δυναμικές αγορές εργασίας.

«Οι άνθρωποι που μετακινούνται μπορούν να αποτελούν μέρος της λύσης. Αναμένουμε το νέο Σύμφωνο ως μια ευκαιρία για την Ευρώπη να οραματιστεί εκ νέου τη διαχείριση της μετανάστευσης και της κινητικότητας με έναν τρόπο πιο ασφαλή, οργανωμένο, συμπεριληπτικό και επικεντρωμένο στα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΔΟΜ, Antonio Vitorino. «Μια ισορροπημένη, υπεύθυνη και ολοκληρωμένη προσέγγιση αναγνωρίζει ότι η μετανάστευση είναι μια ανθρώπινη πραγματικότητα που πρέπει να τη διαχειριστούμε έτσι ώστε να επωφελούνται όλοι. Θα είναι επίσης σημαντικό η Ε.Ε. να διασφαλίσει ότι η μακροπρόθεσμη πολιτική της είναι συνεκτική σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο, ότι βασίζεται σε γνήσιες συνεργασίες και συνάδει με τα υφιστάμενα διεθνή πλαίσια και συμφωνίες», πρόσθεσε.

Η πρόοδος στην καταπολέμηση της διακίνησης ανθρώπων και στην ενίσχυση της ανθρωπιστικής διαχείρισης των συνόρων μπορεί να επιτευχθεί αν δοθούν εξίσου  προσοχή και πόροι στην ενίσχυση και τη διεύρυνση της νόμιμης μετανάστευσης και των ασφαλών οδών, στις γνήσιες συνεργασίες, την ένταξη και τη διαμόρφωση υγιών κοινοτήτων που να έχουν συνεκτικότητα και ευημερία. Κάτι τέτοιο μπορεί επίσης να μειώσει τη ζήτηση που τροφοδοτεί το έργο των εγκληματικών δικτύων διακίνησης. Η επένδυση σε νόμιμες μεταναστευτικές οδούς και σε αυξημένη κινητικότητα θα συμβάλουν επίσης σημαντικά στη βιώσιμη ανάπτυξη και την ευημερία στην Ε.Ε. και αλλού.

Επιστροφές με όρους αξιοπρέπειας

Οι επιστροφές με όρους αξιοπρέπειας, για όσους επιθυμούν να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους ή θεωρούνται ότι δεν χρήζουν διεθνούς ή άλλων μορφών προστασίας, είναι εξίσου σημαντικές για ένα σωστά διαχειριζόμενο, ολοκληρωμένο σύστημα. Οι εθελούσιες επιστροφές θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα και να περιλαμβάνουν ρυθμίσεις για μια βιώσιμη επανένταξη. Ορισμένοι μετανάστες, ανάμεσά τους θύματα εμπορίας ανθρώπων, σεξουαλικής κακοποίησης και ασυνόδευτα παιδιά, στους οποίους δεν αποδίδεται το καθεστώς του ασύλου, μπορεί να έχουν βάσιμη ανάγκη για άλλες μορφές βοήθειας και προστασίας.

Η δέσμευση της Ε.Ε. για προβλέψιμη παγκόσμια αλληλεγγύη και επιμερισμό της ευθύνης σε συνεργασία με χώρες που υποδέχονται μεγάλο αριθμό προσφύγων εκτός της Ε.Ε. είναι επίσης ευπρόσδεκτη. Η δέσμευση αυτή πρέπει να υλοποιηθεί στην πράξη με πρόσθετη, προβλέψιμη και ευέλικτη οικονομική βοήθεια και πολιτική στήριξη στα κράτη υποδοχής, μεταξύ άλλων και για την ενίσχυση των συστημάτων ασύλου τους. Έτσι θα διασφαλιστεί ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες έχουν επαρκή πρόσβαση σε υπηρεσίες, όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η εργασία, ώστε να μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια. Μεγαλύτερη στρατηγική στήριξη στις χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων ή σε χώρες διέλευσης θα μείωνε επίσης τη ζήτηση για τα δίκτυα διακινητών.

Εάν υπάρχει μια βιώσιμη προοπτική και μεγαλύτερη δέσμευση από τις χώρες της Ε.Ε. για επανεγκατάσταση, για συμπληρωματικές νόμιμες οδούς και για οικογενειακή επανένωση, σε συνδυασμό με τις συνθήκες εκείνες που θα διασφαλίζουν άμεση πρόσβαση στην επικράτεια και στο άσυλο στην Ε.Ε. για όσους το έχουν ανάγκη, τότε λιγότεροι άνθρωποι μπορεί να καταφεύγουν σε ριψοκίνδυνα ταξίδια και τα κράτη θα είναι σε καλύτερη θέση να διαχειριστούν τις αφίξεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε., θα παρουσιάσει το Σύμφωνό της για τη Μετανάστευση και το Άσυλο στα κράτη μέλη της Ε.Ε. αύριο στις 23 Σεπτεμβρίου. Η Ε.Ε. έχει την ευκαιρία να διασφαλίσει μια ενωμένη και εστιασμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα Ευρώπη, όπου οι μετανάστες και οι πρόσφυγες θα μπορούν να συμβάλλουν με τις δεξιότητες και τα προσόντα τους – μια Ευρώπη που δεν θα αφήνει κανέναν πίσω. Η Υ.Α. και ο ΔΟΜ είναι έτοιμοι να στηρίξουν την Ε.Ε. και τα κράτη μέλη της σε αυτό, στη βάσης της εντολής και της εξειδίκευσης του κάθε οργανισμού.

