Πορτογαλία : Τρόμος από την άνοδο της ακροδεξιάς – Ρατσιστικά εγκλήματα και απειλές θανάτου

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο Μαμαντού Μπα, επικεφαλής μιας αντιρατσιστικής οργάνωσης στη Λισσαβόνα, έλαβε μια επιστολή. «Σκοπός μας είναι να σκοτώσουμε κάθε ξένο και αντιφασίστα – και εσύ είσαι ένας από τους στόχους μας», έγραφε. Μερικές εβδομάδες αργότερα, ακολούθησε ένα μήνυμα που τον προειδοποιούσε να εγκαταλείψει την Πορτογαλία, αλλιώς η οικογένειά του θα υποστεί τις συνέπειες. Αυτό το μήνυμα συνοδευόταν από έναν άδειο κάλυκα σφαίρας.

Η εμπειρία του Μπα είναι μόνο ένα από τα ρατσιστικά περιστατικά που έχουν συμβεί το τελευταίο διάστημα σε ολόκληρη την Πορτογαλία και που έχουν οδηγήσει το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Κατά του Ρατσισμού (ENAR) να καλέσει σε «άμεση θεσμική αντίδραση».

Δολοφονικές ρατσιστικές επιθέσεις

Φέτος τον Ιανουάριο, μια μαύρη γυναίκα και η κόρη της δέχθηκαν επίθεση επειδή δεν είχαν εισιτήρια λεωφορείου. Τον Φεβρουάριο, δύο Βραζιλιάνες δέχθηκαν επίθεση από αστυνομικούς, έξω από ένα κλαμπ πολιτών με καταγωγή από το Πράσινο Ακρωτήρι, ενώ τον ίδιο μήνα ο ποδοσφαιριστής της Πόρτο, Μούσα Μαρέγκα, γεννημένος στο Μάλι, εγκατέλειψε τον αγωνιστικό χώρο όταν οι οπαδοί άρχισαν να φωνάζουν εις βάρος του ρατσιστικές προσβολές.

Η χειρότερη επίθεση πραγματοποιήθηκε ένα σαββατιάτικο απόγευμα του Ιουλίου, όταν ένας μαύρος ηθοποιός, ο Μπρούνο Καντέ, δολοφονήθηκε από έναν άνδρα που τον πυροβόλησε έξι φορές στην πλάτη με τουφέκι. Η ENAR περιέγραψε το περιστατικό ως «ένα έγκλημα με εμφανές φυλετικό κίνητρο».

Ραγδαία αύξηση των ρατσιστικών εγκλημάτων

«Τους τελευταίους μήνες, έχει υπάρξει μια πολύ ανησυχητική αύξηση των ακροδεξιών ρατσιστικών επιθέσεων στην Πορτογαλία, επιβεβαιώνοντας ότι τα μηνύματα μίσους πυροδοτούν ακόμη πιο επιθετικές τακτικές και θέτουν στο στόχαστρο υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προέρχονται από φυλετικές μειονότητες», τονίζει ο οργανισμός σε ανακοίνωσή του.

Ο Μπα, που είναι διευθυντής της ΜΚΟ SOS Racismo, συμφωνεί: «Έχει υπάρξει εμφανής κλιμάκωση της βίας – ξεκάθαρο αποτέλεσμα της αύξησης της ακροδεξιάς τρομοκρατίας στην Πορτογαλία εδώ και λίγα χρόνια».

Πέρσι, η πορτογαλική επιτροπή για την ισότητα και κατά των διακρίσεων δέχθηκε 436 καταγγελίες για περιστατικά ρατσισμού, αύξηση της τάξης του 26% σε σχέση με το 2018.

Κοινοβουλευτική άνοδος της ακροδεξιάς

Το ENAR τοποθετεί την αύξηση μετά τις εκλογές του περσινού Οκτωβρίου, όταν η Πορτογαλία, όπως και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες συμπεριλαμβανομένης της γειτονικής Ισπανίας, είδαν την ακροδεξιά να ενισχύεται. Στην περίπτωση της Ισπανίας ήταν το Vox. Στην Πορτογαλία ήταν το Chega («Αρκετά»), ο ηγέτης του οποίου, Αντρέ Βεντούρα, εκλέχθηκε στο κοινοβούλιο της χώρας.

