Ο φιλοτουρκισμός και ο φιλοτομαρισμός

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, όπως και η ΕΕ διά της γερμανικής θεωρήσεως, θέλουν να ενταφιάσουν το ελληνοτουρκικό πρόβλημα. Εν μέρει, δεν θέλουν φασαρίες στη «βάρδια» τους, δεν θέλουν την αναταραχή που θα επιφέρει η ανατροπή ή η απομάκρυνση μιας μεγάλης χώρας, της Τουρκίας. Θέλουν ησυχία, να περάσει η θητεία τους, να μείνουν τα πράγματα ως έχουν. Ο πολιτικός γραφειοκράτης είναι αυτοσυντηρητικός. Οπως κάθε γραφειοκράτης. Δεν τον ενδιαφέρει το παραγόμενο έργο, όσο η διατήρηση της θέσης του. Μαζί με αυτούς, οι γραφειοκρατίες πολλών χωρών αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο. Εξωτερική πολιτική, «χορτοφαγική», κατά Γκάμπριελ. Δεν πρόκειται για φιλοτουρκισμό, αλλά για ένα είδος πολιτικού φιλοτομαρισμού.

Συνήθως χρησιμοποιείται ως εξήγηση της γενικής ανεκτικότητας και επιείκειας προς την Τουρκία η εξοπλιστική και εμπορική ιδιοτέλεια πολλών μεγάλων συμμαχικών χωρών. Ετσι, για πολλά χρόνια, το «παράδοξο», να έχουμε π.χ. εισβολή και κατοχή μιας χώρας, δυτικής, δημοκρατικής – όπως η Κύπρος -, από την Τουρκία και να το κάνει η Δύση γαργάρα (και η Ελλάδα ενίοτε) εξηγείται με αυτούς τους όρους. Ο Γκάμπριελ επισείει τον κίνδυνο ότι εάν εκδιωχθεί η Τουρκία από τη δυτική αγκαλιά θα γίνει πυρηνική δύναμη – υποθέτω, όχι μόνο λόγω Πακιστάν – αλλά και θα «πλημμυρίσει την Ευρώπη με πρόσφυγες». Η ίδια η Τουρκία εμπορεύεται τέλεια τους κινδύνους από πιθανή εκδίωξη ή κατάρρευσή της. «Είμαστε πολύ μεγάλοι για να μας φάτε», κάπως έτσι το είπε ο ηγεμόνας.

Πολλές αντιφάσκουσες προσεγγίσεις του τουρκικού παραδόξου, εντούτοις, δεν αντανακλούν μόνο τα αντίδικα ή σύμπλοκα συμφέροντα (ή τις πιθανές εξαγορές στελεχών που συμβάλλουν στην παραγωγή εξωτερικής πολιτικής στα κέντρα διεθνών αποφάσεων). Μέρος των συμπεριφορών προς την τουρκική περίπτωση αποτελούν ιδιότυπες ιστορικές επιβιώσεις. Η λειτουργία φραγής, ελεγχόμενου φίλτρου προς τη Ρωσία, το πεδίο (ο αερόσακος) εκτόνωσης του μουσουλμανικού ριζοσπαστισμού κ.λπ. βρίσκουν και σήμερα τις αναβιώσεις τους. Οσο το Ιράν, η Ρωσία, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός υφίστανται ως ετερότητες, τόσο η Τουρκία θα αντλεί δύναμη και χρησιμότητα, τόσο θα διεκδικεί και θα παίρνει. Η δυτική πολιτική αυτό ακριβώς εκφράζει.

Εκεί που επεκτείνεται το ερμηνευτικό λάθος είναι όταν προσχωρούμε στην εξατομίκευση του προβλήματος στο πρόσωπο του Ερντογάν. Σιγά σιγά γίνεται ο βολικός κακός. Είναι το τέχνασμα για να ρετουσάρουμε την περίπλοκη αρχιτεκτονική των τουρκοδυτικών σχέσεων, τις εξαρτήσεις και τις σιδερένιες αμοιβαιότητες. Επίσης να κρυφτεί το τεράστιο (για την Ελλάδα) πρόβλημα ότι οι λεγόμενοι κεμαλιστές είναι ακόμα χειρότεροι, και μάλιστα οι δυτικοί πολιτικοί παράγοντες, επικαλούμενοι περιπτώσεις κεμαλιστών και εκσυγχρονιστών, όπως ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, ξεφορτώνονται, διά της ενοχοποίησης του Ερντογάν, μεγάλο μέρος πολιτικής πίεσης.

Η τουρκική πολιτική συντίθεται πολύ βαθύτερα από τη συμπεριφορά ενός «κακού». Είναι έκφραση της τουρκικής ιδιοπροσωπίας. Η πρόσληψη του οθωμανισμού ως ιστορικής εκκρεμότητας και όχι ως τετελεσμένου ιστορικού φαινομένου από τη σύγχρονη πολιτική ελίτ της Τουρκίας είναι μια σοβαρή ένδειξη. Η ανάλυσή της με βάση επικαιρικά χαρακτηριστικά (κρίση, ανασφάλεια καθεστώτος κ.λπ.) είναι θνησιγενής.