Ελληνοτουρκικά: Οι διερευνητικές επαφές, η αναβολή της Συνόδου και οι λεπτές ισορροπίες

Τη διεξαγωγή του 61ου γύρου διερευνητικών επαφών με την Τουρκία προανήγγειλε με μια λιτή ανακοίνωση 16 λέξεων που εξέδωσε το υπουργείο Εξωτερικών, επανεκκινώντας μια διαδικασία που είχε σταματήσει τον Μάρτιο του 2016.

Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση, Αθήνα και Άγκυρα έδωσαν τα χέρια, με τις διερευνητικές επαφές να ξεκινούν το προσεχές διάστημα στην Κωνσταντινούπολη καθώς, σύμφωνα με την εθιμοτυπία, ο επόμενος γύρος πρέπει να πραγματοποιηθεί στην έδρα του έταιρου συνομιλητή (σ.σ. ο προηγούμενος ήταν στην Αθήνα).

Είχαν προηγηθεί διπλωματικές επαφές ανάμεσα στις δύο πλευρές προκειμένου να διαμορφωθεί κλίμα εμπιστοσύνης για να ξεκινήσει ο νέος κύκλος των διερευνητικών συναντήσεων. Το τελευταίο διάστημα, Αθήνα και Άγκυρα είχαν δηλώσει ετοιμότητα για διάλογο, σύμφωνα με τις δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων των δυο χωρών, υπό την αίρεση της μη πραγματοποίησης προκλήσεων.

Ορόσημο πάντως για τα επόμενα βήματα στα ελληνοτουρκικά έπαιξε η σημερινή τηλεδιάσκεψη του προέδρου της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με την καγκελάριο της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Σμυβουλίου, Σαρλ Μισέλ.

Σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Επικοινωνιών, κατά την τριμερή συνομιλία συμφωνήθηκε να γίνουν βήματα προς την έναρξη διερευνητικών επαφών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με τον Τούρκο πρόεδρο να σημειώνει πως οι ενέργειες της Αθήνας θα καθορίσουν την πρόοδο των συζητήσεων.

Κατά την ίδια ανακοίνωση, ο Ερντογάν τόνισε πως οι ενέργειες για τη μείωση της έντασης και της έναρξης του διαλόγου για την Ανατολική Μεσόγειο θα πρέπει να «προστατευθούν» με αμοιβαίο τρόπο και επεσήμανε πως η Τουρκία δίνει πάντα έμφαση στις διαπραγματεύσεις.

«Οι προκλήσεις ενάντια στην κοινή λογική αποτελούν κίνδυνο» σημείωσε.

Πάντως, αν και στο εξωτερικό εμφανίζεται διαλλακτικός, δεν αποκλείεται στο εσωτερικό της χώρας να διατηρήσει τη σκληρή ρητορική. Να υποστηρίξει δηλαδή ότι ο διάλογος επιβλήθηκε μετά την αποφασιστική στάση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο χρονικός ορίζοντας

Αν και η έναρξη των διερευνητικών επαφών προγραμματιζόταν για μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24-25 Σεπτεμβρίου, ούτως ώστε στο τραπέζι των συζητήσεων να τεθεί ζήτημα κυρώσεων κατά της Τουρκίας, περισσότερο πάντως για να υπάρξει μια δικλίδα ασφαλείας σε περίπτωση που η γείτονα επαναφέρει την τακτική των προκλήσεων και των παραβιάσεων, μια ανακοίνωση του εκπροσώπου του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έφερε τα πάνω κάτω.

Λίγο μετά την ενημέρωση για την τηλεδιάσκεψη Μισέλ – Ερντογάν – Μέρκελ και χωρίς καμία υποψία για πιθανότητα αναβολής, ο Μπάρεντ Λέιτς ενημέρωσε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναβάλλεται και θα γίνει 1 και 2 Οκτωβρίου. Ο λόγος, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Σαρλ Μισέλ, είναι ότι ένας από τους συνεργάτες του Προέδρου στην ασφάλεια βρέθηκε θετικός στον κοροναϊό και ο ίδιος ο Μισέλ παρότι το τεστ που έκανε βγήκε αρνητικό, θα μπει σε καραντίνα με βάση τους κανόνες του Βελγίου.

Στο σημείο, λοιπόν, αυτό τίθεται το ερώτημα πότε θα ξεκινήσουν οι διερευνητικές επαφές.