Τι περιλαμβάνει στο σχέδιο της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει αύριο, Τετάρτη, τις προτάσεις της για την συλλογική διαχείριση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη. Το σχέδιο, γερμανικής εμπνεύσεως, επιδιώκει να δώσει βάρος στις επιστροφές μεταναστών, ενθαρρύνοντας τις χώρες καταγωγής να δέχονται πίσω τους πολίτες τους όταν τα αιτήματά τους για πολιτικό άσυλο έχουν απορριφθεί και να υποχρεώσει τις ευρωπαϊκές χώρες να υποδέχονται πρόσφυγες στο ποσοστό που τους αναλογεί.

Στο ζήτημα των επιστροφών, η Κομισιόν προτίθεται να ενθαρρύνει τις χώρες καταγωγής να δέχονται πίσω πολίτες τους όταν έχουν απορριφθεί αι αιτήσεις χορήγησης ασύλου χρησιμοποιώντας ένα μείγμα πολιτικής καρότου και μαστίγιου: προσφέροντας κίνητρα, ανάμεσά τους και επενδύσεις, και απειλώντας με περιορισμούς στο καθεστώς της βίζας.

Στο ζήτημα της υποδοχής προσφύγων, όλα τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να συμμετάσχουν στο ποσοστό που τους αναλογεί, με αντάλλαγμα ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Αυτή η πρόταση απορρίπτεται από την Πολωνία την Αυστρία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Τσεχία και άλλες χώρες.

Το σχέδιο για τον υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης

Σύμφωνα με ευρωπαίους αξιωματούχους και διπλωμάτες που γνωρίζουν το περιεχόμενο του σχεδίου, ο «υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης» θα λειτουργεί ως εξής:

Κατά την διάρκεια κανονικού ρυθμού μεταναστευτικών ροών:

-Κάθε χρόνο, η Κομισιόν θα εκδίδει πρόβλεψη για τον αριθμό των προσφύγων που θα πρέπει να υποδεχθεί κάθε χώρα, με βάση το μέγεθος της οικονομίας της και του πληθυσμού της, καθώς και τους εκτιμώμενους αριθμούς αφίξεων.

-Σχετικά με τις αφίξεις, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα παρουσιάζουν προσφορές για τον αριθμό των προσφύγων και των μεταναστών που θα υποδεχθούν ή θα επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους.

-Οι χώρες θα μπορούν επίσης να προσφέρουν απευθείας βοήθεια προς τις χώρες πρώτης εισόδου (Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Μάλτα).

-Εάν οι προσφορές αυτές δεν αντιστοιχούν στο 70% και πλέον των αριθμών που δέχονται οι χώρες εισόδου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανέρχεται στα κράτη μέλη και θα μπορεί να ορίζει αύξηση έως και κατά 50% των ποσοστώσεων υποδοχής.

-Σχετικά με τις επιστροφές, εάν μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει αναλάβει να στείλει στην χώρα καταγωγής του ένα άτομο του οποίου η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί, αλλά αυτό παραμένει στην Ευρώπη οκτώ μήνες μετά, η χώρα θα είναι υποχρεωμένη να το φιλοξενήσει. Στόχος της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι να αυξήσει στο 70% (από 30% σήμερα) το ποσοστό των επιστροφών.

-Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταβάλλει στα κράτη μέλη 10.000 ευρώ για κάθε επανεγκατάσταση ενηλίκου και 12.000 ευρώ για κάθε επανεγκατάσταση ασυνόδευτου ανηλίκου.

-Εάν ένα κράτος μέλος δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του, η Κομισιόν μπορεί να εκκινεί διαδικασίες για παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων.

Κατά την διάρκεια αύξησης των μεταναστευτικών ροών:

-Σε περίπτωση μεγάλης αύξησης των μεταναστευτικών ροών, αντίστοιχης με την κρίση της περιόδου 2015/2016, η Επιτροπή θα προτείνει μηχανισμό διαχείρισης κρίσης στο πλαίσιο του οποίου οι χώρες δεν θα μπορούν να προσφέρουν επί τόπου βοήθεια στις χώρες πρώτης εισόδου υπό μορφήν αλληλεγγύης, αλλά θα είναι υποχρεωμένες να επανεγκαθιστούν στο έδαφός τους μετανάστες από τους εισερχόμενους ή να προχωρούν σε επιστροφές.

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ έχει δηλώσει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει κατ΄αρχάς να φροντίσουν για την διασφάλιση των συνόρων τους, να εξασφαλίσουν ότι οι μετανάστες τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης, να ευθυγραμμίσουν τα καθεστώτα ασύλου στην Ενωση και να εξασφαλίσουν περισσότερες συμφωνίες μετανάστευσης με τρίτες χώρες πριν ασχοληθούν με τον μηχανισμό της υποχρεωτικής μετεγκατάστασης.