Έρευνες και ανεκδοτολογικές αναφορές έχουν φέρει συχνά στο προσκήνιο την ύπαρξη – και τις επιπτώσεις – του ιατρικού σεξισμού. Οι επαγγελματίες υγείας είναι γενικώς πιο πιθανό να αγνοήσουν τα παράπονα γυναικών ασθενών για έντονο πόνο, πιστεύοντας ότι εκείνες υπερβάλλουν, να αποδώσουν τα συμπτώματά τους στο άγχος ή σε γυναικολογικά προβλήματα ή ακόμη και να μην λάβουν καθόλου υπόψη τους το ενδεχόμενο εκείνες να υποφέρουν από ασθένειες που θεωρούνται «ανδρικές» και εκδηλώνονται με διαφορετικά συμπτώματα μεταξύ των φύλων.

Η επίδραση του σεξισμού στην ιατρική επιστήμη, μπορεί να καταστεί όχι απλώς επώδυνη για τις γυναίκες ασθενείς, αλλά ακόμη και φονική. Ένα από τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα, είναι τα καρδιακά επεισόδια. Αν και είναι πιο συνηθισμένα μεταξύ των ανδρών, οι γυναίκες έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να πεθάνουν από σοβαρό καρδιακό επεισόδιο, αφού οι γιατροί συχνά δεν διενεργούν τις απαραίτητες εξετάσεις ούτε χορηγούν τα κατάλληλα φάρμακα, θεωρώντας πως πρόκειται για μια ασθένεια γένους αρσενικού. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι σε περιπτώσεις πολλών χρόνιων ασθενειών, η διάγνωση των γυναικών καθυστερεί κατά μέσο όρο ακόμη και χρόνια σε σχέση με εκείνη των ανδρών.

Σεξισμός στις έρευνες φαρμάκων

Στην τεράστια λίστα των περιπτώσεων ιατρικού σεξισμού που απειλούν τις ζωές γυναικών ασθενών, έρχεται τώρα να προστεθεί, σύμφωνα με τον Guardian, η απουσία διαχωρισμού των συμμετεχόντων βάσει του φύλου στις κλινικές δοκιμές φαρμάκων και εμβολίων για τον κοροναϊό, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία ότι τα φύλα διαφέρουν ως προς την εκδήλωση και την καταπολέμηση της νόσου.

Η ιστορία έχει να μας δώσει πολλά ανησυχητικά παραδείγματα αντίστοιχης ερευνητικής αμέλειας. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, κυκλοφόρησε στην αγορά το φάρμακο διγοξίνη, το οποίο είχε αποδειχθεί ασφαλές και αποτελεσματικό σε κλινική δοκιμή. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, φάνηκε ότι οι παρενέργειές του ήταν πολύ πιο συνηθισμένες στις γυναίκες. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες να αναλύσουν εκ νέου το σετ δεδομένων, αυτή τη φορά με βάση το φύλο. Το αποτέλεσμα; Η διγοξίνη μείωνε όντως τη θνητότητα στους άνδρες. Όμως την αύξανε στις γυναίκες.

«Οι γυναίκες δεν είναι απλώς μικρόσωμοι άνδρες», δήλωσε μιλώντας στον Guardian ένας ειδικός.

Έλλειμμα στις κλινικές δοκιμές για τον κοροναϊό

Ο κοροναϊός είναι σαφές ότι λειτουργεί πολύ διαφορετικά ανάλογα με το φύλο, με τους άνδρες να διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους από αυτόν σε σχέση με τις γυναίκες. Όμως νέα ανάλυση δείχνει ότι οι επιστήμονες που εμπλέκονται στον αγώνα δρόμου για την εύρεση θεραπειών και εμβολίων που θα τον αντιμετωπίσουν, δεν έχουν δώσει μεγάλη σημασία σε αυτές τις αποκλίσεις.