Στην ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών δεν προσδιορίζεται ο χρόνος διεξαγωγής τους και γίνεται λόγο για «προσεχές διάστημα». Δεν διευκρινίζεται δηλαδή αν η συνάντηση της ελληνικής διπλωματικής αντιπροσωπείας θα γίνει πριν ή μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, όπου θα συζητηθεί η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και η επιθετική συμπεριφορά της Τουρκίας.

Ως προς αυτό, οι πληροφορίες παραμένουν προς το παρόν συγκεχυμένες και λεπτομέρειες αναμένεται να καθοριστούν τις επόμενες ώρες. Κάποιοι θεωρούν πως είναι θέμα ημερών ο έλληνας πρέσβης Παύλος Αποστολίδης και ο τούρκος πρέσβης Τσαγατάι Ερτζιγιές να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι στην Κωνσταντινούπολη, όπου η ελληνική αντιπροσωπεία θα μεταφερθεί οδικώς.

Ωστόσο, δεν αποκλείεται η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών να γίνει την εβδομάδα μετά το Ευρωπαϊκό συμβούλιο, δηλαδή μετά την 1η και 2η Οκτωβρίου.

Η Αθήνα διαμηνύει πως η ατζέντα αφορά στη συζήτηση της βασικής διαφοράς των ελληνοτουρκικών από το 1974 μέχρι σήμερα, δηλαδή τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, και δεν περιλαμβάνει όσα κατά καιρούς ζητά ο Ταγίπ Ερντογάν. Επί τούτου, οι δύο πλευρές θα επιδιώξουν να βρουν κοινό σημείο για τους όρους ενδεχόμενου διαλόγου.

Μάλιστα, το διευκρινίζει και ο Νίκος Δένδιας, ο οποίος σε δηλώσεις του το βράδυ της Τρίτης διαμήνυσε πως δεν μιλάμε για διαπραγματεύσεις αλλά για συζητήσεις που θα καθορίσουν τους κανόνες βάσει των οποίων θα προκύψουν διαπραγματεύσεις.

Μιλώντας σε διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής ο κ. Δένδιας εξήγησε ότι η διεξαγωγή συνομιλιών σημαίνει προσπάθεια εξεύρεσης κανόνων με βάση τους οποίους θα πραγματοποιήσουμε διαπραγματεύσεις. «Γιατί είναι τόσο δύσκολο; Γιατί η Τουρκία δεν αποδέχεται το Διεθνές Δίκαιο ως κοινό κανόνα» διερωτήθηκε.

«Θα συμμετάσχουμε σε αυτή την προσπάθεια και θα επιχειρήσουμε να επανεκκινήσουμε τις διερευνητικές επαφές» ανέφερε χαρακτηριστικά και εξέφρασε την ελπίδα να αποτελέσει μια ευκαιρία, σημειώνοντας ωστόσο πως είναι πολύ νωρίς ακόμα.

Η Άγκυρα συντηρεί την ένταση

Ανεξάρτητα από το αν οι δύο πλευρές είναι έτοιμες να καθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών, η τουρκική πλευρά φαίνεται να εμμένει σε ενέργειες που συντηρούν την ένταση στην περιοχή και οι οποίες σε κάθε περίπτωση αυξάνουν την πίεση κατά της Ελλάδας.

Η αποδοχή εκ μέρους της Τουρκίας της διαδικασίας διερευνητικών επαφών συνοδεύτηκε από τουλάχιστον τρεις επιθετικές κινήσεις, με κορυφαία την Antinavtex για αποστρατιωτικοποίηση της Λήμνου, το περιεχόμενο της ομιλίας Ερντογάν προς τα Ηνωμένα Εθνη αλλά και μια διαρροή περί απόπλου του Oruc Reis από τον κόλπο της Αττάλειας.

Είναι δεδομένο πως στο εσωτερικό της χώρας του ο Ερντογάν θα διατηρήσει σκληρή ρητορική και θα υποστηρίξει ότι ο διάλογος επιβλήθηκε μετά την αποφασιστική στάση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αρκεί η ρητορική αυτή να μην συνοδευτεί από νέα προκλητική και παραβατική κίνηση που θα τινάξει -για ακόμη μια φορά με υπαιτιότητα της Άγκυρας- τις συνομιλίες στον αέρα.