Έκτοτε, σύμφωνα πάντα με το ENAR, «οι ακροδεξιοί ακτιβιστές έχουν ενθαρρυνθεί να διαπράττουν εγκλήματα με φυλετικά κίνητρα κατά των ατόμων από φυλετικές μειονότητες που ζουν στην Πορτογαλία».

Ο Βεντούρα, ο οποίος είναι γνωστό ότι συνδέεται και με άλλες ακροδεξιές, εξτρεμιστικές οργανώσεις, έχει τοποθετήσει πρώην μέλη νεοναζιστικών ομάδων σε θέσεις ηγεσίας στο κόμμα του – αν και αργότερα ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε το παρελθόν τους. Επιπλέον, έχει αποκαλέσει μια βουλεύτρια αντίπαλό του στις εκλογές «γύφτισσα» και έχει υποστηρίξει την «δραστική μείωση» των μουσουλμανικών κοινοτήτων στην Ευρώπη.

«Θεσμικό μεγάφωνο του ρατσισμού»

«Ο Βεντούρα τα πηγαίνει καλά γιατί λέει δημοσίως αυτά που πολλοί Πορτογάλοι σκέφτονται μόνοι τους αλλά δεν τολμούν να εκφράσουν», υποστηρίζει ο πολιτικός επιστήμων Αντόνιο Κόστα Πίντο. Προσθέτει ότι αν και το εκλογικό σύστημα της Πορτογαλίας επέτρεψε στον Βεντούρα να εκλεγεί μόλις με 1,29% των ψήφων, «δίνει φωνή σε πολλούς ανθρώπους».

ο Κόστα Πίντο τονίζει ότι η πολιτική ατζέντα του Βεντούρα είναι παρεμφερής με εκείνη πολλών άλλων ακροδεξιών ηγετών σε όλο τον κόσμο – ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με τους πύρινους λόγους του κατά των «πολιτικών ελίτ και της διαφθοράς».

Το πρόγραμμα του Βεντούρα εστιάζει επίσης πολύ στον πόλεμο κατά του εγκλήματος «το οποίο συνήθως προσωποποιείται στους Ρομά ή τους Αφροπορτογάλους», εξηγεί ο Κόστα Πίντο.

Όμως παρά τις σκληρές του διατυπώσεις, που θυμίζουν τη ρητορική του Ζαΐρ Μπολσονάρου, τα κυβερνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η εγκληματικότητα στην Πορτογαλία στην πραγματικότητα έχει μειωθεί σταθερά κατά 20% στη διάρκεια των τελευταίων 12 ετών.

Το Chega αρνήθηκε να σχολιάσει την υπόθεση στον Guardian, όμως ο Μπα τονίζει ότι η έλευση του κόμματος ήδη έχει έντονες επιπτώσεις. «Πάντα λέγαμε ότι υπήρχαν ανέκαθεν πολλοί υποστηρικτές της ακροδεξιάς στην Πορτογαλία, όμως όχι και ένας ακροδεξιός ηγέτης», εξηγεί ο Μπα. «Τώρα, ο Αντρέ Βεντούρα γίνεται το θεσμικό μεγάφωνο του ρατσισμού στο κοινοβούλιο».

Ναζιστικοί χαιρετισμοί

Το κίνημα Black Lives Matter επιχειρεί αυτή τη στιγμή να ξεκινήσει ανοιχτή συζήτηση για τον ρατσισμό στη χώρα – ένα ζήτημα που δεν είχε αντιμετωπιστεί καθόλου κατά την περίοδο της από-αποικιοποίησης που ακολούθησε την Επανάσταση των Γαρύφαλλων το 1974 – και ο Βεντούρα ηγείται της αντιπολίτευσης σε αυτό.

Αμέσως μετά τη δολοφονία του Καντέ, η μαύρη κοινότητα της Πορτογαλίας οργάνωσε τη μεγαλύτερη αντιρατσιστική διαδήλωση που έχει πραγματοποιηθεί στην ιστορία της χώρας. Ο Βεντούρα απάντησε με αντισυγκέντρωση, κατά τη διάρκεια της οποίας χαιρέτησε ναζιστικά ενώ κρατούσε ένα πανό που έγραφε: «Η Πορτογαλία δεν είναι ρατσιστική».

