Τα τύμπανα του πολέμου χτυπούν από χθες στον Νότιο Καύκασο, με τις συγκρούσεις μεταξύ των στρατευμάτων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν να οδηγούν στον θάνατο τουλάχιστον 23 ανθρώπων και στον τραυματισμό άλλων 100 περίπου. Ανάμεσά τους και άμαχοι.

Καθώς οι δύο χώρες εκδίδουν αντικρουόμενες ανακοινώσεις και οι συγκρούσεις φαίνονται να οδεύουν προς περαιτέρω κορύφωση, η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις στην περιοχή.

Τι ακριβώς, όμως, είναι αυτό που οδήγησε στην κλιμάκωση των εντάσεων, και πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η κατάσταση στην περιοχή;

Τι συμβαίνει;

Το πρωί της Κυριακής, η Αρμενία ανακοίνωσε την κήρυξη στρατιωτικού νόμου, την κινητοποίηση του στρατού της και διέταξε τους πολίτες να αναζητήσουν καταφύγιο. Ισχυρίστηκε ότι το γειτονικό της Αζερμπαϊτζάν έχει ξεκινήσει στρατιωτική επιχείρηση εντός της αμφισβητούμενης περιοχής Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν από την πλευρά του υποστηρίζει ότι επιτέθηκε μόνο όταν χρειάστηκε να αντιδράσει στον αρμενικό βομβαρδισμό.

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως κομμάτι της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν, όμως έχει κυρίως αρμενικό πληθυσμό που έχει αντισταθεί στην εξουσία του Αζερμπαϊτζάν εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Το 1991, η περιοχή ανακήρυξε την ανεξαρτησία της και έκτοτε είναι αυτοδιοικούμενη – με τη στήριξη της Αρμενίας – ως η (μη αναγνωρισμένη) Δημοκρατία του Αρτσάχ.

Παρά τις ενδείξεις για πιθανή πρόοδο τα τελευταία δύο χρόνια, μια από τις «παγωμένες μάχες» της Ευρώπης εξερράγη ξανά. Από την Κυριακή, δυνάμεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σε συνεργασία με τον αρμενικό στρατό μάχονται με στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν. Τουλάχιστον είκοσι άτομα έχουν χάσει ήδη τις ζωές τους, μεταξύ τους και άμαχοι και εκατοντάδες ακόμη λέγεται ότι έχουν τραυματιστεί. Το Αζερμπαϊτζάν υποστηρίζει ότι έχει κατορθώσει να καταλάβει εδάφη εντός του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ένας ισχυρισμός που καταρρίπτεται από την πλευρά της Αρμενίας, και φαίνεται πως η κατάσταση είναι ρευστή.

Ποια είναι η ιστορία;

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια βραχώδης, περίκλειστη περιοχή εντός των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν, έχει αποτελέσει πηγή συγκρούσεων ήδη πριν από τη σύσταση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι εντάσεις καταπιέστηκαν στο διάστημα που τόσο η Αρμενία όσο και το Αζερμπαϊτζάν ήταν σοβιέτ, όμως αργότερα αναδύθηκαν εκ νέου, κατά την ολοκλήρωση του ψυχρού πολέμου και την κατάρρευση του ελέγχου που ασκούσε στην περιοχή το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Ένας πόλεμος μεταξύ των δύο κρατών ολοκληρώθηκε με εκεχειρία του 1994, με την Αρμενία να κατέχει τον πλήρη έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και άλλων μικρότερων θυλάκων εντός της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν.

Τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών ανήκουν στα πλέον στρατικοποιημένα του πλανήτη, αναφέρει στον Guardian ο Λόρενς Μπρόερς, διευθυντής του προγράμματος για τον Καύκασο στην φιλειρηνική οργάνωση Conciliation Resources.

«Για πρώτη φορά 100 χρόνια μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, εκτυλίσσεται στην Ευρώπη μια συνθήκη πολέμου χαρακωμάτων», τονίζει. «Σε ορισμένες περιοχές οι γραμμές είναι στοιχημένες τόσο κοντά μεταξύ τους, που θα μπορούσαν ακόμη και να συζητήσουν».