Σε μια μελέτη που δεν έχει διασταυρωθεί ακόμη ερευνητικά, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι μόνο 416 από τις 2.484 κλινικές δοκιμές αναφέρονται στο φύλο ως κριτήριο στρατολόγησης εθελοντών, στη βάση δεδομένων ClinicalTrials.gov.

Έχουν υπάρξει μόλις 11 δημοσιεύσεις από ελεγχόμενες τυχαιοποιημένες δοκιμές σε επιστημονικά περιοδικά τον Ιούνιο και καμία από τις αναλύσεις δεν προχωρούσε σε διαχωρισμούς με βάση το φύλο – παρά το γεγονός ότι όλες οι μελέτες ανέφεραν αριθμό ανδρών και γυναικών συμμετεχόντων.

Η περίπτωση της υδροξυχλωροκίνης

Ορισμένες από αυτές τις μελέτες αξιολογούσαν τη δράση της υδροξυχλωροκίνης, ενός παλιού ανθελονοσιακού φαρμάκου που αρχικά φάνηκε υποσχόμενο ως δυνητική θεραπεία από τον κοροναϊό.

Η υδροξυχλωροκίνη προκαλεί δυνητικά θανάσιμες αρρυθμίες ως παρενέργεια, η οποία είναι γνωστό ότι είναι πιο συνηθισμένη στις γυναίκες, αναφέρει η συγγραφέας της έκθεσης Δρ. Σαμπίνε Έρτελτ-Πριγκιόνε, μέλος της ομάδας ειδικών για τις έμφυλες καινοτομίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αν δεν υπάρξει διαφοροποιημένη ανάλυση βάσει του φύλου για ένα φάρμακο όπως αυτό, τονίζει «τι θα συμβεί με όλες τις πιθανές νέες θεραπείες;»

Ο Ματίας Βούλουμ Νίλσεν, του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και συγγραφέας της πιο πρόσφατης ανάλυσης, δήλωσε: «Πιστεύω ότι η μελέτη μας… καταδεικνύει βαθιά ριζωμένα στερεότυπα που είναι δύσκολο να αλλάξουν».

«Φυσιολογικός» πληθυσμός

Αν και πλέον υπάρχει η αναγνώριση ότι οι γυναίκες θα πρέπει να εκπροσωπούνται επαρκώς στις κλινικές δοκιμές, μια σειρά από γενετικές ανωμαλίες που προέκυψαν επειδή τα έμβρυα εκτέθηκαν σε συγκεκριμένα φάρμακα στις δεκαετίες μεταξύ του 1940 και του 1970, έκαναν τους επιστήμονες αρχικά να αποκλείσουν τις γυναίκες και τα έμβρυά τους και στη συνέχεια τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, από τις έρευνες για νέα φάρμακα.

Επιπλέον, οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως περίπλοκες συμμετέχουσες σε δοκιμές, εξαιτίας των ορμονικών τους διακυμάνσεων, από ερευνητές που την ίδια στιγμή πίστευαν ότι οι γυναίκες και οι άνδρες θα αντιδρούσαν με τον ίδιο τρόπο στη φαρμακευτική αγωγή. Εντέλει, οι Καυκάσιοι άνδρες άρχισαν να αντιμετωπίζονται ως «φυσιολογικός» πληθυσμός. Οι ρυθμιστικοί κανόνες σταδιακά μετατοπίστηκαν, και από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι έρευνες άρχισαν να συμπεριλαμβάνουν ξανά και τις γυναίκες.

Μια ανεπαρκής αλλαγή

Όμως η αλλαγή ήρθε αργά, και ακόμη και οι επιστήμονες που πλέον συνηθίζουν να τηρούν την ισορροπία ανάμεσα στα φύλα όταν στρατολογούν εθελοντές, δεν προχωρούν πάντα και σε ανάλυση των δεδομένων με βάση το φύλο – και οι συνέπειες πολλές φορές είναι καταστροφικές.

