«Η λύση στα ελληνοτουρκικά απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας»

Της Μαρίας Βασιλείου

Θα υπάρξουν νέες εντάσεις και διενέξεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, εφόσον η τρέχουσα προσπάθεια αποκλιμάκωσης δεν ακολουθηθεί από μονιμότερου χαρακτήρα επίλυση των χρόνιων διαφορών μεταξύ των δύο χωρών εκτιμά ο Αλπέρ Καλιμπέρ, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Altinbas και βαθύς γνώστης του Κυπριακού και των ευρωτουρκικών σχέσεων. Στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» ο τούρκος ειδικός εκφράζει απαισιοδοξία ως προς την προοπτική μόνιμης επίλυσης των ελληνοτουρκικών διενέξεων, διότι θεωρεί ότι απαιτείται βαθιά και δραματική αλλαγή νοοτροπίας, ενδεχομένως και υπαναχωρήσεις εκατέρωθεν, που δεν είναι διατεθειμένες να κάνουν οι δύο χώρες. Μιλά ανοιχτά για τα λάθη της Τουρκίας, αλλά και της Ελλάδας, και ασκεί κριτική στις NAVTEX της Αγκυρας ως εργαλεία εξωτερικής πολιτικής.

«Μπορεί να επέλθει αποκλιμάκωση των εντάσεων λόγω των πολυ-επίπεδων διπλωματικών διεργασιών και οι διερευνητικές συνομιλίες μπορεί να ξεκινήσουν, αλλά δεν είμαι αισιόδοξος όσον αφορά την έκτασή τους. Μπορεί να είναι προσωρινές. Διότι απαιτείται βαθιά και δραματική αλλαγή νοοτροπίας εκατέρωθεν. Και στις δύο χώρες οποιαδήποτε παραχώρηση προς την άλλη πλευρά εκλαμβάνεται ως προδοσία» δηλώνει ο κ. Καλιμπέρ.

«Η τουρκική κυβέρνηση κατάλαβε ότι η διαρκής κατάσταση εντάσεων δεν είναι βιώσιμη, ενώ χώρες της ΕΕ, και κυρίως η Γερμανία, και οι ΗΠΑ πιέζουν για επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ομως, και στις δύο πλευρές υπάρχουν εθνικιστικές φωνές. Ειδικά στην Τουρκία η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική για να συγκεντρώσει τη στήριξη των εθνικιστών. Αλλά και η αντιπολίτευση, και κυρίως το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα, ακολουθεί εθνικιστική εξωτερική πολιτική, οπότε η Αγκυρα λαμβάνει τη στήριξη της αντιπολίτευσης άμεσα ή έμμεσα. Και στην Ελλάδα υπάρχουν εθνικιστικές φωνές, που ρίχνουν λάδι στη φωτιά, αλλά οι εντάσεις δεν βοηθούν τους λαούς των δύο χωρών. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε κρίση και οποιαδήποτε σύγκρουση θα επιδείνωνε την κατάσταση» υποστηρίζει ο τούρκος ειδικός.

Διαπραγμάτευση

Ο τούρκος ειδικός βλέπει με σκεπτικισμό την κατεύθυνση της «επιθετικής τουρκικής εξωτερικής πολιτικής», ενώ χαρακτηρίζει «ακατανόητες» τις NAVTEX ως εργαλεία εξωτερικής πολιτικής. «Δεν βοηθούν τα συμφέροντα και τους στόχους της Τουρκίας στην περιοχή. Ομως, βρισκόμαστε μπροστά σε παρατεταμένες διενέξεις μεταξύ των δύο χωρών σε σχέση με τα ζητήματα στο Αιγαίο με το Κυπριακό. Αν τα χρονίζοντα ζητήματα δεν επιλυθούν θα έχουμε νέες περιοχές εντάσεων και διενέξεων» τονίζει. «Το ζήτημα καταρχάς είναι να γίνει διαπραγμάτευση για την αποκλιμάκωση, και εδώ η ελληνική κυβέρνηση έχει δίκιο. Αλλά και η τουρκική πλευρά έχει δίκιο στο ότι οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να αφορούν ευρύτερη ατζέντα.