Όταν οι διαδηλωτές επιχείρησαν να αφαιρέσουν αγάλματα αποκιοκρατών, μια παρέλαση της «Κου Κλουξ Κλαν» πραγματοποιήθηκε έξω από την ΜΚΟ του Μπα, η οποία και βανδαλίστηκε με γκραφίτι με σβάστικες και ρατσιστικές βρισιές. Ο Μπα και άλλοι ακτιβιστές δέχθηκαν απειλές για τη ζωή τους – το ίδιο και ορισμένοι ακαδημαϊκοί και βουλευτές.

«Κανονικοποίηση των ρατσιστικών επιθέσεων»

«Ποτέ δεν είχα φανταστεί τόση βία», τονίζει η Χοακίνε Κατάρ Μορέιρα, μία από τις τρεις μαύρες γυναίκες που εξελέγησαν βουλεύτριες πριν από σχεδόν ένα χρόνο. «Νομίζω ότι αν κάποιος μου είχε πει πώς θα ήταν τα πράγματα, δεν θα είχα θέσει υποψηφιότητα».

Η βουλεύτρια, η οποία έχει γεννηθεί στη Γουινέα-Μπισάου και μιλά με ένα τραύλισμα, έχει γίνει στόχος παρενόχλησης και εξευτελισμού από την εκλογή της. Μεταξύ των ατόμων που της επιτίθενται και ο Βεντούρα, ο οποίος της είπε «να γυρίσει στη χώρα της» την ημέρα της εκλογής της.

«Βλέπουμε την αρχή της κανονικοποίησης της ρατσιστικής ρητορικής μίσους. Υπάρχει μια κανονικοποίηση των ρατσιστικών επιθέσεων και υπάρχει ακόμη και μια πολιτική-θεσμική νομιμοποίηση αυτών των συμπεριφορών», δήλωσε στον Guardian η Κατάρ Μορέιρα.

«Μπήκα στο κοινοβούλιο ταυτόχρονα με έναν αντιδημοκρατικό βουλευτή και ο στόχος των επιθέσεων σε εθνικό επίπεδο για αρκετούς μήνες, δεν ήταν ο φασίστας, αντιδημοκράτης βουλευτής. Ήταν η μαύρη, γυναίκα βουλεύτρια με την ταπεινή προέλευση».

Ατιμωρησία

Παρά τον αυξανόμενο αριθμό καταγγελιών για διακρίσεις, σχεδόν καμία δεν έχει καταλήξει σε καταδίκη. Μεταξύ του 2014 και του 2018, ο αριθμός των καταδικαστικών αποφάσεων για τα «εγκλήματα της διάκρισης και της υποκίνησης σε μίσος και βία, είναι λιγότερες από 3», σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας που παραχωρήθηκαν στον Guardian.

To ENAR τονίζει ότι «η απουσία θεσμικής απόκρισης απλώς επιβεβαιώνει την ιστορική αίσθηση ασυλίας που έχουν οι δράστες ρατσιστικής βίας και αρνείται την άμεση ανάγκη για αντιμετώπιση του ρατσισμού στην Πορτογαλία».

Η Κατάρ Μορέιρα δήλωσε ότι υπήρξε «τεράστια αντίσταση» στη συζήτηση για τον ρατσισμό στην Πορτογαλία γιατί «οι άνθρωποι προσβάλλονται πάρα πολύ όταν ακούνε ότι ζούμε σε μια δομικά ρατσιστική κοινωνία. Νομίζουν ότι πρόκειται για προσβολή προς το πρόσωπό τους».

Ο Μπα χαρακτηρίζει αυτή τη στάση «κατάσταση άρνησης» και υποστηρίζει ότι οι υπάρχοντες νόμοι είναι ανεπαρκείς για την αποτελεσματική καταπολέμηση των διακρίσεων.

«Πρόκειται για ένα είδος λήθαργου», επισημαίνει. «Είτε αλλάζουμε τη νομοθεσία για να την κάνουμε πιο αποτελεσματική ή θα έχουμε πρόβλημα εξαιτίας της ευκολίας με την οποία ο Αντρέ Βεντούρα κατάφερε να συλλάβει ότι το πιο σατανικό και απόκρυφο συναίσθημα του παλιού καθεστώτος θα μπορούσε πραγματικά να γίνει η βενζίνη που θα πυροδοτούσε το ξύπνημα της ακροδεξιάς».

Πηγή: www.theguardian.com