Μελέτη του 2001, που πραγματοποιήθηκε από κυβερνητική υπηρεσία στην οποία είναι υπόλογο το αμερικανικό Κογκρέσο, ανακάλυψε ότι από τα 10 φάρμακα που έχουν αποσυρθεί από την αμερικανική αγορά από το 1997 μέχρι σήμερα, τα 8 έθεταν σε μεγαλύτερο κίνδυνο τις ζωές των γυναικών παρά των ανδρών.

«Το πρόβλημα είναι ότι, αν δεν κάνεις ανάλυση με βάση το φύλο – αν οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν πολύ διαφορετική ανταπόκριση στα φάρμακα – ενδέχεται να έχεις λάθος αποτελέσματα και για τους δύο», εξηγεί η Λόντα Σίμπιγκεν, καθηγήτρια ιστορίας της επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.

«Οι γυναίκες δεν είναι απλώς μικρόσωμοι άνδρες»

Πολλοί χρηματοδοτικοί οργανισμοί πλέον απαιτούν από τους επιστήμονες να πραγματοποιούν αναλύσεις με βάση το φύλο. Το ίδιο κάνουν και αρκετά επιστημονικά περιοδικά, ενώ και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φαρμάκων παροτρύνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως φαίνεται πως αν η πρακτική δεν καταστεί υποχρεωτική, η κατάσταση θα παραμείνει η ίδια, υποστηρίζουν οι ειδικοί μιλώντας στον Guardian.

«Οι άνθρωποι υπόσχονται τα πάντα προκειμένου είτε να δημοσιεύσουν την έρευνά τους είτε να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση. Όμως αν δεν υπάρχει έλεγχος, δεν πραγματοποιούν απαραίτητα τις δεσμεύσεις τους», τονίζει η Έρλελτ-Πριγκιόνε.

«Οι γυναίκες δεν είναι απλώς μικρόσωμοι άνδρες. Έχουμε διαφορετικά επίπεδα ορμονών, διαφορετικά νεφρά και περισσότερο λιπώδη ιστό όπου μπορούν να συσσωρευτούν οι δραστικές ουσίες των φαρμάκων», εξηγεί η Δρ. Κάρα Τάνενμπαουμ, επιστημονική διευθύντρια των Καναδικών Ινστιτούτων Ιατρικής Έρευνας. «Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε λάθος εξέλιξη».

Πιο ευάλωτες στις παρενέργειες φαρμάκων

Στην περίπτωση του κοροναϊού και των λοιμωδών νοσημάτων γενικότερα, τα γυναικεία ανοσοποιητικά συστήματα θεωρούνται ισχυρότερα, εν μέρει εξαιτίας της ύπαρξης δύο Χ χρωμοσωμάτων, τα οποία φαίνεται πως διαμορφώνουν τις αντιδράσεις του ανοσοποιητικού, αλλά και εξαιτίας περιβαλλοντικών παραγόντων. Υπάρχουν και άλλες γνωστές διαφορές της φυσιολογίας και της ανατομίας που ενδέχεται να καθιστούν τις γυναίκες περισσότερο ευάλωτες σε παρενέργειες φαρμάκων.

Επομένως, είναι καίριο οι επιστήμονες να αναλύουν τα δεδομένα τους με βάση το φύλο, επιμένουν οι επιστήμονες.

«Αντιμετωπίζουμε έναν καινούργιο ιό… υπάρχουν πολλά ανοιχτά ερωτήματα», τονίζει η Έρτελτ-Πριγκιόνε.

«Ιδιαιτέρως σε μια κατάσταση όπως αυτή, τα επιπλέον δεδομένα μπορούν να μας πάνε πολλά βήματα μπροστά και μπορεί να μας βοηθήσει να πείσουμε ακόμη και εκείνους που δεν θα αντιμετώπιζαν το ζήτημα ως προτεραιότητα».

Headlines