Αλλιώς θα υπάρξει μόνο πάγωμα της έντασης. Μόνιμη λύση σημαίνει διευθέτηση όλων των θεμάτων» συμπληρώνει, αποτυπώνοντας τη στάση της Τουρκίας σε ένα διάλογο και τις δυσκολίες που κατ’ επέκταση υπάρχουν. Σημειώνει, πάντως, ότι «η Τουρκία συνειδητοποιεί ότι η επιδίωξη να γίνει η δύναμη που θα καθορίζει την τάξη πραγμάτων στην περιοχή την οδηγεί σε περισσότερη απομόνωση, περιθωριοποίηση, αποξένωση. Η Τουρκία έχει κάνει λάθη, αλλά δεν είναι η μόνη χώρα. Η Ελλάδα έχει κάνει επίσης, αλλά και η Γαλλία. Η ΕΕ δεν μπορεί να είναι ουδέτερη στη διένεξη μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Τουρκίας από την άλλη, αλλά η ΕΕ μπορεί να παίξει εποικοδομητικό ρόλο διότι η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει εγκαταλείψει την ευρωπαϊκή προοπτική. Η Τουρκία χρειάζεται την ΕΕ, η ΕΕ χρειάζεται την Τουρκία. Οποιαδήποτε κρίση δεν θα ευνοήσει τον τουρκικό λαό και η κυβέρνηση το γνωρίζει» επεξηγεί.

Tο Κυπριακό

Πώς βλέπει τις πιθανές εξελίξεις σε έναν διάλογο; Για το Κυπριακό θεωρεί ότι είναι δύσκολη η εξεύρεση λύσης στο εγγύς μέλλον. «Η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν βλέπει ουσιαστικό λόγο και πλεονεκτήματα για να οδηγηθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ η τουρκική πλευρά στην Κύπρο είναι ελεγχόμενη από την Αγκυρα, δεν είναι αυτόνομη» λέει. «Το Κυπριακό έχει πολλές διαστάσεις, πολλά προβλήματα. Χρειάζεται χρόνο και δραματική αλλαγή στη νοοτροπία όλων των εμπλεκομένων. Αν υπάρξει λύση στις διαφορές στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο τότε μπορεί να υπάρξει έναυσμα και πιθανότητα επίλυσης του Κυπριακού».

Οσον αφορά στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο ο κ. Καλιμπέρ θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι περισσότερο γεωστρατηγικό και γεωπολιτικό. Τι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μονιμότερη αποκλιμάκωση; «Η Τουρκία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην εξίσωση της ανατολικής Μεσογείου. Στην ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία αποκλείστηκε από ορισμένες πλατφόρμες, όπως ο αγωγός East Med. Οπότε αν αποκτήσει πρόσβαση σε αυτόν η Τουρκία, μπορεί να βοηθήσει. Μπορεί να ενθαρρυνθεί μέσω ορισμένων ανταποδοτικών πολιτικών» δηλώνει ο ειδικός σε περιφερειακή ασφάλεια, Κυπριακό, τουρκική εξωτερική πολιτική.

Ανατρέχοντας στην ελληνική στάση έναντι της Τουρκίας στο τέλος της δεκαετίας του 1990, όταν η Αθήνα υποστήριξε την ευρωπαϊκή προοπτική της γείτονος, σημειώνει ότι «ήταν σωστή επιλογή, διότι αφενός για την Ελλάδα η διένεξη απέκτησε ευρωπαϊκή διάσταση και αφετέρου στην Τουρκία έγιναν σημαντικές μεταρρυθμίσεις υποστηριζόμενες από την ΕΕ». Ειδικότερα για το ζήτημα γύρω από το Καστελλόριζο σημειώνει – αν και δηλώνει ότι δεν είναι ειδικός στην οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών – ότι υπάρχει συζήτηση στην Τουρκία ότι η χώρα δεν πρέπει να περιοριστεί στη θαλάσσια περιοχή της Αττάλειας. Για τις διαφορές στο Αιγαίο ο κ. Καλιμπέρ επισημαίνει ότι η Ελλάδα αναζητεί λύση μέσω της εφαρμογής του διεθνούς δικαίου της θάλασσας, αλλά η Τουρκία αναζητά μια περισσότερο πολιτική διευθέτηση.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