Το Αζερμπαϊτζάν είναι κατά πλειοψηφία μουσουλμανικό ενώ η Αρμενία χριστιανική, και ορισμένα στοιχεία και από τις δύο πλευρές προσπαθούν να δώσουν θρησκευτικό περιεχόμενο στη σύγκρουση. Ωστόσο, οι αναλυτές τονίζουν ότι αυτό το χαρακτηριστικό έχει υπερτονιστεί (για παράδειγμα, το Αζερμπαϊτζάν έχει στενές αμυντικές σχέσεις με το Ισραήλ).

Γιατί πολεμούν τώρα;

Μια αρμενική επανάσταση το 2016 έφερε στην επιφάνεια μια νέα γενιά ηγετών και δημιούργησε ελπίδες ότι οι συγκρούσεις για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα μπορούσαν να επιλυθούν. Αυτή η αισιοδοξία έχει έκτοτε διαλυθεί, με τον πρωθυπουργό της χώρας, Νικόλ Πασινιάν να κρατά την ίδια αυστηρή γραμμή με τους προκατόχους του.

Με την πανδημία του κοροναϊού να έχει πλήξει τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν, δεν αποκλείεται οι ηγέτες του να θεώρησαν ότι τώρα είναι μια καλή στιγμή να δράσουν, εικάζει ο Μπρόερς. «Ίσως σκέφτηκαν: μπορεί να είναι καλή ιδέα να κάνουμε τώρα μια επιχείρηση, να συσπειρώσουμε τον πληθυσμό γύρω από τη σημαία, να κερδίσουμε μερικά εδάφη και να ξαναμπούμε σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις από μια θέση ισχύος».

Το Αζερμπαϊτζάν υποστηρίζει ότι αντιδρά στην αρμενική επιθετικότητα σε περιοχές που νομικά ανήκουν στην επικράτειά του και οι οποίες έχουν καταληφθεί από εχθρικά στρατεύματα και αυτονομιστικές ομάδες εδώ και δεκαετίες.

Γιατί έχει σημασία;

Εκτός από τα ανθρωπιστικά ζητήματα, με αμάχους να σκοτώνονται και από τις δύο πλευρές, η σύγκρουση εγείρει την παγκόσμια ανησυχία για πολλούς λόγους. Ο κυριότερος είναι ότι οι τοπικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Τουρκίας και του Ιράν, έχουν επενδύσει στο Νότιο Καύκασο σε διαφορετικό βαθμό η καθεμία. Αν οι μάχες συνεχίσουν να εντείνονται, «ενδέχεται να έχουμε μια διαδικασία ακούσιας μετατροπής σε μια μεγαλύτερη τοπική σύγκρουση, όπως στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο», τονίζει ο Μπρόερς.

Η Τουρκία ήδη έχει δηλώσει την υποστήριξή της στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ η Ρωσία παραδοσιακά διατηρεί πιο στενές σχέσεις με την Αρμενία, παρά τους δεσμούς της με τις οικονομικές ελίτ του Αζερμπαϊτζάν. Οι δύο χώρες ανταγωνίζονται εδώ και καιρό για την επιρροή τους σε διαφορετικά «θέατρα» του πλανήτη, όπως η Συρία και η Λιβύη. Η Αρμενία έχει υποστηρίξει ότι η Τουρκία στέλνει Σύρους πολεμιστές στην περιοχή για να πολεμήσουν με την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις για κάτι τέτοιο, με το Αζερμπαϊτζάν να κάνει λόγο για «ανοησίες».

Η ευρύτερη περιοχή του Νότιου Καυκάσου αποτελεί νευραλγική αρτηρία για το πέρασμα του φυσικού αερίου και του πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη και άλλες παγκόσμιες αγορές. Το Αζερμπαϊτζάν προμηθεύει την Ευρώπη περίπου με το 5% των απαιτήσεών της σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο (βοηθώντας την Ευρώπη να περιορίσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία) και οι συγκρούσεις του 2016 λίγο έλειχαν να αποκλείσουν μια σειρά από αυτούς τους αγωγούς.

Πηγή: www.theguardian.com

Headlines